جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم در آیة 105 سورة انبیا از زبور این گونه نقل می کند: «صالحان زمین را به ارث می برند.» در کتاب مقدس، مشابه این نقل قول را می توان در میزمور 37:29 یافت: צַדִּיקִיםיִֽירְשׁוּ־אָרֶץוְיִשְׁכְּנוּלָעַדעָלֶֽיהָ. مقایسة این دو نقل نشان می دهد که در قرآن «صالح» معادلِ واژة «צַדִּיקִ» (صدیق) در زبان عبری به کار رفته است. این همسان سازی قرآنی این اجازه را می دهد که به مقایسة این دو واژه در قرآن و مزامیر بپردازیم. مقایسة کاربردهای «صالح» در قرآن و «צַדִּיקִ» (صدیق) در مزامیر نشان می دهد که: 1. صدیق در مزامیر عموماً یا برای وصفِ خداوند به کار رفته است، یا وصفِ انسان؛ و صالح در قرآن عموماً یا برای وصفِ عملِ انسان به کار رفته است، یا برای وصفِ انسان؛ 2. این دو واژه- تا جایی که در وصفِ انسان به کار رفته اند- دلالت معنایی مشترکی در قرآن و مزامیر دارند؛ و 3. کاربرد قرآنی- زبوریِ این مفهوم را می توان با مفهوم «اصطفای الاهی» مرتبط دانست.

امر به معروف و نهی از منکر در اسلام از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، به طوری که طبق روایات، واجبات دیگر بر پایه آن بنا می‌شوند. با این حال، این فریضۀ مهم عمدتاً از منظر فقهی مورد مطالعه قرار گرفته و آداب و ابعاد اخلاقی این فریضۀ بنیادین، کمتر مورد اهتمام بوده است. بر این اساس، رسالت پژوهش حاضر عبارتست از: واکاوی عملکرد پیامبران (نوح ×، ابراهیم ×، موسی ×، عیسی ×، هود × و صالح ×) در مواجهۀ با معروفات و منکرات و ارائۀ مدلی اخلاقی از فریضه «امر به معروف و نهی از منکر» بر اساس سیرۀ نبوی حضرات در قرآن. در مجموع و به طور گزیده آنچه دربارۀ امر به معروف و نهی از منکر در زندگی این پیامبران بیشتر به چشم می‌خورد برخورد توأم با رأفت و محبت همراه با صبر و شکیبایی است اما این محبت باعث نمی‌شود که ایشان از بیان استدلال‌های منطقی با قاطعیت وصف نشدنی چشم پوشی کنند بلکه همواره بر روی مواضع خود حتی با وجود تهدید و تمسخر پافشاری کرده و در جهت بیدار کردن فطرت‌های خداجو تلاش می‌کردند. در این راه گاه وجدان ها را با تهدید و بیم دادن از عذاب الهی بیدار می‌کردند و گاهی با بیان نعمت‌های الهی و تحریک حس شکرگذاری و قدردانی آنان را به یاد منعم اصلی انداخته و با وعده نعمات الهی و بهشت آنان را به سمت راه درست که همان دین توحیدی است ترغیب می‌نمودند.

دین اسلام به عنوان مکتب هدایت بشری و قرآن به عنوان متن این رسالت عظیم، بر تاریخ به عنوان مظهر بیداری و عبرت تأکید بسیار کرده است. قرآن تاریخ را به عنوان ابزار و دانش هدایت به کار می‌گیرد و بشر را به کشف قواعد، سنن و قوانین نهفته در آن دعوت می‌کند. خود قرآن نیز بارها و بارها به بیان سرگذشت پیامبران و اقوام و ملل گذشته پرداخته است. محتوا و هدف قصص قرآنی، همه‌ی حکمت‌های نزول قرآن را در بردارد و کاربرد قصّه شیوه‌ای کارآمد در تحقق اهداف قرآن است.از این رو قرآن داستان را برای اثبات وحی و نبوت، یگانگی خدا، هم‌ریشه بودن ادیان آسمانی و نیز برای بیم و نوید، نشان دادن نمادهای قدرت الهی، سرانجام نیکی و بدی، صبر یا ناشکیبایی، سپاس‌گزاری یا سرکشی و بیان سنت‌های تاریخی و اجتماعی به کار برده است. در همین راستا، نگارنده تلاش نموده است تا با بیان سرگذشت اقوامی همچون قوم نوح، هود، صالح و سبا به تذکر مجدد این اهداف، در قالبی نو، بپردازد.