جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: عناصر الهیات پروکلوس خلاصه ای مختصر از نظام نوافلاطونی در شکل کاملاً توسعه یافته آن است. و برای دانش‌آموزان متأخر تفکر یونانی، از نظر اهمیت تنها پس از انئادهای فلوطین دوم است. دادز یک متن انتقادی بر اساس بررسی شخصی حدود چهل نسخه خطی همراه با یک ترجمه انگلیسی و یک تفسیر فلسفی و زبانی ارائه کرده است. این ویرایش دوم شامل یک ضمیمه از الحاقیه و اصلاحات است و هنوز هم امروزه به عنوان نسخه قطعی متن مورد توجه و احترام قرار می گیرد.

ترجمه ماشینی: رساله ها و نامه های دیونیسیوس آرئوپاگیت، فلسفه نوافلاطونی را با الهیات مسیحی و تجربه عرفانی آمیخته است. کاوش آنها در ماهیت و نتایج دعای متفکرانه تأثیری ماندگار داشت.

ترجمه ماشینی : این پایان نامه به بازسازی و ارزیابی انتقادی نظریه مکتب نوافلاطونی آمونیوس پسر هرمیا در مورد پیش فرض های کسب معرفت الهی و همچنین در مورد مطالب و هدف این دانش می پردازد. موقعیت مابعدالطبیعی روح انسان بین عالم معقول و معقول به او امکان می دهد که عالم معقول و الهی را بشناسد، مشروط بر اینکه عقل-اصول شناختی در عقل انسان فعال شود. هدف از چنین معرفتی، انس با امر الهی است و با مبارزه شخصی و با کمک فلسفه نظری و عملی به دست می آید. مکتب آمونیوس تلاش فلسفی خود برای معرفت الهی را با روشهای مشابه قبلی مقایسه کرد. از آنجایی که یگانگی غیرقابل شناخت است، اعضای این مکتب بر این باور بودند که انسان می تواند تا حدودی دمیورژ را بشناسد که به سطح دوم جهان معقول تعلق دارد. اعضای مدرسه در مورد الهیات اثباتی و سلبی نظرات متفاوتی داشتند. کلیات ante rem قابل فهم، که اساسی ترین آنها جوهر است، اصول عقل شناختی و خلاق عقل دیمیورژیک را تشکیل می دهند. فعال شدن ابدی این اصول منجر به دانایی کل دمیورژ و ایجاد جهان می شود که با دمیورژ همزاد است. دمیورژ غیر جسمانی است و برای آنچه آفریده مشیت می کند، اما او قادر مطلق نیست. نشان داده شده است که نظریه مکتب آمونیوس در مورد معرفت الهی به طور کلی سازگار است، هرچند لزوما قانع کننده نیست.

اگرچه که به پشتوانه استدلال، مهم‌ترین منبع اندیشه‌های نوافلاطونی در سنت فلسفی به زبان عربی است اما افلوطین عرب به لحاظ فلسفی توجه اندکی را به خود جلب کرده است. به لحاظ تاریخی این مساله در سر آغاز یک سنت زنده است که پس از ترک یونان ابتدا به جهان عرب و سپس به جهان مسیحی رفت. به لحاظ فلسفی این متن فرصتی یکتا مهیا می‌کند تا اولین رویایی چند سنت اندیشه‌ای را بررسی کنیم که رویایی نوافلاطونی‌گری ، ارسطوگرایی و اسلام عمده‌‎ترین بخش این بررسی خواهد بود. از این‎رو این رساله در کار پی‎جویی پیامدهایی برای فلسفه افلاطونی است ، پیامدهایی که در زمینه‎ای جدید در پی می‎آیند، ، یعنی جایی که فیلسوفان نشان می‎دهند ، چگونه نوافلاطونی‎گری می‎تواند با توحید سازگار شود و چگونه اسلام می‎تواند با جریان‎های گوناگون سنت یونانی وفق داده شود. متن افلوطین عرب اثر یک نویسنده ناشناس از حلقه ترجمه الکندی است که بخش‎هایی از انئاد افلوطین را خلاصه و باز تحریر کرده است. من استدلال می‎کنم که این نویسنده بر آن است که نه تنها آثار افلوطین را ترجمه کند بلکه می‎خواهد که آن‎ها را به نحوی سیستماتیک و به نحو فلسفی تغییر دهد. ملحقات این رساله شامل مباحث الکندی و استفاده ابن‎سینا از افلوطین عرب و هم‎چنین شامل ترجمه‎ای از شرح ابن‎سینا بر "الهیات ارسطو " است.

مکتب گنوسی مجموعه ای از نحله های دینی مربوط به قرون اولیه میلادی و پیش از آن در خاورمیانه است که گرایشات باطنی و توجه به معرفت درونی بعنوان عامل رستگاری، حلقه وصل آنهاست. مکتب هرمسی، فیثاغوری و فلسفه افلاطونی بیشتر بر آن تأثیرگذار بوده و نوافلاطونیان بیشتر از آنها تأثیر گرفته اند.این تفکر در طول قرون بر ادیان بزرگ دنیا چون مسیحیت، یهودیت، آیین زرتشتی، مانویت و مندائی تأثیر گذاشته و سبب بوجود آمدن فرقه هایی باطن گرا در آنها شده است.در دین اسلام نیز تأثیرات این مکتب را بر گروههایی با تفکرات باطنی مشاهده می کنیم که به جهت نوع آموزه هایش، رواج آن در میان غلات شیعه را بیشتر شاهد هستیم.این ارتباط نزدیکی فکری میان غلات شیعه و تعالیم مکتب گنوسی باعث شده است تا بسیاری از اسلام شناسان غربی، بعضی آموزه های شیعه اثنی عشری چون امامت، مهدویت و عقاید مرتبط با آنها را تحت تأثیر مکتب گنوسی و تشیع را تطور یافته و غربال شده همان تفکر بدانند.این پژوهه درصدد است با استفاده از نکات روشی و بحثهای محتوایی و بر پایه تاریخ، حدیث و کلام، نادرستی این ادعا را به اثبات رساند که شیعه جریانی اصیل در درون دین اسلام است که آموزه های خود را از منبع الهی وحی دریافت کرده است نه تطور یافته اندیشه ها و مکاتب گذشته. روش کار در این نوشتار نیز براساس جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و نظریه پردازی و نتیجه گیری از آنهاست.

از جمله انگاره­ های مستشرقان در باب تأثیرپذیری اندیشه ­های شیعه از عقاید و تفکرات پیرامونی خود، اثرگذاری مکتب گنوسی و اندیشه­ های مرتبط با آن مانند مکاتب هرمسی و فیثاغوری و نیز فلسفه نوافلاطونی بر آموزه ­های تشیع است. آنچه اخیرا با نام مكتب گنوسي از آن یاد می­ شود، مجموعه ­اي از اديان، مذاهب و نحله ­هاي ديني­ است كه در قرن اول و دوم قبل از ميلاد و نيز در قرون اول تا سوم پس از ميلاد در فلسطين، سوريه، بين النهرين و مصر وجود داشته ­است. در همه اين فرقه ­ها نوعي معرفت باطني و روحاني و فوق طبيعی كه مي­توان از آن به كشف و شهود و اشراق تعبيركرد، مايه نجات و رستگاري انسان شناخته شده ­است و به همين مناسبات همه آنها را تحت عنوان «گنوسي» که به معنای معرفت شهودی و اسرارآمیز است، ذكر كرده ­اند. بنابر دیدگاه تعدادی از شیعه­ پژوهان غربی، بعضی از اعتقادات کلیدی شیعه مانند نظریه امامت و ویژگیهای امام، رجعت، منجی­ گرایی، وجود پیشینی پیامبر و امام و ...، متأثر از تفکرات گنوسی حاکم در منطقه بین­ النهرین شکل گرفته و در قالبی جدید عرضه شده ­است. این تصور با برجسته شدن و شناساندن برخی از آموزه­ های باطنی در گروه­ های مختلف شیعه توسط بعضی از شیعه ­پژوهان غربی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت تا جایی که برخی از آنها شیعه امروزی را شکلی غربال یافته و بازسازی شده از مکاتب گنوسی کهن می­ دانند. چرا که بر این اعتقادند که شیعه به جهت تشکیل و تولد آن در منطقه بین­ النهرین و دوری آن از سرزمین وحی یعنی حجاز، اصولا از اندیشه­ های اسلامی و عربی کمتر بهره ­مند است. نظریه تأثیر پذیری شیعه از تفکر گنوسی در میان شیعه پژوهان غربی چنان شایع شده که بعضی از شیعه پژوهان آن را امری مسلم دانسته و بدون کمترین کنکاشی و صرفا بر اساس نقل پژوهشگران متقدم آن را قبول کرده و بر طبق آن دست به نظریه پردازی زده­ اند و بر همین اساس برخی پژوهشگران و محققان مسلمان دیگر مذاهب تا حد زیادی متأثر از پژوهش­ های شیعه پژوهان غربی شده اند. کتاب حاضر تلاش می کند تا تفکر گنوسی و اندیشه ­های پیرامونی آن را معرفی نماید و سپس ادیان و آیین های مهمی که در پیش از اسلام از آن تأثیر پذیرفته ­اند را معرفی نماید. همچنین شاخصه ­های مکتب گنوسی را در گروه ها و فرقه ­های دنیای اسلام بررسی کرده و در ادامه انگاره ­های پژوهشگران غربی در باب تأثیرپذیری شیعه اثنی عشری از این تفکر را نقل نماید. در انتها نیز با بررسی و نقد روشی، تاریخی و کلامی انگاره شیعه­ پژوهان و اسلام ­شناسان غربی، اندیشه اصیل شیعه را بیان نماید. به باور نویسنده، شاکله نقد انگاره شیعه ­پژوهان غربی نیز بر این مسأله استوار است که با توجه به شواهد موجود نمی­ توان مکتب گنوسی را یک دین و یک آیین مستقل دانست. چرا که تنها کسی که سعی کرد به تفکر گنوسی جنبه آیینی دهد و آن را تحت دینی خاص ساماندهی کند، مانی بوده است که حرکت دینی او با شکست مواجه شده و پس از چند قرن دین ابداعی او بطور کامل از بین رفت. کتاب حاضر بر پایه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ­ای و شیوه بررسی و پاسخ به سوالات در آن و با اتگاه به مستندات تاریخی، پژوهش و تالیف یافته است. کتاب ""شیعه و مکتب گنوسی؛ بررسی انتقادی انگاره شیعه ­پژوهان غربی" تألیف دکتر سیدرضا قائمی، از سوی پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام به زبان فارسی در قطع رقعی و در ۲۶۶ صفحه به نگارش درآمده است و در سال ۱۴۰۰ با همکاری بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شده است.

زیبایی در فلسفۀ فلوطین و سهروردی، دارای جنبه‏ های تطابق و تفاوت است. از دیدگاه فلوطین، هستی سه اقنوم دارد: احد که تمام زیبایی‏ ها از او ناشی شده‌اند. پس از او عقل که اعظمِ موجودات است، پس‌ از آن نفس؛ که این سه اقنوم در نظامی سلسله‌ مراتبی از یکدیگر ناشی می‌شوند. نقس از عقل ناشی می‌شود و عقل به نوبۀ خود از احد. نظریۀ شهاب‌الدین یحیی سهروردی، مؤسس فلسفۀ اشراق، ریشه در اندیشۀ حکمای ایران باستا، فیلسوفان اسلامی و فلسفۀ نوافلاطونی دارد. وی مراتب هستی را از نورالانوار آغاز می‌کند، سپس از انوار قاهره صحبت می‌کند و سپس در پایان از انوار مدبرۀ افلاک و ابدان سخن می‏ گوید. در این مقاله، پس از گزارش خطوط اصلی تفکر این دو فیلسوف در تعریف، مراتب و ادراک زیبایی، به مقایسۀ مراتب زیبایی به مقایسۀ زیبایی‌‌شناختی مراتب نور در نظام سهروردی با وجود در فلسفۀ فلوطین می‌پردازیم. در پایان نقاط قوت و ضعف هر دو دستگاه را بررسی می‌کنیم و نشان می‌دهیم چه ارتباطی بین زیبایی و کمال بشری در فلسفۀ‏ اشراق و فلسفه نوافلاطونی فلوطین وجود دارد.

خداباوری گشوده به ­عنوان رویکرد جدیدی در عرصۀ الهیات و فلسفة دین، نظریات و دیدگاه­هایی را مطرح کرده است که هم به لحاظ فلسفی و هم به لحاظ الهیاتی (کلامی) توجه بسیاری از اندیشمندان معاصر را به خود جلب کرده است. مدعای اصلی و اساسی حامیان این رویکرد این است که بسیاری از آموزه ­های رایج دربارۀ ذات و صفات خدا (و به­طور خاص صفاتی مانند علم پیشین خدا، تغییر‌ناپذیری، انفعال­ ناپذیری و بی­زمان­بودن خدا)، برگرفته از فلسفه­ های یونانی، به‌ویژه سنت نوافلاطونی هستند و تحت تأثیر آن‌ها قرار دارند و به همین دلیل، از مسیر اصلی خودشان که همان مسیر کتاب مقدس است، فاصله گرفته ­اند. بنابراین، برای زدودن انگاره­ های نادرست فلسفی از صفات حقیقی خدا در کتاب مقدس، بایستی بار دیگر آن‌ها را بازبینی و اصلاح ­کنیم. از آن‌‌جا که بنیان‌گذاران و مدافعان این مکتب مدعی هستند که نظریاتشان در سنت خداباوری و خداباوری سنتی ریشه دارد، با نگاهی تاریخی به این جنبش الهیاتی و بررسی مسیر پیدایش آن، صحت‌و سقم ادعای آن‌ها را ارزیابی می­ کنیم. برخی از الهی­دانان و فلاسفۀ دین معاصر، خداباوری گشوده را از انواع خداباوری سنتی قلمداد می­ کنند، برخی دیگر آن را انحرافی در سنت خداباوری و برخی نیز آن را نوعی مکتب ارتدادی و بدعت ­آمیز می­دانند که در سنت راست ­کیشی جایگاهی ندارد. به­هرحال، هرچند زمان زیادی از آغاز این جنبش نمی­ گذرد توانسته است نظرها را، چه موافق چه مخالف، به خود جلب کند؛ تعداد بسیار زیاد مکتوباتی که در تأیید یا ردّ این مکتب نگاشته شده است، شاهد این مدعاست. بنابراین، جا دارد ما نیز با استفاده از منابع بسیار غنی خود در سنت فلسفی‌ـ‌کلامی اسلام و با شناخت کاملی از این دیدگاه، وارد عرصۀ بحث­ های جدید در حوزۀ الهیات و فلسفة دین شویم.