جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عدل علوی که دربردارنده عدالت فردی و اجتماعی و اقتصادی است از مباحث مهم دین مقدس اسلام ، به نحوی که مهم ترین منبع آن قرآن و سنت بیان شده است، لذا دین مبین اسلام با قوانین متعالی خود روح تازه ای بر کالبد عدالت دمیده و در میان فرقه های مختلف اسلامی، به خصوص شیعیان امام علی(علیه السلام) را که اولین امام آنها است مظهر عدل و عدالت خواهی معرفی کرده است. به نحوی که در نهج البلاغه، عدالت اجتماعی را یک فلسفه و یا نظریه ی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می داند که کمتر به آن پرداخته شده است. از دیدگاه امام علی (علیه السلام) عدالت از ارکان ایمان و در رأس همه ی ارزشهای اسلامی است و حکومتی که بر پایه ی عدالت بنا شود، ماندگار، مردمی و بر حق است. آن حضرت ملاک عدالت را در رضایت عموم می داند و در اجرای آن عواملی از قبیل حاکمان عادل و متقی، نظارت بر صاحب منصبان، رعایت حقوق متقابل مردم و حاکمان و ساده زیستی آنان را موثر می داند. از این رو، نوشتار حاضر به بررسی ارکان عدالت در اندیشه علوی پرداخته، تا راهگشایی باشد برای انسان هایی که جویای درک واقعی این مهم هستند و برای رسیدن به مدینه فاضله و جامعه عدل گستر تلاش می نمایند.واژگان کلیدی: امام علی، عدالت علوی، قرآن، حدیث.

تبیین مفهوم کانونی عدالت در فلسفه سیاسی غرب، وامدار اندیشمندان بزرگی چون افلاطون است، همچنان که مبنای نظریه پردازی افلاطون و طرح مدینه فاضله وی، موضوع عدالت و طراحی جامعه عدالت محور و آرمانی است تا عالم مثالی در زمین محقق شود. از آنجا که نظریه عدالت افلاطونی دارای ایرادهای فراوانی است، این نوشتار با تاکید بر سترگی اندیشه های امام علی (ع) و سرآمدی آن بر کلیه مکاتب و آرا بشری، بر آن است که مفهوم عدالت را در اندیشه علوی، با محتوا و اهدافی متعالی، کامل تر و عملی تر و به نحوی گسترده تر در قیاس با اندیشه افلاطون، مطرح کند، چرا که اندیشه عدالت علوی از ضعف ها و نقایص متعدد نظریه عدالت افلاطونی کاملا مبراست و دارای ریشه و مبنای الهی و ایمانی است و با مفهومی عینی، ملموس، مصداق پذیر و شریعت مدار و ابزاری در جهت نیل به سعادت و رستگاری الهی از طریق کسب ملکات فاضله و انجام ارادی افعال خیر می باشد. عدالت علوی فاقد وجه متصلب و تک گفتاری بوده و خصلتی آرمان گرایانه و ظلم ستیز دارد و مبنای تعیین عدالت و استحقاق، نزد آن، شریعت الهی است و بر خلاف صبغه فردی و جبرگرای عدالت افلاطونی، دارای وجه غالب عدالت اجتماعی است و بر مبنای آن، امکان ارتقاء در سلسله مراتب اجتماعی بر اساس شایسته سالاری و میزان انجام تکالیف برای همگان وجود دارد.

هدف اصلی مقاله، آشنایی با مهمترین آموزه‌های مدیریت علوی است و چون بیانات امیر بیان حضرت امام علی(ع) خصوصاً فرمان حکومتی ایشان به مالک اشتر دربردارندۀ نکات متنوع و آموزه‌های متعدد مدیریتی و حکومت‌داری در سطح کلان است که قابل تعمیم به سطوح دیگر مدیریت سازمانی در جامعه است و به‌نحو احسن و اکمل حق مطلب را ادا کرده است و از این‌رو ما را از مراجعه به سایر منابع تقریباً مستغنی ساخته است. در این مقاله به‌طور خاص از کتاب ارزشمند و گران سنگ «نهج‌البلاغه» که تالی تلو قرآن است و هم چنین کتاب گران بهای «غررالحکم ودررالکلم» در تبیین اهمّ آموزه‌های مدیریت علوی مانند مدیریت و برنامه‌ریزی علوی، انتصابات علوی، و مهم‌ترین مبانی آن، ویژگی مدیران موفق، رفتار مدیریتی، سلوک علوی در مدیریت، اصل عدالت و کنترل و ارزیابی نیروها و پیگیری در مدیریت علوی، تشویق و تنبیه، اهمیّت مشورت و تصمیم‌گیری، از بیانات قرآن ناطق امیرالمؤمنین علی(ع) و نیز از سایر معصومین(ع) در کنار قرآن کریم استفاده شده است.