جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش سعی بر آن است که موقعیت های سیاسی و روند حرکت فلسفه در فرانسه ِ دوران سارتر به صورت اختصار بررسی شود و سپس کلیات نظریات فلسفی وی در خصوص اگزیستانسیالیسم و پدیدار شناسی و تاثیر آن بر درام مورد تحلیل قرار گیرد . جنگ جهانی بر روی افکار و شیوه زندگی مردم اروپا بسیار تاثیر گذاشته است . اسارت سارتر در یک کلیسا در آلمان و مطالعه آثار فیلسوفان آلمانی چون هایدگر بر کل روند فلسفی فرانسه تاثیر گذار بوده است.پس از اتفاقان جنگ جهانی این فیلسوفان بر آن شدن تا دوباره ، زیستن ، مفهوم هستی ، حضور در مقابل دیگران و در کل آنچه در زندگی به آن درگیر هستندرا به انسان فرو شده در خود اروپائی یاد آور شوند.فلسفه اگزیستانسیالیسم فلسفه ایست که جهت تعریف زندگی بشر و آشتی آن بوجود آمد . تاثیر آن بر نمایش سبب ایجاد نوعی تئاتر آموزشی شد . تئاتری که دائما در تلاش است انسان را نسبت به آنچه انجام می دهد متعهد سازد و او را به جهان اطرافش آگاه سازد و انسان را از زیر بار حرف های بیهوده روان شناختی و آنچه که وراثت بر او خواسته است بر هاند.فلسفه اگزیستانسیالیسم بر دوران خود تاثیر گذاشته است اما اکنون با توجه به رویکرد های متفاوتی که از منظر های دیگر در حوزه هایی چون ادبیات و نمایش شکل گرفته است . شاید چندان قدرت سابقه خود را نداشته باشد . اما برگی از تاریخ فلسفه است.

به کاربردن نظریه ی ذهنی "کانت" در زیبایی شناسی، برای بررسی یک اثر هنری به عنوان عین مدعی زیبایی، موانع بسیاری دارد. از جمله روشن نبودن ذهنیت و عینیت در تعریف زیبایی و هنر. در این تحقیق سعی برآن است این موانع از سر راه برداشته شود. به این منظور ابتدا تعاریف کانت از امر زیبا بر اساس لحظات چهارگانه در تعریف امر زیبا مرور می شود.سپس اعتبار دستگاه زیبایی شناسی کانت در نظریات برجسته ی تاریخ زیبایی شناسی و فلسفه ی هنر مورد بررسی قرار می گیرد. پس از آن مکانیزم قوای شناسایی انسانی برای ارائه ی داوری ذوقی در شکلی استعاری مدل سازی می شود و مفاهیمی چون دیالکتیک ذوق – شناخت معرفی می گردد.دستگاه شناخت شناسانه ی به دست آمده با یاری از تشابه ساختار بازی و هنر در دیدگاه "هانس گئورگ گادامر" سه کیفیت عینی برای تعریف امر زیبا بر مبنای اصول ذهنی زیبایی شناسی کانت به دست خواهد داد. که دو قابلیت آن از وجه سلبی و یک قابلیت از وجه ایجابی است. با پیش فرض زیبایی به عنوان خاصیت جوهری هنر وبا بهره گیری از این نظام استنتاج شده، تلاش می شود که به اشکالات اساسی ای که نظریه ی معاصر هنر به زیبایی شناسی فلسفی وارد می داند، پاسخ داده شود. با این ابزار و به عنوان نمونه به بررسی ویژگی هایی از نمایشنامه ی"جشن تولد" اثر "هارولد پینتر" پرداخته می شود که آن را به عنوان عین واجد زیبایی مستحق صدور حکم ذوقی می کند.

اکبر رادی از نمایشنامه نویسان نام آشنای ایرانی است که در پردازش آثار هنری خود از سبک، زبان و بیان ویژه ای برخوردار است. از دیرباز، او به واقع گرایی در ادب نمایشی نام بردار بوده؛ اما گاهی نیز در طرح دیدگاه های اجتماعی خود، از زبان و بیان نمادین بهره برده که برایند آن، خلق تیپ ها و فضاهای نمادینی است که با وجود ملموس و واقعی بودن، می توانند نمونه ای برای تیپ های مشابه و شرایط همسان باشند. از این رو، برخی آثار رادی تن به تاویل های گوناگون می دهند و می توان از رویکردهای مختلف به آن ها نگریست. ازجمله آثار رادی که از چنین قابلیتی برخوردار است، نمایشنامه «از پشت شیشه ها» ست. در این اثر، رادی با به کارگیری صنعت های مدرن، کوشیده است تا چالش بی امان و آشتی ناپذیر روشن فکر امروز را با جریان نوگرایی بی ریشه به نمایش درآورد.در این پژوهش، تلاش شده است تا شگرد رادی برای بیان نمادین دیدگاه هایش در نمایشنامه یادشده واکاوی شود. نتیجه پژوهش نشان می دهد، نویسنده این بیان نمادین را با پردازش شخصیت زن و وانهادن نقش اساسی روایت بر دوش او خلق کرده است. در این روایت، نویسنده با به کارگرفتن شگرد قرینه سازی، دو تیپ زن را در کنار و در اصل، در برابر هم قرار داده است؛ یکی، زنی است متجددماب با تجددی بی اصالت و دیگری، زنی معمولی از نوع امروزی آن با همان دغدغه های فکری و روانی. از این دیدگاه، هر یک از شخصیت ها، به ویژه زنان نمایشنامه، می توانند نماینده یک تیپ یا مرام فکری و فرهنگی خاصی باشند که در فضای اثر، در کنار هم نقش آفرینی و در اصل، طرح دیدگاه می کنند.

در برخی از آثار ساعدی اعم از نمایشنامه و داستان، بیش از همه ویژگی های رئالیسم جادویی، آفرینش موجودات وهمی و استحاله شخصیت ها مد نظر قرار گرفته است. برخی از وجوه این سبک، در آثار برجسته او مانند عزاداران بیل، مولوس کورپوس، آشفته حالان بیدار بخت و ترس و لرز منعکس است. از جمله این وجوه، عناصر نامتجانس؛ بویژه موجودات عجیب و ترکیبی میان انسان و حیوان در آثار اوست. در این مقاله، برای نخستین بار در نقد ادبی، انواع گوناگون این موجودات و دگردیسی های انسانی، در قالب این سبک بررسی می شود. به نظر می رسد که دلیل گرایش نویسنده، به این شیوه، شرایط دشوار سیاسی و اجتماعی روشنفکری در دهه های سی، چهل و پنجاه باشد.

با نگاهی دقیق به آثار آرتور میلر، نمایشنامه نویس بزرگ قرن بیستم، می توان دریافت که او با زندگی انسانهای معمولی جامعه اش آشنا بوده است و علاقه اش به انسانهای طبقه متوسط در جامعه سرمایه داری و نگرش او نسبت به حقوق پایمال شده اینگونه افراد در همه نمایشنامه هایش نمایان است. میلر نه تنها فنونی همانند اونیل و ایبسن در آثارش به کار می برد بلکه علاقه اش به مردان و زنان طبقه متوسط جامعه و انسانهایی که در شرایط دشوار زندگی ارزشهای اخلاقی خود را از دست نمی دهند، از او نمایشنامه نویسی بزرگ ساخته است. این ویژگی انسانی تنها خصوصیت میلر است که او را از سایر نمایشنامه نویسان هم دوره اش جدا می کند و وی را به عنوان نمایشنامه نویسی اخلاق گرا مطرح می نماید. با بررسی بیشتر در می یابیم که در وجود آرتور میلر نمایشنامه نویس، خصایص و نگرشها بیشتر به صورت "اخلاقی" بروز می کند تا "زیبایی شناختی" و همین نگرش است که نیرویی خاص به نمایشنامه های او می بخشد. اعتقاد میلر و موضوعاتی که عرضه می کند در سطحی وسیع تر نوشته ها و آثاری در ارتباط با تمامی انسانها و مسایل انسانی است و آنچه در درجه اول محرک او برای نوشتن است، نگرشهای اخلاقی اوست. بنابراین، تمامی آثار میلر و نگرش اخلاقی او را در نمایشنامه نویسی می توان به صورت مجموعه ای در نظر گرفت که به آنچه که خود او "سنگر و استحکامات بی رحمی و سنگدلی جامعه سرمایه داری" می نامد حمله می کنند.

توفیق الحکیم، نمایشنامه نویس معاصر مصری، که به عنوان پدر نمایشنامه نویسی عربی شناخته شده است، با درک نیاز عصر حاضر به لزوم جستجوی بیشتر در شناخت ابعاد وجودی انسان و کوشش برای پرورش او، درونمایه اصلی نمایشنامه های خود را پرداختن به شخصیت انسان قرار داده است. وی با بهره گیری از نظریه های انسان گرایی در برخی مکاتب ادبی - فلسفی غرب و آمیختن آن با آموزه های دینی و اسطوره های شرقی، بر آن بود تا به طور غیر مستقیم، الگوی مطلوبی از یک انسان را به خوانندگان آثار خود معرفی نماید و بر آنان تاثیر گذارد. در این نوشتار درونمایه های انسانی نمایشنامه های وی مورد بررسی قرار گرفته و کوشش شده تا آن دسته از ابعاد وجودی انسان که مورد توجه توفیق الحکیم بوده است، مورد بازخوانی قرار گیرد.

پژوهش حاضر براي توضيح رویکرد جامع‌شناختی آثار نمایشی آخوندزاده که آغاز نمایشنامه-نویسی در ایران بوده است با اتكا به مفروض اصلي جامعه شناسي ادبیات که در آفرینش هنری یک فرد را به تنهایی مورد نظر قرار نمی‌دهد و اثر را بیان نوعی آگاهی جمعی می‌داند، سعی بر ترسیم فضای اجتماعی دوره قاجار داشته و تنش وارده بر آگاهی جمعی - به واسطه شکست ایران از روس، جدایی بخش بزرگی از خاک ایران، تماس مستقيم با غرب و به چشم آمدن نمودهاي پيشرفت‌شان و درک واپس‌ماندگي ايران- را برجسته کرده و نگاهی به نسل اول روشنفکری در جامعه ایران خواهیم داشت. براساس نظریه ساختگرایی تکوینی گلدمن که هر رفتار انسانی را کوششی برای دادن پاسخی معنادار به وضعیتی خاص در جهت برقراری تعادلی میان فاعل عمل و جهان پیرامون می‌داند، اهداف آخوندزاده از تکوین این نوع ادبی را مورد بررسی قرار داده و برای شناخت رابطه نوع ادبی نمایشنامه و ساختار محیط اجتماعی بخشی از تاثیر این پیدایش در ساحت زبان پارسی را بیان می داریم.