جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«جک مایلز» (زاده‌ سال ۱۹۴۲)، نویسنده و ادب‌پژوه امریکایی در کتاب حاضر به بررسی نقادانه‌ روایت قرآن از خدای اسلام و مقایسه‌ آن با روایت کتاب مقدس از «یهوه»، پرداخته است. او در این کتاب به خدا نه همچون ذات الوهیِ محض که به‌منزله‌ی شخصیت اصلی روایت‌های قرآن و کتاب مقدس نگریسته و، از این‌رو، از شیوه‌های نقد ادبی در بررسی خود بهره گرفته است. مایلز، بررسی تطبیقی خود را درباره‌ اوصاف خداوند از داستان آدم و حوا آغاز می‌کند و آن را با رویارویی فرزندان آدم، طوفان نوح، داستان ابراهیم و پدرش، فرزندان ابراهیم، داستان موسی و بنی‌اسرائیل و سرانجام با روایت قرآن از داستان عیسی و مادرش پی می‌جويد.

ترجمه ماشینی: این کتاب به صورت تفسیری اجمالی از اسماء و صفات الهی در قرآن کریم نوشته شده است. دیدگاه برخی از علمای بزرگ مسلمان را از مکاتب بزرگ «شیعه و سنی» بررسی می‌کند و تفسیری کوتاه از موضوعات مورد بررسی ارائه می‌کند. هدف اصلی این کتاب تبیین معانی، انواع و مراتب 100 اسم الهی (1+99) است.

شرح غاية المراد في نظم الاعتقاد، شرح احمد بن حمد خلیلی بر منظومه «غاية المراد في نظم الاعتقاد» تألیف نورالدین‎ عبدالله بن حمید سالمی‎ (متوفی 1332‎ق)، اندیشمند و نویسنده اباضیه است. شرح ابیات منظومه مذکور به درخواست برخی دانشجویان انجام شده است. کتاب، مشتمل بر دو بخش است: در بخش اول متن غاية المراد که حاوی 77 بیت است در یک مقدمه، چهار عنوان کلی و یک خاتمه ارائه شده است. در بخش دوم نیز شرح غاية المراد با یک مقدمه از شارح و شرح کامل ابیات آمده است. شیوه شرح بدین ‎صورت است که شارح یک یا چند بیت را که موضوع واحدی دارد، با انتخاب عنوان مناسب ذکر کرده و سپس به شرح و توضیح آن پرداخته است. به اعتقاد نویسنده اولین چیزی که خداوند متعال بر بندگان واجب نموده، سه جمله است که از همه آنها تعبیر به «جمله» شده است. منظور از این جمله غیر از جمله مصطلح نحویون است؛ بلکه اصطلاح خاصی است که به‌طور اجمال مشتمل بر معانی متعددی است. تقسیم آنها به سه جمله، به‌خاطر اشتمال بر سه رکن است که هر رکن از آنها با رعایت اصطلاح نحوی، جمله مستقلی است. ارکان سه‌گانه عبارت است از ایمان به خدا و ایمان به رسالت حضرت محمد(ص) و نیز ایمان به کتابی که بر او نازل شده است؛ پس اولی متضمن جمله «أشهد أن لا إله إلا الله» و جمله دوم مشتمل بر «و أشهد أن محمدا رسول‌الله» و جمله سوم مشتمل بر «و أشهد أن ما جاء به محمد هو الحق من عند الله» است؛ لذا تعبیر به سه جمله به جهت آن است که هریک از آنها مفهوم مستقلی دارند و تعبیر به جمله واحد برای آن است که همه به یک غایت بازمی‌گردند که عبارت از خروج از سرپرستی کفر و داخل شدن در سرپرستی اسلام است و این محقق نمی‌شود مگر برای کسی که هر سه را به‌جا آورد. نویسنده در آغاز تبیین «تفسیر جمله اعتقادی»، تعبیر به «اله عرش» کرده است. دلیل این تعبیر آن است که اله عرش همه مخلوقات ذیل آن را در بر می‌گیرد؛ پس این‌گونه تعبیر کرده و مثلاً «اله خلق» نگفته است. وی عرش را اعظم مخلوقات دانسته است. در بحث ایمان، قواعد دین، ارکان دین، مسالک دین، ولایت و برائت مطرح شده است. در موضوع ولایت و برائت حقیقی، نص قطعی دال بر سعادت یا شقاوت فردی معین، شرط دانسته شده است؛ خواه آن فرد معین با اسم ذکر شده خواه با کنیه یا وصف. سپس شواهدی از قرآن کریم ارائه شده است. شارح همچنان‌که ولایت امام عادل را واجب می‌داند، تبری از امام جور را نیز به جهت فساد و جورش لازم می‌خواند.در رابطه با کفر نیز دو بخش قواعد و ارکان مطرح شده است. معنای لغوی قاعده همان اصل است و اصول کفر در هر دو قسم کفر شرک و کفر نعمت عبارت است از: جهل، حمیت، کبر و حسد. شارح پس از توضیح هریک از این صفات رذیله، چنین نتیجه می‌گیرد که از هریک از آنها، هریک از دو قسم کفر (کفر شرک و کفر نعمت)، ناشی می‌شود. شارح در انتهای کتاب چنین می‌نویسد: «این آخر مباحثی است که خداوند متعال میسر نمود از تهذیب تعلیقه‌ای که بر این منظومه مبارکه پیش از این املا کرده بودم و فرصت و مجالی برای کتابت شرحی شایسته در حد این منظومه فراهم نشده بود. من این شرح را - جز در موارد نادر - ‎بدون رجوع به منبع علمی نوشتم. هدف من از این نوشتار آن بود که دانشجویان را بر فهم مراد از غاية المراد کمک کنم تا آموزش آن برای آنها آسان شود و اهدافش را به‌خوبی بفهمند

مبحث اسما و صفات الهی در دو آیین اسلام و یهود، دارای نقاط مشترک و افتراق متعددی هستند. این بحث به روشنی در کتاب مقدسِ هر دو آیین بازتاب یافته و توصیف خداوند با ادلۀ فلسفی و به‌ویژه عرفان نزد فیلسوفان و متکلمان هر دو دین تبیین شده است. باتوجه به این نوشتار، خداوند در قرآن و سنت اسلامی، و نیز در یهودیت چه در تورات مکتوب و چه در تورات شفاهی یعنی تلمود، به صفات جمال و جلال ستوده شده است. اما در تطبیق آموزه‌ها باید اذعان کرد، هم تصویر خود خداوند، و هم برخی صفات او مانند رحمت مطلقه‌اش، از تمایزات و بالمآل برتری روشن قرآن در این بحث است.

از مسائل کلیدی اعتقادی بعد از اثبات خداوند بحث صفات الاهی است. ابومنصور ماتریدی بنیان-گذار مکتب ماتریدیه و پیروان وی شناخت صفات الاهی را بهترین راه برای شناخت و معرفت خداوند دانسته‌اند. مسأله این پژوهش تبیین و تحلیل ابعاد گوناگون معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و معنا‌شناسی اسماء و صفات الاهی در اندیشه و نگرش ابومنصور ماتریدی است تا مشخص گردد که بنیان‌گذار مکتب ماتریدی با استفاده از چه مبانی و اصولی موفق به نظام‌مند ساختن آموزه‌های کلامی مکتب خویش در بحث صفات الاهی شده است. ماتریدی با تکیه بر دو رکن عقل و نقل و حفظ استقلال عقل در مباحث معرفت‌شناختی صفات الاهی، با استفاده از ادله نقلی در شناخت صفات ذاتی، عقلی و نیز صفات خبری در این مسیر گام نهاده است. در هستی‌شناسی صفات، اصل وجود صفات به مثابه اموری واقعی را می‌پذیرد و در مورد کیفیت شناخت و نیز اثبات صفات، ارزش والایی برای عقل قائل شده و از سه طریق حدوث عالَم، نفی نقص و عیب از ذات باری و ثبوت اوصاف کمالی، و تفکر در ویژگی‌های جهان آفرینش در جهت شناخت و اثبات صفات الاهی می‌کوشد. علاوه بر ادله کلی اثبات صفات، ادله عقلی و نقلی برای اثبات هر یک از صفات در جای خود محفوظ بوده و مورد استفاده وی قرار می‌گیرد. به باور ماتریدی و سایر کلام‌پژوهان پیرو وی، هرچند صفات الاهی امور واقعی و موجودند، ارتباط میان ذات با صفات بر اساس نظریه «لا هو و لا غیره» قابل تفسیر است؛ یعنی صفات نه عین ذات الاهی‌اند و نه غیر از آن. بی‌تردید ماتریدی در تبیین این نظریه، با ابهام‌ها و چالش‌های بسیار مواجه است. وی در حوزه معناشناسی صفات نیز با استفاده از نقل و عقل با تأکید بر استدلال‌های عقلانی به خصوص در حوزه صفات خبری ذاتی و فعلی می‌کوشد تا معناهایی عقل‌پذیر برای صفات الاهی ارائه دهد و در مواردی که دربردارنده متشابهات و دارای کاربردی مجازی بوده، ماتریدی ضمن دست کشیدن از ظواهر الفاظ، به تنزیه خداوند از جمیع جهات نقص، و تأویل صفات خبری بر اساس داده‌های عقلی، آیات محکم قرآنی و نظریات اهل لغت رأی می‌دهد و در مواردی تفویض و واگذاری فهم معنای صفات خبری به خدا، مختار ماتریدی و پیروان وی بوده است. نوشتار حاضر با بررسی منابع کتابخانه‌‌ای و جستجو و تتبع در آثار و منابع بنیان‌گذار مکتب ماتریدی و سایر متکلمان پیرو وی و نیز پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه، و گردآوری داده‌‌ها و تحلیل آن‌ها به روش توصیفی‌تحلیلی، به نگارش در آمده است.

ترجمه ماشینی: تصویری مختصر و روشنگر از خداوند از یکی از قرآن پژوهان برجسته جهان شخصیت محوری قرآن محمد (ص) نیست بلکه خداوند است. قرآن ، کتاب مقدس اسلام ، بیش از هر چیز با دعوت به پرستش خدا و تنها خدا مشخص شده است. اما خدای قرآن کیست؟ چه چیزی ارائه قرآنی خدا را از کتاب مقدس متمایز می کند؟ در این مطالعه روشنگر، گابریل سعید رینولدز خدای رحمت و انتقام را به تصویر می کشد، خدایی که از طبقه بندی ساده فراتر می رود. او شخصی و مرموز است. هیچ محدودیتی برای رحمت او قائل نیست. قابل توجه است که قرآن برای نجات گناهکاران و کافران از سوی خداوند باز است. در عین حال، خداوند می تواند انسان ها را گمراه کند، بنابراین همه به تقوا و خوف فرا خوانده می شوند. به عبارت دیگر، خداوند، خدایی پویا و شخصی است. این کتاب چشم‌گشا، تصویری بی‌نظیر از خدای قرآن ارائه می‌کند.

از جمله مباحث مهم کلامی که از قرن اوّل هجری در میان متکلّمان و مفسّران مسلمان مورد اختلاف واقع شده است، تفسیر آیات موهم وجود اعضا برای خداوند متعال است. هریک از فرق مسلمان، به رویکردهای مختلفی چون تشبیه و یا تأویل و غیره روی آورده اند. این مقاله، پس از مروری کوتاه بر دیدگاه های کلامی مشهور، به بررسی دیدگاه مفسّر و قرآن پژوه معاصر شیعی؛ آیت الله معرفت و یکی از مفسّران بزرگ اهل سنّت؛ فخر رازی پرداخته و نمایان می کند هریک با تعابیر متفاوت با استناد به استدلال های عقلی و نقلی و با بهره گیری از تأویل در صدد نفی جسمانیت و وجود اعضا برای خداوند در آیات موهم چنین صفاتی هستند؛ البته آیت الله معرفت در بخش دلایل نقلی بیشتر از روایات اهل بیت علیهم السّلام و استدلال های اصولی بهره برده و فخر رازی در این رابطه از دلائل ادبی، بهره می گیرد. در مقاله پیش رو، کوشش شده است تا با تقسیم بندی منظمی دیدگاه این دو مفسّر شیعی و اهل سنّت، مطرح و به صورت تطبیقی ارائه گردد.

از جمله مباحث کلامی در میان مفسران، تفسیر آیاتی از قرآن کریم است که از طریق بیان اسماء و صفات الهی به معرفی خداوند می‌پردازد. قرآن‌کریم از یک‌سو با بی‌مانند دانستن خداوند، او را برتر از وهم و گمان دانسته و از سوی دیگر برخی از آیات موهم صفات انسان گونه برای خداوند است. در سالهای اخیر الهیات سلبی با تکیه بر ناتوانی عقل در شناخت خداوند، و همچنین عدم امکان سخن گفتن توجه متالهین بسیاری را جلب نموده است. در حالیکه رسالت اصلی انبیاء الهی معرفی پروردگار به افراد بشر است و این معرفی باید از طریق ساز و کارهای متداول ذهن بشری و تکلم او صورت گیرد. مرحوم علامه طباطبایی با اتخاذ دیدگاه سلب در عین ایجاب، که دربرگیرنده راه اعتدال میان ایجاب محض و غلتیدن در ورطه شرک و تشبیه، سلب محض، تعطیل عقل از شناخت خداوند، و لاادری‌گری است به تفسیر آیاتی پرداخته که در برگیرنده اسماء و صفات الهی است. این دیدگاه تطابق زیادی با استعاره مفهومی دارد که در دو دهه گذشته اقبال زیادی در میان زبانشناسان شناختی پیدا کرده است. این مقاله پس از تبیین استعاره در دیدگاه ادبی و دیدگاه زبان شناختی به بررسی نظر علامه طباطبایی، مفسر بزرگ معاصر امامیه در خصوص تنزیه خداوند از صفات انسان گونه پرداخته و آن را با دیدگاه معاصر استعاره مفهومی مقایسه نموده و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان در پرتو این دیدگاه قائل به شناخت نسبی نسبت به پروردگار بود.

مؤلف این کتاب ضمن اشاره به نظرات و اندیشه‌های متکلمان اسلامی در سده‌های دوم و سوم هجری، مهمترین مبحث کلامی پس از اثبات وجود خدا یعنی"صفات خداوند" را با استناد به منابع و گزارش‌های معتبر تاریخی از جنبه‌ی معناشناسی بررسی کرده‌است.