جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در فلسفة نظری کانت که شامل حسیات، تحلیل و جدل استعلایی است، مبحث تحلیل استعلایی مهمترین نقش را از طریق مبنا قرار گرفتن مقولات بعهده دارد. مقولات که اساس صور احکامند, کمیت، کیفیت، نسبت و جهات حکم را تبیین میکنند. میان مقولات, جهت امکان, به لحاظ آن که در جدل استعلایی و الهیات نیز مورد توجه کانت است, اهمیت اساسی دارد. نحوه معرفی این مقوله از سوی کانت, تمایز آن از مقولات همگن خود و سایر مقولات و سنجش آن با تلقی کانت از امکان در مبحث جدل, به اختصار در این نوشته پی گیری و بررسی شده است.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تحویل‌ناپذیری دو معنای «توانایی» و مسئلۀ علت ناقصه

نویسنده:

بهرام علیزاده

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

علت ناقصه , امکان , فاعل , 1. اصطلاحنامه کلام اسلامی (Kalam (Islamic scholastic theology , فلسفه اسلامی , امکان , ضرورت , ضرورت(جهت قضیه) , شفاء: ابن سینا , تحویل‌ناپذیری دو معنای «توانایی» و مسئلۀ علت ناقصه (فلسفه) , توانایی انجام فعل به گونه دیگر (فلسفه)

کلیدواژه‌های فرعی :

قادر مختار , علیت , ترجیح بلا مرجح , همساز گرایی , امکان فعل و ترک , علت موجب (فلسفه) , قدیم بودن جهان ,

چکیده :

دو معنا از «توانایی» در سنت تفکر اسلامی رایج است. در تعریف فیلسوفان از «توانایی» مفهوم ضرورت و در تعریف متکلمان مفهوم امکان مندرج است. مطابق دیدگاه نخست، همین که فاعل در وضعیتی باشد که اگر کاری را بخواهد آن را انجام دهد و اگر نخواهد آن را انجام ندهد و نیز مانع یا رافع بیرونی او را از تحقق خواستهاش باز ندارد، توانا محسوب میشود. در نقطه مقابل، دستهای از متکلمان معتقدند که فاعل در صورتی توانا محسوب میشود که از «امکانِ فعل و ترک» برخوردار باشد. فخر رازی این دو تعریف را قابل ارجاع به یکدیگر میداند. خواجه نصیر این صلح را «صلح من غیرتراضی طرفین» میداند. او با تفکیک میان دو گونه از فاعل ـ فاعلهای امکانی و فاعل تامّ ـ مدعی میشود که این دو تعریف در خصوص خداوند غیرقابل تحویل به یکدیگر و در مورد فاعلهای امکانی (انسانی) تحویلپذیر به یکدیگر هستند. در این مقاله بعد از ذکر دلایل این مدعا خواهم گفت که این دو تعریف حتی در مورد فاعل‌های امکانی نیز تحویلپذیر به یکدیگر نیستند. زیرا تنها راه حل برای جمعپذیری این دو تعریف ـ توسل به علیت ناقصه ـ با اشکالات متعددی مواجه است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 331 تا 348

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

«هر تناقضی محال است» به چه معناست؟

نویسنده:

رحمان شریف زاده، محمد علی حجتی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

امتناع , صدق (صفات الهی) , تناقض باوری (منطق) , تناقض , امکان

چکیده :

اصل عدم تناقض، قاطعانه ادعا می کند که هر تناقضی محال است. در این نوشته، با تحلیل مفاهیمی چون «تناقض» و «عدم تناقض» و ارتباط این مفاهیم با عامل معرفتی (انسان)، نشان خواهیم داد که ادعای مذکور، حداکثر می تواند به این معنی باشد که انسان های فعلی نمی توانند تناقضی را توجیه کنند. اگر این تحلیل، درست باشد، اصل عدم تناقض، برای قطعیت خود دلیل موجهی ندارد، و این احتمال وجود دارد که به شکلی معنادار و موجه از امکان تناقض در بعضی موارد، سخن گفته شود، مواردی که پارادوکسیکال هستند.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

شاه برهان؛ پشتوانة موجهات دئودوروس

نویسنده:

فرشته نباتی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

کلیدواژه‌های اصلی :

امکان (احکام اعیان عرفان نظری) , امکان , پرایور , دئودوروس , شاه برهان , رشر , پرایور , شاه برهان , رشر

چکیده :

دئودوروس از منطق دانان به نام مگاری است. تعاریف خاص او از مفاهیم موجه (ضرورت، امتناع، و امکان) تعاریفی زمانی و متناسب با موضع دترمینیستی اوست. از میان تعاریف موجهاتی دئودوروس، آن چه بیش از همه مورد بحث قرار گرفته تعریف امکان است. دئودوروس می گوید ممکن آن چیزی است که هست یا خواهد بود به عبارت دیگر هیچ ممکنی نیست که هرگز محقق نشود. این تعریف با درک شهودی از امکان هم خوانی ندارد لذا او برای پشتیبانی از مفهوم موردنظر خود از امکان، استدلالی ارائه کرده است معروف به شاه برهان. در دوران معاصر برخی تلاش کرده اند با استفاده از منطق جدید این برهان را بازسازی کنند. در این جا درصدد ارائه بیانی روشن از این استدلال و بررسی دو مورد از مشهورترین این بازسازی ها (پرایور و رشر) هستیم.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

برهان وجودی قدیس آنسلم و علامه کمپانی

نویسنده:

غلامرضا رحمانی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ساوه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

کمپانی , برهان وجودی , کمال مطلق , آنسلم , براهین اثبات واجب(حکمت نظری) , فلسفه دین , برهان وجودی کمپانی

کلیدواژه‌های فرعی :

وجوب , برهان وجوب و امکان , شی ء ممتنع , حمل شایع , برهان صدیقین , واجب تعالی (اسماء ذات) , مفهوم ممکن الوجود , تصور(مقابل تصدیق) , وجود ذهنی , امکان , مزامیر (کتاب) , مونولوگیوم , برهان هستی شناسی , پروسلوگیون ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

مرتضی مطهری , عبدالله جوادی آملی

چکیده :

قدیس آنسلم بر آن است که حتی آدم احمق و سفیه نیز در ذهن خود واجد تصوری از «موجودی که بزرگتر از آن را نتوان تصور کرد» است و داشتن تصور مزبور از راه آموختن حاصل نمی گردد، به عبارت دیگر تصور «موجودی که بزرگتر از آن را نتوان تصور کرد» تعلیمی نیست، بلکه هر کس حتی آدم ابله، بی خرد و نادان نیز آن را با خود به دنیا می آورد، به عبارت دیگر مفهوم خداوند به عنوان «چیزی که نتوان بزرگتر از آن را تصور کرد» ذاتی و فطری انسان است و به همین دلیل است که قدیس آنسلم بر این باور است که حتی سفها نیز در ذهن خود واجد تصور و مفهوم «موجودی که بزرگتر از آن را نتوان تصور کرد» هستند. از دیدگاه علامه کمپانی هر گاه به مفهوم وجوب به طور دقیق و عمیق نظر افکنده شود از صرف تصور دقیق آن، تصدیق عینی و خارجی آن لازم خواهد آمد، به عبارت دیگر نظر دقیق و عمیق در مفهوم وجوب، وجود و حقیقت عینی و خارجی واجب الوجب الوجود بالذات را اثبات خواهد کرد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 7 تا 24

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

گناه و ترس ‏آگاهی در اندیشه کی‏یرکگارد

نویسنده:

زینب اسلامی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه متنی

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

مسیحیت , تقصیر , آزادی , گناه , امکان , بی‏گناهی

چکیده :

کی‏یر کگارد فیلسوف و متفکر مسیحی که به عنوان پدر اگزیستانسیالیسم معاصر مشهور شده است، در زیرکاوی‏های وجودی خود، آنجا که به موضوع «ترس‏آگاهی» فلسفی انسانی می‏پردازد، معنا و مفهوم «گناه» را به عنوان مؤلّفه‏ای که همواره با ترس‏آگاهی به ظهور و بروز می‏رسد، آشکار می‏کند. وی بر این باور است که ترس‏آگاهی منشأ و علت گناه نیست؛ چراکه انسان به واسطه انسان بودنش و نه به واسطه گناه‏کار بودنش، ترس‏آگاه است، اما همواره با او همراه است. همچنین بر این باور است که ترس‏آگاهی امری است مبهم و هنگامی که در معرض بعضی مؤلّفه‏ها از جمله گناه قرار می‏گیرد، خود را آشکار می‏سازد. این تحقیق با رویکرد نظری و کاوشی در آثار کی‏یر کگارد و با هدف تبیین معنای خاص گناه در فلسفه‏ورزی کی‏یر کگارد به عنوان یک فیلسوف مسیحی و نیز توضیح مسئله ترس‏آگاهی در بستر گناه و گناه‏کاری پرداخته است.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسی و نقد دیدگاه دنس اسکوتوس درباره خلقت عالم و انسان (با تکیه بر آرای ابن سینا)

نویسنده:

مهدی عباس زاده

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

خلقت , عشق , وجوب , انسان , آزادی اراده , امکان , قدرت مطلقه

کلیدواژه‌های فرعی :

فاعلیت الهی , خلق از عدم , نظریه فیض , حدوث عالم Ḥudūt̲h̲ al-ʿĀlam , اراده الهی , فاعل بالقصد , فاعل بالعنایه , فلسفه خلقت , عقل الهی , فاعل بالطبع ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

اين نوشتار بر آن است كه به بررسی و تبيين آر ای فيلسوف و متكلّم اسكاتلندي مدرسی، 1308 م.) در باره نحوه و فلسفه خلقت عالَم و انسان، و نقد آن - يوهانس دنس اسكوتو س ( 1266 با تكيه بر آر ای ابن سينا بپرداز د. خلقت و خالقيت از ديدگاه اسكوتوس از صفات مهم الهی است. بدين منظور، در اين نوشتار ابتدا بحثی از دو صفت الهي ديگر كه از ديدگاه او كاملاً با بحث خلقت مرتبط است- يعنی قدرت مطلقه و آزادی اراد ه- مطرح و سپس تبيينی از خلقت و خالقيت عالَم و انسان در تفكر او ارائه می شود. در بخش بعد ضمن تبيين اجمالی ديدگاه ابن سينا در بحث خلقت ، عدم فهم صحيح ديدگاه ابن سينا از سوی اسكوتوس و ژيلسون مورد بحث و نقد قرار می گيرد. در انتهای نوشتار نيز مقايسه ای ميان ديدگاه های اسكوتوس و ابن سينا در بحث خلقت عالَم و انسان، ارائه و تفاوت ها و شباهت های اين دو ديدگاه مطرح می شو د. اسكوتوس ابن سينا را مطالعه كرده است و در مباحث معرفت شناختی و « الشفاء » ترجمه لاتين كتاب مابعدالطبيعی كاملاً تحت تأثير وی قرار دار د. اگرچه اسكوتوس در مباحث كلامی و به ويژه بحث نحوه خلقت از ابن سينا فاصله می گيرد، اما در موضوع غايت و فلسفه خلقت عالَم و انسان كاملاً از ديدگاه او پيروی می كند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 103 تا 122

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

امکان و ماهیت وحی

نویسنده:

یدالله دادجو

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

وحی , قوه قدسی , عقل فعال , امکان , وقوع وحی , محال ذاتی

چکیده :

یکی از مباحث مهم درباره پدیده وحی، امکان آن است؛ چراکه امکان ارتباط بشر با خالق هستی، وی را در نیل به حیات معقول و زندگی جاودانه یاری میکند. در طول تاریخ نزول وحی، همواره برخی از متفکران از پذیرش آن سرباز زده اند. این انکار و نپذیرفتن به علل و شیوه های مختلف ابراز میشده است. برخی از اندیشوران با ادعای ممکن نبودن آن، به این نتیجه رسیده اند که انسان محدود چگونه میتواند با خالق هستی، که وجودی غیرمحدود و مجرد از ماده است، ارتباط برقرار کند. اساسا این ارتباط غیرممکن است؛ زیرا اگر این امر محال نیست چرا در طول حیات بشر، پیامبران الهی که تلقّیکنندگان برجسته وحیاند. همواره مورد انکار و ناباوری واقع شده اند. در این جستار با روش تحلیلی عقلی و نقلی و با رویکرد جمع بین مطالعه درون دینی و برون دینی، با هدف بررسی شبهات پیرامون امکان و ماهیت وحی پرداخته و ثابت شده است که پذیرش وحی به صورت امری خارق العاده و ملازم با محال ذاتی نیست.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

ابن سینا و گودل:«عدم برهان بر امتناع» یا «برهان بر عدم امتناع»؟

نویسنده:

مهدی عظیمی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه امام صادق (ع) پردیس خواهران ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

امتناع ذاتی , ابن ‌سینا , گودل , فرضیه پیوستار , احتمال(اصطلاح وابسته) , امکان

کلیدواژه‌های فرعی :

اعداد طبیعی , کانتور , اعداد گویا , اعداد حقیقی , عدد اصلی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

گودل امکان فرضیه تعمیم یافته پیوستار را از رهگذر برهان بر عدم امتناعِ آن ثابت می کند؛ این در حالی است که بر پایه سخن ابن سینا در بند ما قبل آخرِ اشارات، عدم برهان بر امتناعِ چیزی برای اثبات امکان آن بسنده است. اکنون شایسته است بپرسیم که آیا کار گودل بیهوده است، یا سخن ابن سینا نادرست؟ پاسخ این جستار گزینه سوم است: هیچ کدام. «امکان» در فلسفه اسلامی دست کم هشت معنا دارد:1 امکان عام؛ 2 امکان خاص؛ 3 امکان اخص؛ 4 امکان استقبالی؛ 5 امکان استعدادی؛ 6 امکان وقوعی؛ 7 امکان فقری؛ 8 احتمال. در سخن ابن سینا امکان به معنای احتمال است که امری ذهنی، انفسی، و سوبژکتیو است، و از این رو به چیزی بیش از عدم برهان بر امتناع نیاز ندارد؛ امّا امکان در کلام گودل امری عینی، آفاقی، و اُبژکتیو است که نیازمند برهان بر عدم امتناع است. بنابراین، نه کار گودل بیهوده است و نه سخن ابن سینا نادرست.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 19 تا 36

مشخصات اثر

ثبت نظر