جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جلد دوم: مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی از بخش اصول عقاید مقدمه ای بر جهان‏بینی اسلامی‏ که جلد دوم «مجموعه آثار» استاد شهید را تشکیل می‏دهد مشتمل است بر شش کتاب‏ انسان و ایمان، جهان‏بینی توحیدی، وحی و نبوت، انسان در قرآن، جامعه و تاریخ‏ و زندگی جاوید یا حیات اخروی‏. این کتاب آخرین اثر قلمی استاد شهید می‏باشد و تاریخ نگارش آن به سالهای ۵۶ و ۵۷ یعنی دوره نهضت اسلامی باز می‏گردد. از آنجا که آن متفکر گرانقدر انحرافات زیادی در نشریات برخی گروههای ظاهرا اسلامی و نیز آثار برخی روشنفکران مسلمان در جهان‏ بینی اسلامی می‏دیدند که سکوت در برابر آنها برای ایشان جایز نبود، و از سوی دیگر معتقد بودند که نهضت اسلامی می‏بایست از نظر ایدئولوژیک خالص باشد و دچار التقاط نگردد، لذا اقدام به نگارش این کتاب ذیقیمت نمودند و در آن بسیاری از لغزشگاه های فکری روشنفکران مسلمان را نشان دادند. از نکات جالب توجه در این کتاب این است که شهید آیت‏اللَّه مطهری در بخش «جامعه و تاریخ» «۱» به ضرس قاطع پیش‏بینی می‏کنند که رژیمهای‏ سوسیالیستی سرنگون خواهند شد همچنان که رژیمهای سرمایه‏ داری نیز سرنگون خواهند شد؛ و اصولا کتاب جامعه و تاریخ خصوصا فصل «اسلام و مادّیت تاریخی» را- که لغزشها بیشتر در همین مبحث است- می‏توان از شاهکارهای استاد به شمار آورد. خواست استاد چنین بوده است که این کتاب قابل استفاده برای عدّه هرچه بیشتری باشد، لذا بیان آن تا حدّ امکان ساده و روان است و همین امر موجب شده است که برخی به سوی این پندار سوق پیدا کنند که این کتاب مختصّ سطوح متوسط است، و حال آنکه غوامضی از مسائل اعتقادی در این کتاب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته که برخی از آنها نیاز به توضیحات اساتید فن دارد. لازم به ذکر است که طرح استاد در مورد این مجموعه شامل کتابی تحت عنوان «امامت و رهبری» نیز می‏شد ولی متأسفانه فرصت نگارش آن را نیافتند، اما بعد از شهادت استاد مجموعه سخنرانیهایی در موضوع «امامت» تحت عنوان «امامت و رهبری» به چاپ رسید و می ‏توان آن را به جای کتاب مذکور مطالعه کرد.

موضوع این رساله هدف آفرینش انسان است و بیان آن از منظر قرآن و روایات است به دنبال رسیدن بیان اهداف آفرینش انسان از منظر قرآن و روایات می باشد و در این راستا به تعریف کمال انسانی، قرب الهی و راه رسیدن به آن و اینکه آیا انسانی به درجات والای کمال انسانی و قرب الهی دست یافته یا خیر؟ و ویژگی های انسان کامل از منظر قرآن و روایات نیز پرداخته شده است. مقدمات این تحقیق بیان چگونگی آفرینش انسان های نخستین و پسین است. انسان شایستگی مقام تعلّم و شاگردی ذات اقدس الله را دارد. هدف خلقت او آنقدر والاست که فرشتگان نیز در رسیدن به این هدف خدمتگذار او هستند. ماجرای بهشت آدم? و حوا?، خروجشان از آنجا و هبوط به زمین در واقع نشان دادن سیمای سقوط و صعود انسان در راه قرب الهی است. اندیشیدن در ماجرای ایشان می تواند به نوعی ما را در دشمن شناسی، راههای نفوذ و راههای مقابله با او کمک کند. ذات اقدس الله جهان هستی را برای هدفی مهم خلق فرمود و آیات قرآن اشاره به این می کند که جهان هستی را برای بهره برداری انسان در راه تکامل او آفریده است و برای خلقت انسان نیز هدفی والاتر دارد. اهداف خلقت از منظر قرآن عبارتند از: عبادت، عبودیت، آزمایش، ابتلا و در نتیجه دانستن بهترین عمل، رسیدن به رحمت واسعه الهی، پاداش دادن به نیکوکاران و جزادادن به فاسقان، علم و معرفت الهی و خلیفه و جانشینی ذات اقدس الله در زمین. کمال آدمی در رشد هماهنگ استعدادهای انسانی و ارزشهای الهی است که نتیجه اش رسیدن به قرب الهی می باشد. انسان هایی که به کمال دست نیافته اند و راه سقوط را در پیش گرفته اند، با جلال و جبروت و خشم و غضب الهی روبرو خواهند شد. کمال انسان آن است که در مسیر بایستگی ها و شایستگی ها قرار گیرد. او شایسته قرب الهی و شاگردی خداوند متعال است و در این راه باید با عبادت، خود را به مقام عبودیت و بندگی رساند، در آزمایشات الهی نیز راضی به رضا و قضای او باشد و به بهترین عمل دست یابد. اینها همه در گرو شناخت صفات حق تعالی است که از راه شناخت خویش امکان پذیر است. انسان در سرای جاوید محصول اعمال خویش را برداشت می کند به پاداش اعمال نیک و کیفر اعمال بد خویش می رسد. راههای رسیدن به کمال انسانی و قرب الهی عبارت از فطرت، کسب و موهبت است. انسانی که مأوای اهداف خلقت خویش گشته خلیفه و جانشین خداست و می تواند بر طبیعت خارج و دیگران تصرف داشته باشد، انسان کامل محل اسرار الهی، دارای علم و بصیرتی بالا و آگاه به حوادث آینده بشری، طبیب دوّار به دنبال بیماران است. منابع مورد استفاده در این تحقیق، قرآن کریم، تفاسیر، کتب روایی، کلامی، فلسفی، عرفانی و... می باشد که فهرست کامل آنها در پایان رساله ذکر شده است. روش این تحقیق بنیادی است و از طریق جمع آوری مطالب و فیش برداری و تجزیه و تحلیل آنها به این صورت درآمده است.

موضوع پژوهش حاضر نگاهی است به شناخت جایگاه انسان درقرآن کریم. هدف کلی این تحقیق،تبیین همه جانبة جایگاه فردی و اجتماعی انسان درقرآن مجید می باشد.و اهداف ویژه آن عبارتند از: بررسی جایگاه انسان در دیدگاههای مختلف،معرفی قرآن به عنوان بهترین دیدگاهها در مورد انسان،آشنا نمودن جامعه قرآنی به جایگاه انسان و ایجاد انگیزه برای حرکت جامعه به سوی رساندن انسان به جایگاه واقعی اش می باشد. این پایان نامه، از چهار فصل تشکیل شده است که درفصل اول،دیدگاههای گوناگون درباره انسان وجایگاهش به صورت اجمالی بیان و مورد نقدو بررسی قرار می گیرد.فصل دوم به بررسی دیدگاه قرآن دربارة جایگاه فردی و اجتماعی انسان پرداخته شده است. ودرفصل سوم عوامل و موانع رسیدن به جایگاه انسانی تبیین شده است. وفصل چهارم مبیّن آثار رسیدن به جایگاه انسانی می باشد ودرانتهای پایان نامه نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات، بیان می شود. منابع مورد استفاده دراین تحقیق،متون قرآنی وتألیفات اندیشمندان شیعی است که با استفاده ازروش تحقیق بنیادی،که به توصیف جایگاه انسان پرداخته می شود.وازمجموع بررسیهای صورت گرفته چنین بدست می آید:جایگاه انسان درعصرحاضرامروز متفاوت ازجایگاه انسان در قرآن می باشد.قرآن بهترین جایگاه رابرای انسان مدنظر قرارداده که می تواندبادست خویش، خودواجتماع راتغییردهدوبرترازسایرموجودات درعالم هستی باشد.واینکه انسان از اقتصاد،سیاست، فرهنگ،خانواده جدا نیست و هر کدام از موارد مذکور از اهمیت بسزایی برخوردارند. انسان می تواند اجتماع را به عنوان وسیله ای برای رسیدن به جایگاه انسانی قرار دهد. و برای دستیابی در این راه، از هر چیزی که در این دنیا موجود می باشد می تواند بهره برداری کافی را نماید. انسان باید از موانعی که برسر راه او موجود می باشد،دوری نماید.

این پایان نامه شامل چهار بخش با این عنوان هاست: بخش اول، انسان و برتری در خلقت: انسان و مترادفات آن، هدف از آفرینش انسان، انسان شاهکار خلقت؛ بخش دوم، مقام کرامت انسانی: روح، ابعاد نفس، فطرت جامه فضیلت انسان، افضلیت انسان بر ملائکة الله، شایستگی ها؛ بخش سوم، خلافت انسان: استعداد خلافت در انسان، دلائل خلافت انسان، امانت پذیری؛ بخش چهارم، مقام ولایت: قرب و جنب، خصوصیات انسان کامل، مقامات انسان کامل، جامعیت انسان.

نویسنده در پایان نامه حاضر با هدف بررسی تکامل و انحطاط انسان با تکیه بر آیات قرآن مطالب خود را در سه فصل با این مباحث نوشته است: در فصل اول، ماهیت خلقت انسان و صفات و مقامات و در فصل دوم، تکامل انسان در قرآن را بررسی کرده است. در این فصل از عقل، نشانه های عاقل، علم، ایمان، عمل صالح، احسان، اسلام، اطاعت، تقوا، صبر و اخلاص بحث شده و در پایان از محبت اهل بیت(ع) سخن رفته است. فصل سوم، به عوامل انحطاط انسان در قرآن اختصاص دارد و در آن جهل، پیروی هوی، مخالفت با خدا و رسول (ص)، کفر، نفاق، ارتکاب گناهان کبیره و پیروی از شیطان از عوامل انحطاط انسان برشمرده شده است.

موضوع تحقیق: سیری در شناخت انسان از دیدگاه قرآن و سنت می باشد. هدف از این تحقیق شناخت انسان در شؤون مختلف زندگی، راه های رسیدن به کمال و همچنین آثار و برکات شناخت بر انسان است. پس از اینکه انسان آگاه شد که دارای دو بعد است: یک بعد حیوانی که با حیوانات مشترک و یک بعد انسانی که موجب تمایز او از حیوانات است؛ به تقویت بعد انسانی می پردازد، می تواند به شناخت خود و خدای خود دست یابد. موضوع تحقیق با توجه به هدف تحقیقی بنیادی، توسعه ای است؛ که سعی شده از کتاب ها و منابع معتبر دینی، اخلاقی و روایی استفاده و به توصیف تحقیق پایانی پرداخته شود. لذا تحقیق در سه فصل تدوین شده است: فصل اول: به شناخت، امکان شناخت، ابزار شناخت و موضوع شناخت می پردازد. فصل دوم: شناخت انسان در قرآن و سنت مدّ نظر است که در آن هدف آفرینش، حقیقت انسان و شناخت نفس بیان می شود. فصل سوم به آثار و برکات شناخت نفس، اعم از: یقظه، توبه، مراقبه، اعتدال در دنیا و ... می پردازد. حاصل بحث: زمانی که انسان به حقیقت خود، شناخت پیدا کرد دیگر خود را ارزان نمی فروشد؛ می داند که به بیان قرآن، متاع دنیا در مقابل جایگاه انسان و شرافت انسان بسیار ناچیز است و برای رسیدن به جایگاه خود تلاش می کند و به مجاهده با نفس خویش همت می گمارد.