جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مرحوم علامه‌ مجلسي‌ درباره‌ نهضت ترجمه در صدر اسلام می نویسد: «ترويج‌ كتب‌ فلاسفه‌ در ميان‌ مسلمين‌، از بدعت‌هاي‌ حاكمان‌ جور و معاند با ائمه‌ معصومين عليهم السلام براي‌ سلب‌ توجه‌ مردم‌ از ائمه‌ و شرع‌ مبين‌ بود. از جمله‌ مؤيدات‌ اين‌ ادّعا، مطلبي‌ است‌ كه‌ صفدي‌ در شرح‌ «لاميةالعجم‌» مي‌نويسد: هنگامي‌ كه‌ مأمون‌ با يكي‌ از پادشاهان‌ مسيحي‌ معاهده صلح‌ بست‌، از وي‌ مجموعه كتاب‌هاي‌ يوناني‌ را درخواست‌ كرد. آن‌ پادشاه‌ با نزديكان‌ خود رايزني‌ كرد و همه آن‌ها جز يك‌ روحاني‌ مسيحي‌ مخالفت‌ كردند. آن‌ روحاني‌ مسيحي‌ گفت‌، اين‌ كتاب‌ها را روانه‌ كنيد، زيرا اين‌ علوم‌ هيچ‌گاه‌ در اختيار يك‌ حكومت‌ ديني‌ قرار نگرفته‌ است‌ مگر اين‌كه‌ آن‌ را به‌ تباهي‌ سوق‌ داده‌ و ميان‌ عالمانشان‌ اختلاف‌ افكنده‌ است‌. علامه مجلسی می افزاید: مشهور آن‌ است‌ كه‌ اوّلين‌ كسي‌ كه‌ اقدام‌ به‌ ترجمه كتب‌ يوناني‌ به‌ زبان‌ عربي‌ نمود، خالد پسر يزيد پسر معاويه‌ بود و نيز از جمله‌ شواهد تمايل‌ خلفا به‌ فلسفه‌ اين‌ است‌ كه‌ يحيي‌ برمكي‌ چون‌ دريافت‌ كه‌ هشام‌ بن‌ حكم‌ [صحابي‌ معروف‌ امام‌ صادق عليه السلام] به‌ فلاسفه‌ انتقاد مي‌كند، هارون‌ را تحريك‌ به‌ قتل‌ هشام‌ نمود.» (1) تحلیل استاد محمد رضا حکیمی در باره نهضت ترجمه متون یونانی چنین است: «چرا پيامبر اكرم‌ صلي الله عليه و آله دستور ترجمه فلسفه‌ را ندادند و به‌ اين‌ كار نپرداختند تا مسلمين‌ دين‌ را عقلي‌ بفهمند! و چرا ائمه‌ طاهرين‌ عليهم السلام در جريان‌ ترجمه فلسفه‌، هيچ‌ كمكي‌ به‌ آن‌ نكردند (بلكه‌ مخالفت‌هايي‌ نيز ابراز داشته‌اند و همواره‌ تاكيد كرده‌اند كه‌ معارف‌ ديني‌ را از غير قرآن‌ نياموزيد كه‌ گمراه‌ مي‌شويد)؛ آيا پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و ائمه‌ طاهرين‌ عليهم السلام خبر نداشتند كه‌ چنين‌ فلسفه‌ و عرفاني‌ وجود دارد؟ آيا ايشان‌ در حق‌ دين‌ و فهم‌ دين‌ كوتاهي‌ كرده‌اند و اين‌ بني‌اميّه‌ و بني‌عباس‌ بودند كه‌ با كمك‌ بي‌دريغ‌ مترجمان‌ يهودي‌ و نصراني‌ و مجوسي‌ ـ و گاه‌ برخي‌ از ملاحده‌ ـ فلسفه‌ يوناني‌ و عرفان‌ هندي‌ و سلوك‌ اورفئوسي‌ را ترجمه‌ كردند و ريختند در مساجد و مدارس‌ مسلمين‌ و در كنار قرآن‌، دكاني‌ به‌ اين‌ وسعت‌ گشودند؟!… آري‌ آنان‌ براي‌ بستن‌ «بيت‌القرآن‌» در مدينه‌، بيت‌الحكمة را در بغداد گشودند و گرنه‌ كسي‌ (هارون‌) كه‌ مجسمه علم‌ و سلوك‌ و عبادت‌ و معرفت‌ و تبلور آيه‌ آيه‌ قرآن‌ را ـ سال‌ها در سياهچال‌ها ـ زنداني‌ و سرانجام‌ مسموم‌ و شهيد مي‌كند، مي‌تواند مروّج‌ بي‌قصد و غرض‌ علم‌ و فرهنگ‌ ـ آن‌ هم‌ در حوزه اسلام‌ ـ به‌ شمار آيد؟ يا كسي‌ (مأمون‌) كه‌ مطلع‌ انوار علم‌ قرآني‌ و معارف‌ سبحاني‌ و تعاليم‌ وحياني‌ را آن‌ گونه‌ به‌ اين‌ سوي‌ و آن‌ سوي‌ مي‌كشد و مجالس‌ «مناظرات‌» تشكيل‌ مي‌دهد و از فلاسفه‌ و متكلّمان‌ زمان‌ دعوت‌ مي‌كند تا امام عليه السلام را محكوم‌ كنند و در نهايت‌ هم‌، در نهايت‌ غربت‌ و مظلوميّت‌، آن‌ تجسّم‌ عقل‌ اعلا و تعاليم‌ والا و معارف‌ عليا را مسموم‌ و شهيد مي‌كند و بشريت‌ را از چنان‌ خورشيد تابان‌ علم‌ و معرفت‌ و اقيانوس‌ موّاج‌ فطرت‌ پروري‌ و تربيت‌ محروم‌ مي‌سازد، باني‌ تمدن‌ اسلامي‌ و طرفدار علم‌ مي‌تواند شمرده‌ شود. چه‌ بيت‌الحكمة و مخزن‌ المعرفَة و وعاءُ العلمي‌ بالاتر و فروغ‌ افكن‌تر و عقل‌ پرورتر از وجود علمي‌ قدّوسي‌ و سرّ تعاليم‌ سبّوحي‌، حضرت‌ امام‌ ابوالحسن‌ علي‌ بن‌ موسي‌ امام‌ رضا عليه السلام.» (2) ——————————- [1]- بحارالانوار57/ 197 [1] . حكيمي‌، محمدرضا، مقاله عقل‌ خود بنياد ديني‌، روزنامه همشهري‌، كتاب‌ ضميمه‌ آذرماه‌ 1380، ص‌ 43

ترجمه ماشینی: فلسفه برای قرن‌های متمادی در جهان اسلام شکوفا شد و امروزه نیز یکی از ویژگی‌های مهم زندگی فرهنگی است. دایره المعارف زندگینامه فلسفه اسلامی که اکنون در جلد شومیز موجود است، تمام فیلسوفان، متکلمان و عرفای اصلی و بسیاری را که در توسعه آن سهیم بوده اند، پوشش می دهد. این اثر برجسته به روز شده با مدخل هایی در مورد بیش از 300 متفکر و مفاهیم کلیدی در فلسفه اسلامی، شامل جدول زمانی، واژه نامه و کتابشناسی مفصل نیز می شود. ارجاع به انواع تحقیقات نظری که غالباً با فلسفه مرتبط بودند، مانند علوم اسلامی، نحو، کلام، حقوق و روایات، فراتر از فلسفه است. هر مکتب فکری عمده، از فلسفه مشاء کلاسیک گرفته تا عرفان صوفیانه، بازنمایی می‌شود و مدخل‌ها در طول زمان از سال‌های اولیه ایمان تا دوره مدرن را شامل می‌شود. دایره المعارف زندگینامه فلسفه اسلامی با حضور گروهی بین المللی از نویسندگان آسیای جنوب شرقی، شبه قاره هند، خاورمیانه و شمال آفریقا، اروپا و آمریکای شمالی، امکان دسترسی به ایده ها و افرادی را فراهم می کند که تقریباً 1400 سال از سنت فلسفی اسلامی را تشکیل می دهند.

اسلام در حدود سال 570 میلادی در شبه جزیره عربستان ظهور کرد و طی گسترش آن به سرزمین های دیگر در عهد خلفای راشدین یعنی از حدود سال 633 میلادی (12 هجری) تا 711 میلادی (60 هجری) سرزمین های زیادی از جمله شام و ماوراءالنهر و ایران و لیبی و مصر و مراکش و شمال آفریقا و اسپانیا (اندلس) به دست مسلمانان افتاد. در پی این فتوحات و نیز روحیه مثبت و جدید اعراب در کشش به سمت دیگر ملت ها و آشنایی با فرهنگ و علوم آنها و مهم تر از همه تشویق اسلام و پیامبر (ص) به تعقل و تفکر و کسب علم و دانش و علل دیگر سبب شد تا یک نهضت پویای علمی در سرزمین های نوظهور اسلام از شرق تا غرب یعنی از عربستان تا اندلس و دیگر سرزمین های الحاقی شکل بگیرد. مراکز علمی جهان و فتوحات اسلام: سرزمین های الحاقی در ذیل چندین تمدن بزرگ از جمله ایران و مصر قرار داشت و به واسطه حملات اسکندر در پیش از میلاد مسیح (ع) فرهنگ و زبان یونانی نیز در این سرزمین ها و بعدا در قلمرو روم شرقی گسترش یافته بود و بعد از فرمان یوستینیانوس در 629 میلادی که منجر به تعطیلی آکادمی افلاطون شد، مدارس اسکندریه، رها (ادسا)، نصیبین، انطاکیه و حران مهم ترین مراکز علمی بودند که اکنون در ذیل قلمرو اسلامی به فعالیت خود ادامه می دادند و بعدا در زمان عباسیان بغداد نیز به آنها اضافه شد. نکته مهمی که در پس این فتوحات وجود داشت این بود که سرزمین هایی که در تحت سیطره زبان و فرهنگ یونانی قرار داشتند به واسطه ادغام شدن با سرزمین های جدید از جمله شرق جهان اسلام که فرهنگ غیریونانی بر آنها حاکم بود به دیگر فرهنگ ها و زبان ها نیز گرایش یافتند و نکته مهم تر اینکه در خود قلمرو اسلام نیز آشنایی با فرهنگ های غیرعربی همچون یونان و ایران سبب کشش و علاقه برخی به علوم غیرعرب و غیراسلامی شد. تاریخ این کشش و علایق ثبت و ضبط شده و دورانی در حدود دو قرن از زمان خلیفه دوم تا انتهای خلافت مامون عباسی (218-198 هجری) را دربرگرفته است.

ترجمه ماشینی: این خواندنی ترین و سرگرم کننده ترین تاریخ فلسفه خواهد بود اولین مقدمه جامع فلسفه در جهان اسلام، از اسپانیا تا جنوب آسیا خواننده را در بیش از هزار سال فلسفه راهنمایی می کند فصل های مکالمه ای کوتاه و پر جنب و جوش با مثال های واضح و طنز تعامل اندیشه های مسلمانان، یهودیان و مسیحیان و منابع آنها در جهان باستان را بررسی می کند هیچ دانش قبلی از فلسفه، اسلام یا تاریخ جهان اسلام لازم نیست بدون شکاف! کل داستان را بیان می کند، نه فقط معروف ترین قسمت ها یک جلد مستقل — ممکن است مستقل از سایرین در مجموعه خوانده شود

ترجمه ماشینی: محققان به اهمیت فلسفه اسلامی کلاسیک هم به خودی خود و هم در حفظ و درگیر شدن با اندیشه های فلسفی یونانی پی برده اند. در عین حال، دوره بلافاصله پس از دوران به اصطلاح کلاسیک به نوعی عصر تاریک در نظر گرفته شده است. که در آن اندیشه اسلامی وارد انحطاط طولانی شد. فرانک گریفل در این اثر جدید و به یاد ماندنی به دنبال براندازی این خرد متعارف است و استدلال می‌کند که آنچه او دوره «پسا کلاسیک» می‌نامد به ناحق مورد بدگویی و غفلت نسل‌های قبلی محققان قرار گرفته است. شکل‌گیری فلسفه پسا کلاسیک در اسلام، مطالعه‌ای جامع درباره تغییرات گسترده‌ای است که به شکل‌گیری مجدد گفتمان فلسفی در اسلام در طول قرن دوازدهم انجامید. پیش از این دانشمندان غربی فکر می کردند که تعامل اسلام با سنت فلسفه یونان پایان یافته است در طول آن قرن تحلیل‌های اخیر نشان می‌دهد که متفکران اسلامی در عوض اندیشه یونانی را در ژانر الهیات عقل‌گرای مسلمان (کلام) ادغام کردند. گریفل استدلال می کند که حتی این دیدگاه جدید یک نکته کلیدی را نادیده می گیرد. علاوه بر ادغام اندیشه های یونانی در کلام، متکلمان مسلمان گفتمان فلسفه کلاسیک در اسلام (فلسفه) را برگزید و شروع به تولید کتاب‌هایی به سنت افلاطون، ارسطو و ابن سینا کرد - ژانری جدید و اغلب سوء تفاهم‌شده که آن‌ها «حکمه» نامیدند - که در آن دغدغه‌های الهیاتی را کنار گذاشتند. آنها در هر دو ژانر کلام و حکمت نوشتند همان نویسندگان بر اساس ژانری که در آن می نوشتند، آموزه های متضاد در مورد ماهیت خدا، خلقت جهان و زندگی پس از مرگ را استدلال کردند. گریفل نشان می دهد که چگونه توجه دقیق به ژانر هم انسجام و هم ابهام این رویکرد فلسفی جدید را نشان می دهد. اثری با گستردگی و عمق خارق‌العاده، شکل‌گیری فلسفه پسا کلاسیک در اسلام، تاریخ مفصل و روشنگری از فلسفه در عراق، ایران و آسیای مرکزی در طول قرن دوازدهم ارائه می‌کند. خواندن آن برای هر کسی که به تاریخ فلسفه یا فلسفه علاقه دارد ضروری خواهد بود تاریخ اسلام

ترجمه ماشینی: مدرسه Nisibis مرکز اصلی فکری کلیسای شرق در قرن ششم و اوایل قرن هفتم پس از میلاد و مؤسسه آموزشی بود که در دوران باستان بی‌سابقه بود. ترس از خدا و سرآغاز حکمت، تاریخچه مکتب و فرهنگ مکتبی کلیسای شرق را به طور کلی در اواخر دوره باستان و اوایل دوره اسلامی فراهم می کند. آدام اچ. بکر پیشینه ایدئولوژیک و فکری جنبش مدرسه را بررسی می کند و شواهد پیشین فرضی مکتب نیسیبیس، مکتب معروف ایرانیان ادسا را ​​مورد ارزیابی مجدد قرار می دهد. علاوه بر این، او استدلال می کند که جنبش مکتب شرقی-سوری ("نسطوری") بهتر به عنوان بخشی جدایی ناپذیر و گاه مورد بحث از طیف گسترده تر رهبانیت شرقی-سوری درک می شود. بکر فرهنگ یادگیری تشریفاتی در شرق سوریه را بررسی می کند، که در همان زمان و در همان مکان با آکادمی های معروف خاخام های بابلی شکوفا شد. یهودیان و مسیحیان در بین النهرین نهادهای مشابهی را با هدف تلقین هویت در مردان جوان ایجاد کردند که آنها را به عنوان موجوداتی تعریف می کرد که توسط خالق خود دارای ظرفیت مطالعه هستند. مدارس شرق سوریه مهم‌ترین مؤسسات فکری معاصر هستند که بلافاصله با آکادمی‌های حاخام مقایسه می‌شوند، حتی به‌عنوان مجرای انتقال متون و اندیشه‌های فلسفی یونانی به مسلمانان در اوایل دوره عباسی.

ترجمه ماشینی: این جلد، اولین کتاب اختصاصی و جامع منطق قرون وسطی، هم سنت های لاتین و هم سنت های عربی را پوشش می دهد و نشان می دهد که آنها در واقع سنت های خواهری بودند که هر دو در پس زمینه میراث هلنیستی پدید آمدند و در طول قرن ها بر یکدیگر تأثیر گذاشتند. مجموعه‌ای از فصول توسط محققین مستقر و جوان‌تر، کل دوره شامل تحولات اولیه و متأخر را پوشش می‌دهد و بینش‌های جدیدی را در مورد این دوره بسیار غنی در تاریخ منطق ارائه می‌دهد. این جلد به دو بخش «دوره‌ها و سنت‌ها» و «مضامین» تقسیم می‌شود و به خوانندگان اجازه می‌دهد تا از منظر تاریخی و سیستماتیک‌تر با موضوع درگیر شوند. برای دانشجویان و دانش پژوهان فلسفه قرون وسطی، تاریخ منطق، و تاریخ اندیشه ها، خواندن این کتاب ضروری خواهد بود.»

ترجمه ماشینی: مروری جامع بر سنت فلسفی اسلامی.

ین کتاب رساله استادی مرحوم استاد دکتر عبدالجواد فلاطوری است که در سال ۱۹۷۳ میلادی برای احراز مقام استادی تسلیم دانشکده فلسفه دانشگاه کلن آلمان شده است. موضوع این رساله، بررسی و ریشه یابی علل دگرگونی فلسفه یونانی پس از ورود آن به عالم اسلامی است. در این رساله کوشش شده است تا با مبنا قرار دادن موارد عینی در فلسفه اسلامی که همگی ازجمله مصادیق دگرگردانی فلسفه یونانی است، زمینه پیدایش آنها را ریشه یابی کرده و راه را برای توصیفی مبتنی بر تاریخ سیر تحول فلسفه اسلامی هموار کند. از نظر نویسنده این کتاب، فلسفه اسلامی حاصل برخورد دو جهان بینی از اساس متفاوت، یعنی جهان بینی حاکم بر فلسفه و علوم یونانی و جهان بینی قرآنی است. آنچه از برخورد این دو جهان بینی به وجود آمد فلسفه ای بود که اگر چه در صورت بیشتر یونانی ولی در محتوا عمدتاً قرآنی بود. به عبارت دقیق تر، این فلسفه دیگر نه یونانی صرف بود و نه قرآنی صرف و نه آمیزه و یا التقاطی از آن دو، بلکه یک جریان فکری مستقل و ویژه ای بود که از برآیند (سنتز) آن دو به وجود آمده بود.

ترجمه ماشینی: تاریخ اندیشه اسلامی در قرون وسطی، تأثیر فلسفه و علم یونانی و شکل‌گیری سنت کلامی خاص، تاریخی طولانی و پیچیده است. مقالات این جلد که به هانس دایبر، یکی از محققان پیشگام در این زمینه اختصاص دارد، بینش های جدیدی را از دیدگاه های مختلف ارائه می دهد: فلسفی، فلسفی و تاریخی. موضوعات از فلسفه و الهیات اسلامی، در طول تاریخ علم، انتقال به سایر فرهنگ های قرون وسطی تا زبان و ادبیات را شامل می شود. آنها علاوه بر اکتشافات خاص خود، تصوری از پویایی تاریخ فکری اسلامی قرون وسطی و همچنین از تنوع رویکردهای مورد نیاز برای درک این پویایی به دست می‌دهند.