جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«PHIL 181»: فلسفه و علم طبیعت انسان: فلسفه و علم طبیعت انسان متون مرکزی سنت فلسفی غرب (شامل آثار افلاطون، ارسطو، اپکتتوس، هابز، کانت، میل، رالز، و نوزیک) را با یافته‌های اخیر در علوم شناختی و زمینه‌های مرتبط جفت می‌کند. این دوره حول سه مجموعه در هم تنیده از موضوعات ساختار یافته است: «شادی و شکوفایی»؛ «اخلاق و عدالت»؛ و «مشروعیت سیاسی و ساختارهای اجتماعی».

يکي از مباحث پرچالش در بين علماي اسلام به ويژه شيعه، موضوع سرشت، طينت و خميرمايه اوليه ساخت انسان مي باشد. چون، شيعه و عدليه از يک سو قایل به حسن و قبح عقلي هستند و بر اراده و اختيار انسان پافشاري مي کنند و از سوي ديگر با يک سلسله احاديث و رواياتي مواجه مي باشند که حکايت از جبر و محدوديت انسان ها دارد. ظاهر اين احاديث بيانگر اين موضوع است که خداوند طينت انسان ها را متفاوت آفريد و از همان آغاز برخي را اصحاب شمال ناميد و برخي را اصحاب يمين، طبيعت برخي را بهشتي دانست و برخي را جهنمي. به همين سبب علما و بزرگان تلاش گسترده اي را کرده اند تا اين موضوع را حل کنند، ولي کمتر موفق شده اند راه حل مناسبي ارایه دهند. لذا در اين نوشتار سعي شده است پس از بيان معناي لغوي طينت و گوهر معناي آن، طينت در فرهنگ اسلامي و برخي از احاديث وارده که شبهه جبر را تقويت مي کند مرور گردد و ديدگاه هاي مختلف بيان و حتي الامکان راه حلي براي حل اين مشکل ارایه شود.در اين راه حل، طينت به مثابه مرکب، ظرف، قوه و استعداد تصور شده و شخصيت و ماهيت انسان به مثابه راکبي که سوار خواهد شد و يا مظروفي که در ظرف قرار مي گيرد، درنظر گرفته شده است. هر چند انسان مختار است تا از هر ظرف و هر مرکبي که خواست استفاده کند، ولي اگر سوار بر مرکب شد آن مرکب راه خود را مي پيمايد و برحسب ساختار وجودي خود حرکت مي کند و در نتيجه اگر بهشتي است به بهشت مي رود و اگر جهنمي است به جهنم مي رود. بنابراين، طينت بحثي است پيشيني و شخصيت انسان بحثي است پسيني. در نگاه قرآن، فطرت انسان پاک و منزه است، ولي پس از ارتباط با محيط پيرامون و با نسبتي که با طينت برقرار مي کند يا خوي مومنانه پيدا مي کند يا خوي کافرانه، در هر حال طينت انسان داراي دو سو و دو عرصه مي باشد و اين انسان است که اختيار مي کند. طينت قوه اي است که شخصيت انسان به او فعليت مي دهد. با اين نگاه، تضاد موجود بين جبر و احاديث طينت حل مي گردد. • اين پژوهش در پي يافتن راه حلي براي رفع تعارض بين جبرگرايي و احاديث طينت مي باشد و سوال اصلي اين است که:چگونه مي توان با توجه به اينکه امر بين الامرين و اعتقاد به اختيار انسان جزء ضروريات فکري و عقيدتي شيعه مي باشد، احاديث طينت و سرشت را که از آن استفاده «جبر» مي شود، توجيه و تاويل کرد؟ • روش استفاده شده روشي توصيفي و تحليلي است و از تکنيک اسنادي برخوردار مي باشد. • نتايج حاصله علاوه بر کاربردهاي معرفتي، در مباحث مرتبط با حوزه زيست شناسي، روانشناسي، تعليم و تربيت و حتي جامعه شناسي کاربرد دارد.

کتاب حاضر براي کسي نوشته شده که به دنبال فلسفه زندگي است. يعني مي‌خواهد درکي از طبيعت بشر داشته باشد که او را در مسير زندگي راهنمايي کند. اين راهنمايي قاعدتا مبتني است بر نوعي تشخيص درباره اين که مشکل ما انسان‌ها در زندگي از کجاست و آن هم به نوبه خود مبتني است بر برخي آرمان‌ها درباره اين‌که زندگي چگونه بايد باشد. در اين کتاب يک نظريه درباره طبيعت بشر به معناي چارچوبي عقيدتي است که در آن وضع کلي جهان، وضع انسان و جامعه انساني، تشخيص کاستي‌هاي زندگي انسان و نسخه‌اي تجويزي يا آرماني براي زندگي انسان سخن به ميان آمده است.

این کتاب برای کسی نوشته شده است که به‌دنبال «فلسفۀ زندگی» است؛ یعنی می‌خواهد درکی از طبیعت بشر داشته باشد که او را در مسیر زندگی راهنمایی کند. این راهنمایی قاعدتاً مبتنی است بر نوعی «تشخیص» دربارۀ این‌که مشکلِ ما انسان‌ها در زندگی از کجاست، و آن هم به نوبۀ خود مبتنی‌ است بر برخی «آرمان‌ها» دربارۀ این‌که زندگی چه‌گونه باید باشد. در این کتاب یک «نظریه دربارۀ طبیعت بشر» به معنای چارچوبی عقیدتی‌ است که در آن از ۱) وضع کلی جهان، ۲) وضع انسان و جامعۀ انسانی، ۳) تشخیص کاستی‌های زندگی انسان، و ۴) نسخه‌ای تجویزی یا آرمانی برای زندگی انسان، سخن به میان آمده است. نویسندگان از همین طرح کلی بهره می‌گیرند تا مهم‌ترین مکاتب فکری و فلسفی و مذهبیِ تاریخ حیات بشر را، از مکتب کنفوسیوس و آیین بودا گرفته تا ادیان ابراهیمی و کانت و مارکس و فروید، معرفی کنند.

اگر بخواهیم چنان که متون مسیحی گفته‌اند صلح‌آفرین باشیم باید در صلح نخستین آفرینش خداوند مشارکت بجوییم. در دین مسیحی سنتی وجود دارد که در پی کاستن از تمایز بین صلح به‌مثابۀیک هدف و صلح به‌مثابۀیک سبک زندگی است و می‌خواسته صلح را یک فرمان بی‌چون‌وچرا ببیند. این سنت صلح را یک دعوت مسیحی می‌داند، دعوت به بازگشت به صلح نخستین خداوند در آفرینش. هرچند صلح هرگز کاملاً بر روی زمین محقق نمی‌شود، بی‌معناست که بگوییم نمی‌توان به نحوی آن را در وجودِ زمانی و مکانی به بیان آورد و بی‌معناست که بخواهیم آن را بدون توسل به صلح نخستینی که خداوند در آفرینش قرار داده است محقق کنیم. به علاوه این برداشت از صلح یک مفهوم بنیادین و مشترک در هر سه دین بزرگ توحیدی است؛ جدا از این که مفهومی که ارسطو از دوستی اجتماعی بیان می‌کند نیز قرابت‌های تنگاتنگی با آن دارد. اینها در حالی است که در جامعۀ سکولار مدرن نه اثری از صلح به معنای توحیدی آن دیده می‌شود و نه از دوستی ارسطویی. اما ساختار جامعۀ معاصر می‌توانست به گونه‌ای دیگر باشد، و بهره‌برداری از منابع عمیق و صلح‌آفرینِ سنت‌های دینی‌مان می‌تواند در این کار به ما یاری کند.

کتاب "قانون الأخلاقي كمفتاح لفهم معنى الخَلق" اثر C. S. Lewis می باشد موضوع این کتاب در مورد قانون طبیعت بشر به عنوان مقدمه ای برای درک آفرینش می باشد مفهوم طبیعت انسان چیست؟ چگونه با ماهیت خود رفتار کنیم؟ قوانین نفس چیست و چگونه خود و آفریننده خود را تعریف کنیم؟ از موضوعات این کتاب است

کتاب دین و علم ترجمه کتاب جامعی است که «ایان باربور» آن را در سال 1998 با عنوان «دین و علم: مسائل تاریخی و معاصر» منتشر کرد. این اثر مکتوب که تلفیقی سنجشی از دو کتاب «مسایلی در باب علم و دین» و «دین در عصر علم» محسوب می شود، علاوه بر این که مشتمل بر پژوهش های علمی متاخر است، پژوهش های دینی و کلامی جدید و رویکردهای نو را در بررسی تاریخ ارتباط علم و دین هم مدنظر قرار داده است. ایان باربور، نویسنده اثر، هدف از تالیف این کتاب را تلاش برای تبیین جایگاه دین در دوران علم و نیز ارایه تفسیری از دین معرفی می کند و درصدد آن است که بتواند توامان به نیازها و سوالات ایمان مذهبی پاسخ بدهد و در عین حال، به علوم معاصر نیز توجه داشته باشد.

ایمانویل کانت (1724-1804م) یکی از فیلسوفان مهم عصر روشنگری، در تفکر فلسفی خود جایگاه قابل ملاحظه ای را به دین اختصاص داده و در این راستا در سه رساله عمده خود این موضوع را با تفصیل بیشتری بررسی کرده است. در نقد عقل محض توجهش به مولفه های دینی به ویژه ایده خدا معطوف است و با رد مهم ترین براهین الهیات عقلی نشان می دهد که قوه شناسایی ما قادر به اثبات و انکار خدا به عنوان امری فرا تجربی نیست، و این نتیجه طبیعی بررسی دین شناختی در حوزه معرفتی اوست. اما بنا بر تربیت دینی اش فعالیت خود را به جنبه سلبی محدود نمی کند و در حوزه دیگر اصول و مبانی دین شناختی ایجابی خویش را شرح و بسط می دهد. در نقد عقل عملی، دلیل اخلاقی اثبات وجود خداوند را بر اساس غایت نهایی آن، یعنی خیر اعلا، تشریح می کند. او در استدلال خود دو مولفه خدا و جاودانگی نفس را بر پایه سعادت و فضیلت اثبات می کند و بر این اساس دین را بر اخلاف مبتنی می سازد و معتقد است که قوانین اخلاقی با توجه به خیر اعلا به سمت دین هدایت می شود؛ یعنی به حوزه ای که در آن همه وظایف انسان در عین حال که قوانین ذاتی هر اراده آزاد هستند، به عنوان فرامین الهی نیز لحاظ می شوند. در کتاب «دین در محدوده عقل تنها» نیز بر اساس طبیعت بشر به شرح دین می پردازد؛ یعنی بعد از بررسی و تشریح طبیعت بشر، دوگانگی طبیعت انسان از لوازم موضع دینی او قرار می گیرد و اخلاق او به سمت دین هدایت می کند. در واقع نظام دینی او در جهت اصلاح انسان و مکمل نظام اخلاقی اوست. این پژوهش نیز بر آن است تا با بررسی طبیعت انسان بر مبنای اصول اخلاقی کانت، موضع دینی و محتوای اخلاقی وی را مشخص سازد.

اين مقاله به بررسي تحليلي و انتقادي انسان شناسي پولس مي پردازد. درك الهيات پولس، در گرو درك انسان شناسي اوست. قلب الهيات او تأثير مكاشفه و فيض خدا در انسان است. پولس وجود انسان را داراي ساحتي سه گانه جسم، نفس و روح مي داند كه هر ساحت، خود دو جزء دارد: 1. بدن و تن، 2. عقل يا ذهن و قلب 3. روح و نفس. انسان دو شيوة زيست دارد: در موافقت با خدا و در موافقت با دوره پيش از مسيح. ديدگاه او درباره انسان عبارت از: توضيح ذات او در سه وضع آفرينش، هبوط و نجات است. در باب وضع آفرينش بايد گفت: انسان به صورت خدا و براي ارتباط با خدا آفريده شد. آدم قبل از هبوط، با اراده آزاد خود مرتكب گناه شد و وضعيتي نامطلوب يافت. گناه او به فرزندانش انتقال يافت. نتيجه گناه مرگ شد. اراده انسان متمايل به گناه است. انجام عمل نيك و نجات، تنها با فيض خدا ممكن است. نجات هديه رايگان خداوند است كه به وسيله فيض و از طريق ايمان حاصل مي شود.