جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اندیشمندان شیعی و اغلب دانشمندان اهل‌سنت، بر اساس دلایل عقلی و نقلی، اجداد پیامبر گرامی اسلام را مؤمن دانسته‌اند؛ یکی از دلایل مهم آنان، آیه شریفه 219 سوره شعراء؛ وَ تَوَکَّلْ عَلَى الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ الَّذِی یَراکَ حِینَ تَقُومُ وَ تَقَلُّبَکَ فِی السَّاجِدِینَ، است. این نوشتار با واکاوی 114 تفسیر شیعی و اهل‌سنت در ذیل آیه پیش گفته، با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی آرایِ قرآن پژوهان فریقین پرداخته است. یافته های این پژوهش، نشانگر آن است که مفسران شیعی وسنی دارای چهاردیدگاه اصلی می‌باشند: دیدگاه نخست، مفاد " وَ تَقَلُّبَکَ فِی السَّاجِدِینَ " را، انجام رکوع و سجود پیامبر گرامی اسلام (ص) در نمازجماعت دانسته وآیه را به دور از موضوع بحث، معرفی کرده است . دیدگاه دوم، آن را اشاره به امکان رؤیت پیامبر، اصحاب پشت سر خود را به هنگام نماز جماعت می دانند. دیدگاه سوم؛ برخی از مفسران تفاسیر ماثور شیعی، به استناد روایات، مراد از ساجدان را اهل البیت علیهم السلام شناسانده اند، ولی دیدگاه چهارم که دیدگاه اغلب مفسران است؛ تقلب در ساجدین، را ناظر به انتقال پیامبر (ص)در اصلاب اجداد مومنی که در برابر خداوند سجده می کرده اند، ارزیابی نموده‌اند و رأی خود را به روایات، فهم صحابیان و مفسران نخستین، دلالت مفهومی از مفردات و معنای جمله، مدلل ساخته اند. نگارندگان این مقالت، با بررسی دلایل چهار رأی پیش گفته و بررسی اشکالات برخی از تفاسیر به دیدگاه چهارم ، امکان استناد به آیه 219 سوره شعراء برای موحد بودن اجداد پیامبر (ص) را تأیید و آن را به استناد روایات تفسیری و دلالت مفاد استعمالی مفردات و ترکیب آن، به عنوان معنای اظهر یا یکی از وجوه و نظایر معنایی یا بر اساس امکان حمل یک جمله بر بیشتر از معنای واحد، پیش رو، نهاده است.

إيمان أبي طالب اثر سيد شمس الدين، فخار بن معدّ موسوى از علماى قرن ششم و هفتم هجرى است. همچنان كه از نامش پيداست در اثبات ايمان ابو طالب، پدر بزرگوار حضرت على( ع) تاليف شده است. البته نام اصلى كتاب« الحجة على الذاهب إلى تكفير أبي طالب» است. شيخ آقا بزرگ تهرانى نام« حجة الذاهب إلى إيمان أبي طالب» و« الرد على الذاهب إلى كفر أبي طالب» را نيز براى كتاب آورده است. در نتيجه« إيمان أبي طالب» نام اصلى كتاب نيست و اين نام را« سيد محمد بحر العلوم» كه كار تحقيق كتاب را به عهده داشته براى كتاب انتخاب كرده تا بنا بر آنچه در مقدمه آمده، نام كتاب كوتاه و زيبا باشد و در اولين نظر بيننده را جلب نمايد. گزارش محتوا مولف استدلالهاى متقن و قوى در طول كتاب طورى ايمان ابوطالب را اثبات كرده كه جاى هيچ شك و شبهه‏اى باقى نماند و نه تنها اجماع مسلّم علماى شيعه را بر اين مطلب اثبات مى‏كند، بلكه بسيارى از اهل سنت را هم كه قائل به اين مطلب بوده‏اند به عنوان مؤيد شيعه ذكر مى‏نمايد. كتاب داراى يك مقدمه و ده فصل و يك خاتمه است: 1 مقدمه: شامل بيان انگيزه تأليف كتاب و مقام اجداد پيامبر و ابو طالب است. 2- فصل‏هاى كتاب: فصل اول: در معناى ايمان و اثبات ايمان ابو طالب از راههاى مختلف. فصل دوم: ادله قائلين به كفر ابو طالب از جمله آيه«إنك لا تهدي من أحببت»و جواب از آنها. فصل سوم: اثبات محبت پيامبر نسبت به ابو طالب كه با توجه به حرمت دوستى كفار ايمان ابو طالب را اثبات مى‏كند. فصل چهارم: كلمات و اشعار ابو طالب كه دلالت بر ايمان او مى‏كند. فصل پنجم: جريان مفقود شدن پيامبر و على عليهما السلام و امر ابو طالب به فرزندش جعفر بر نماز با آنان. فصل ششم: وفات ابو طالب و امر پيامبر به غسل و دفن او. فصل هفتم: مهربانى‏هاى ابو طالب نسبت به پيامبر صلى الله عليه وآله و اشعار دال بر اسلام او. فصل هشتم: قصيده معروفى از ابو طالب و چند واقعه تاريخى كه ايمان ابو طالب را اثبات مى‏كند. فصل نهم: وصيتهاى ابوطالب به اطرافيان براى حمايت از پيامبر صلى الله عليه و آله و انگيزه‏هاى سياسى ايجاد ترديد در ايمان ابو طالب. فصل دهم: دليل كتمان اسلام ابوطالب از سوى خودش و تشبيه ابوطالب به اصحاب كهف و مؤمن آل فرعون كه ايمانشان را مخفى مى‏كردند. 3- خاتمه كتاب: مصنف در خاتمه تأكيد مى‏كند آنچه آورده قطره‏اى از دريا بوده و درخواست اجر و ثواب از خداوند تا همه اعمالش را لوجه الله قرار دهد. وضعيت كتاب‏ تحقيق كتاب در چاپ حاضر به عهده سيد محمد بحر العلوم بوده كه با زحمتى فراوان براى راويان و علمايى كه در متن آمده‏اند شرح حال تهيه نموده، كه چند صد ترجمه كوتاه و بلند جمع آورى شده است. احاديث و آيات را نيز از مصادر استخراج نموده و آدرس داده است. فهرستهايى هم در پايان كتاب آمده از جمله: فهرست مطالب، فهرست ترجمه افرادى كه در پاورقى آمده‏اند، فهرست اعلام و فهرست منابع تحقيق. نسخه‏هاى كتاب‏ 1- نسخه‏اى كه در اختيار استاد سيد صادق كمونه بوده و مربوط به قرن 8 يا 9 هجرى است. 2- نسخه‏اى در كتابخانه شيخ محمد حسين آل كاشف الغطاء به تاريخ 1344 هجرى.

پیش از ظهور اسلام و بعثت پیامبر اکرم(ص) که در جزیرة العرب آیین شرک و بت پرستی حاکم بود، جنبش خود انگیخته ای ظهور کرد که بعدها نام «آیین حنیف» شهرت یافت و گروندگان به آن را «احناف» نامیدند. احناف انسان های پاک و بصیری بودند که با بصیرت و هدایت درونی خویش از بت پرستی دوری کرده و به خداجویی و خدا پرستی نایل آمدند. در اینکه مبنا و خاستگاه مشی اعمال دینی و رفتاری حنفا، دستورات بقایای شریعت ابراهیم بوده یا صرفاً فطرت نیالوده وخدادادی خود آنها و یا هردو عامل وجود داشته است، احتمالات مختلفی وجود دارد. قطع نظر از مبنا و منشأ آیین حنیف، حنفا کارکرد های مهمی در دوران جاهلی داشتند. آنها نه تنها از بت پرستی، ظلم، و خرافات اجتناب نموده، بلکه دیگران را نیز ازآن نهی میکردند. باری نقطه اوج احناف، اجداد پیامبر(ص) است که طبق شواهد تاریخی هرگز به بت پرستی و شرک گرایش نداشته اند یا دست کم بنا بر باور برخی مذاهب و محققان، از بت پرستی و شرک دست برداشتند.

آیین حنیف با تلاشهای حضرت ابراهیم و ورود ایشان به مکه پایه‌گذاری شد و در آنجا و مناطق اطراف آن توسط فرزندانش گسترش یافت اما به مرور جای خود را به بت‌پرستی داد. بررسی داده-های تاریخی نشان می‌دهد که حضرت ابراهیم(ع) با آغاز اقدامات خود برای احیا و گسترش آیین یکتاپرستی حنیف و مبارزه با مظاهر شرک مسافرتهایی طولانی انجام داد و در یکی از این سفرها به مکه آمد و با ساخت کعبه پایه یکتاپرستی را در آنجا بنا نهاد. بعد از ایشان حضرت اسماعیل و فرزندانش راه آن حضرت را ادامه دادند. اما با گذشت زمان و با مسافرتهایمکیان در سرزمینهای همجوار مکه و تاثیرپذیری آنها از مناطق همجوار به بت‌پرستی روی آوردند، اما آیین یکتاپرستی به طور کامل از بین نرفت. مقارن ظهور اسلام گروهی از مردم با نام حنفاء، اما بدون داشتن تشکیلاتی منظم و بر اثر مراوده با یهودیان و مسیحیان و با کمک عقل خویش، بت‌پرستی را تقبیح و شعار بازگشت به آیین ابراهیم(ع) را سر دادند. اجداد پیامبر اسلام و خود آنحضرت نیز بر آیین حنیف بودند و پیامبر برخی از مناسک آن آیین مانند سنت حج را از تحریفات پیراست و وارد در اسلام نمودند. این پژوهش از یک سو به دنبال بررسی و تحلیل سیر آیین حنیف ابراهیمی و ورود آن به مکه و مناطق اطراف آن و از دیگر سو به دنبال بررسی انحراف این آیین و شناخت حنفاء، زندگی و تشکیلات آنان و ارتباط اسلام با حنیفیت می‌باشد.