جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در درسگفتار فلسفه کانت متکفل بحث از زمینه و زمانۀ شکل گیری آثار ایمانوئل کانت، مهمترین فیلسوف عصر روشنگری است. در شش جلسه نخست، تحولاتی که در مغرب زمین زمینه ساز پیدایی عصر روشنگری شده، به روایت ارسنت کاسییرر و برخی دیگراز مورخان تبیین شده است. پس از آن، مضامین اصلی ۳ کتاب ” نقد عقل محض”، ” نقد عقل عملی” و ” نقد قوه حکم” ، سه گانۀ مشهور و دوران ساز کانت، به تفصیل به بحث گذاشته شده است. ?می‌توان گفت جلسه نخست “روشنگری و فلسفه کانت” حول دو مبحث گردید.یکی بازگشت از بینش اسطوره ای به بینش عقلانی و دیگری پاردایم شیفت روش شناختی نیوتونی. ✅۱)عصر روشنگری با فرهنگ یونانی که ناظر به ۴۰۰ الی ۵۰۰ سال قبل از میلاد بود قرابتی دارد.در آن دوران هم فرهنگ یونان با خردورزی عجین شده بود و در مقام نقد و نفی خرافات گام برداشته بودند.گفته اند یکی از دستاورد های عصر روشنگری یونان باستان،پیروزی بینش عقلانی بر بینش اسطوره ای بوده است.مشخصا در حوزه پزشکی می توان از بقراط نام برد.او بر خلاف کثیری از هم عصران خود که معتقد بودند بیماری بر اثر ورود روح خبیث به بدن بیمار است که بوجود می آید، از تبیین علی چگونگی سر بر آوردن بیماری ها سخن به میان آورد. به این معنا گفته اند که بینش اسطوره ای به زیر کشیده شد.عصر یونان باستان و عصر روشنگری قرن هجدهم(با وجود بیست و دو قرن فاصله زمانی) قرابتی دارد.این قرابت ها عبارتند از چرخش اندیشه به سوی سرشت درونی نفس درک کننده و ارجحیت دادن به بررسی تکوینی و تجربی زندگی روانی انسان و پژوهش درباره امکان شناخت علمی و محدودیتهای آن و علاقه پرشور به بحث درباره مسائل زندگی فردی و اجتماعی و نیز راهیابی فلسفه به فرهنگ عمومی و ترکیب جنبش علمی با جنبش ادبی.شالوده روشنگری سده هجدهم بینش این جهانی (سکولار) از زندگی است که طی رنسانس در هنر،دین،سیاست و علم طبیعی شکل گرفت. ✅۲)یکی از پیامبران عصر روشنگری نیوتن است.و فیلسوفان و مورخان و جامعه شناسان قرن هجدهم آورده اند که به چه میزان تاثیر وی زیاد بود.چنانچه که کانت هم تحت تاثیر وی بود.مشی ای که او انتخاب کرد آمیزه ای است از مشی تحلیلی و تجربی.این مشی بر خلاف پیشینیان خود بود.زیرا روش نیوتن روش قیاسی محض نیست بلکه روش تحلیلی است.وی با ارائه تعدادی اصول موضوعه یا مفاهیم کلی و یا اصول متعارفی آغاز نمی کند تا بر پایه استنتاج انتزاعی راه را برای شناخت امر جزیی یا “امر واقعی” هموار کند.شیوه پژوهش نیوتون درست در جهت مخالف حرکت می‌کند یعنی پدیدارهای او یافته تجربی اند و هدف پژوهش او یافتن اصول است.پس راه و روش نیوتونی این نیست که از مفاهیم و اصول موضوعه آغاز کنیم تا به پدیدارها برسیم بلکه برعکس باید از پدیدارها آغاز نماییم و پس از مطالعه پدیدار ها،مفاهیم و اصول را استخراج کنیم.بنابراین مشاهده،یافته های علم را بوجود می آورد و یافتن اصول و قوانین،موضوع پژوهش علم می شوند. به ین ترتیب روش شناختی نو وجه ممیز اندیشه سده هجدهم(عصر روشنگری) است.در اینجا روش مفاهیم علمی هم تحلیلی است و هم ترکیبی.در اینجا میان اندیشه و تجربه یه تعامل برقرار می شود.اگر بخواهیم با مثالی این را روشن تر کنیم می‌توانیم به گالیله استناد کنیم.گالیله نمونه کلاسیگ این فراگرد تجزیه و ترکیب را در کشف مسیر سهمی شکل پرتابه ها ارائه می‌دهد.شکل مسیر یک جسم پرتاب شده را نمی‌توان با مشاهده مستقیم توصیف کرد؛زیرا چنین مسیری را نمی توان تنها با مشاهدات بسیار به دست آورد.مسلم است که از طریق مشاهده حرکت پرتابه ها می‌توان برخی ویژگی های کلی را به دست آورد.مثلا می توان دید که گلوله توپ پس از شلیک شدن نخست یک سیر صعودی دارد و سپس یک سیر نزولی.اما صرف مشاهده از تعیین دقیق مسیر گلوله فرو می‌ماند.زمانی به درک حقیقتا ریاضی یک پدیدار نائل می شویم که وقوع آن پدیدار را تا شرایط اولیه اش پیگیری کنیم یعنی موفق شویم هر یک از مجموعه شرایطی را که به طور همزمان وقوع آن پدیدار را تحت تأثیر قرار می‌دهند از یکدیگر جدا نماییم و سپس هر مجموعه از شرایط را با در نظر گرفتن قوانینشان به طور مجزا بررسی کنیم. فلسفه روشنگری روش شناختی فیزیک گالیله ای و نیوتنی را می‌پذیرد و بی درنگ شروع به تعمیم آن می‌کند.اندیشه سده هجدهم به این خرسند نیست که روش تحلیلی را صرفاً ابزار عقلی فیزیک-ریاضی بداند بلکه روش تحلیلی را همچون وسیله ای لازم و ضروری برای هرگونه تفکری به طور عام می‌شناسد.

کتاب مفید علماء النهضه الاروبیه درباره علمای نهضت روشنگری یا همان رنسانس اروپا می باشد که نام اسامی ذکر و توضیحات مربوطه در کتاب ارائه می شود.

تحقیق حاضردر جستجوی فریضه‌ای به این قرار: دیدگاه هنری میکلانژ متکی به فلسفه بوده به نگارش در آمده است. از این حیث دیدگاه میکلانژ که دستکارهایش باعث رخداد عظیم هنری که قسمتی از تاریخ هنر را در بر گرفته مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این پژوهش چرایی؟، چگونگی؟، علت ظهور آثار و دست ساخته‌های فاخر میکلانژ در حیطه نقد گذارده خواهد شد. در فصلی که با عنوان «رنسانس از منظر تاریخ فرهنگی» آمده است به واکاوی فرهنگ آن دوره(رنسانس) که از حیث تاریخی مقارن با دوران حیات میکلانژ است، پرداخته می‌شود و مقصود این فصل تشریح چگونه شرایط وچگونه بستری در آن دوره برای میکلانژ و هنرمندان فراهم بود. در فصل «زندگی‌نامه و آثار میکلانژ» نخست به معرفی جزء به جزء آثار و تعریف جامعی از دستکارهای او در زمینه‌هاینقاشی، مجسمه سازی و معماریمورد بررسی قرار می‌گیرد.دوم به زندگی شخصی میکلانژ می‌پردازیم. اتکای این فصل بر تاریخ‌نگاری وازاری و ویل دورانت بنا شده است. «ویژگیهای فلسفه رنسانس در ساحت تأملات هنری» دیگر فصلی است که در این رساله آمده است این فصل می‌کوشد بستر فلسفی زمان حیات میکلانژ و ارتباط آن با فلاسفه زمان او را پیدا کند. نو افلاطونیان و فلاسفه تا چه اندازه بر شخصیت وی اثر گذار بوده‌اند. همچنین تاثیر علم و هنر آن دوره(رنسانس) در حیطه نقد قرار می‌گیرد.به طور مثال در عرصه ای اومانیسم شناخت خود را انسان قرار داد، و این «خود شناسی» منجر به علم کالبد شناسی بر روی بدن انسان گردید، رخدادی بس عظیم در هنر آن دوره تاریخی را باعث شد.در فصل تفسیر که با همین عنوان «تفسیر نقاشی‌های سقف و دیوار نمازخانه سیستین» به تحلیل یکی از شاهکارهای میکلانژ که همانا پرده‌ی «قضاوت آخر» و سقف آن نمازخانه به خصوص پرده‌ی «آفرینش» است، را در حیطه‌ی نقد قرار می‌دهیم. در این پرده(آفرینش) خداوند (خالق) جسمیت زمینی به دست آورده، و در هیأت پیرمردی ظهور می‌یابد. این اثر روایتی نشان می‌دهد که انگشت اشاره خداوند نفس (روح) را به وسیله انگشتان آدم (ابوالبشر) به کالبد او انتقال می دهد؛ البته این انتقال هنوز به فعلیت درنیامده است، و فقط یک بند انگشت فاصله میان اتصال وجود دارد. این اثر خود را زمانی به ما نشان می‌دهد که بستر اومانیستی دوران رنسانس ایتالیا را در زمان خلق این اثر بازشناسی کنیم، موضوع اولین حیات (آفرینش) دستکار میکلانژ در بستری که باورهای دینی یهودی- مسیحی در کنار فلسفه افلاطونی- مسیحی آمیخته شده، اثری شگرف را به عرصه ظهور می‌رساند. تفسیر این شاهکار مفهومی واضح از ضرورت هنر به ما نشان می‌دهد؛ در دوران رنسانس شکوه جلالی که می‌بایست میراث دوران باستان با شیوه‌ی مسیحی بازنمایی کند به همه آشکار می‌سازد که برآیند انگارشی باعث برداشت تازه‌ای از اندیشه می‌شود، که منجر به شناخت انسان می‌گردد. اصالتی که «ابژه» و «سوژه» در هم ممزوج شده و در کل هستی واحدی باعث می‌شود. در خصوص سیرت مفهومی پرده‌ی «آفرینش» از حیث فلسفی، به آراء و عقاید فیچینو بر می‌خوریم، و از این نظر در این باب از آن اندیشه‌ها بهره می‌جوییم.در تفسیر نقاشی دیواری قضاوت آخر با نقش مایه‌های پیچیده فاعل شناسنده‌ی روایتی بس سترگ از واقعه‌ی آخرزمانی است. با این توصیف مرکز و نقطه ثقل این پرده انسان (مسیح)، یا همان فرزند خدا می باشد. مسیح در این داوری با هیبتی متفاوت از هر آنچه تاکنون از مسیح دیده، شنیده وخوانده بودیم مواجه می‌شویم؛ چرا که او با هیبتی غضب آلود و پیکری قوی ترسیم می‌شود. این اثر از حیث اندیشه‌ی نوافلاطونی پر و پیمان است، و رونوشتی کامل از کمدی الهی دانته را برای ما نمودار می سازد.

بررسى دين در حوزه هاى متعدد علمى از جمله كلام، فلسفه، روان شناسى، جامعه شناسى و مردم شناسى با توجه به نگرش هاى خاصى كه در هر مجموعه معرفتى مورد نظرمى باشد، موجب تعريف و برداشت هاى متفاوتى از دين شده است كه عمدتا به شكل وسيع، ريشه در تلاشى دارد كه در غرب در جهت ارائه تعريفى براى دين انجام گرفته است؛ زيرا يافتن ماهيت متمايز و يگانه دين يا ارائه سلسله اى از صفات، كه دين و آنچه را مربوط به آن است از بخش هاى ديگر زندگانى انسان متمايز مى گرداند، بيشتر يك رويكرد و رهيافت غربى است كه از زمان نوزايى (رنسانس) به بعد، بخصوص در دوره اصلاح دينى ـ با آن مواجه هستيم. در غرب، طى يكى دو قرن تعاريف و تلقى هاى فراوانى از دين ارائه شده كه حتى ارائه فهرست ناقصى از آن هم به راحتى ممكن نيست. برخى از آنها عمدتا سعى در تمايز قاطع بين ابعاد دينى و غير دينى فرهنگ دارند و گاه دين را با مجموعه اعتقادات، بويژه اعتقاد به موجودى متعال برابر گرفته اند. از سوى ديگر، عده اى عوامل تجربى، عاطفى، شهودى و همچنين عوامل ارزشگذارانه و اخلاقى را جزو دين به حساب آورده اند. يا پيدايش و غناى رشته هاى مردم شناسى و جامعه شناسى، كه رشته علمى نسبتا جديدى است، عامل مهمى وارد تعريف دين گرديد و آن چيزى نبود جز ملاحظه زمينه هاى اجتماعى، اقتصادى، تاريخى و فرهنگى در نوع تلقى از دين. در نظر اينان، دين هرگز يك مجموعه انتزاعى از انديشه ها، ارزش ها، يا تجربه ها، كه جدا از حوزه فرهنگى جامعه باشند، نيست؛ زيرا بسيارى از اعتقادات و آداب و رسوم و شعاير دينى با توجه به حوزه فرهنگى جامعه قابل درك مى باشد و از اينجاست كه رهيافت هاى جامعه شناختى به دين آغاز مى گردد. و جامعه شناسى دين رونق مى گيرد؛ رشته اى علمى كه شيوه طبيعى مطالعه دين و جامعه نيست، بلكه فرآوردى فرهنگى است كه توسط تحولات تاريخى انديشه غربى پديد آمده است و پژوهشگران را بر آن داشته است كه از ادعاهاى هنجارآفرين دين يا جامعه مورد پژوهش آنان فاصله بگيرند.

کارکرد دانشگاه به رغم سابقه نسبتاً طولانی در ایران، چندان در عرصه نوآوری و خلاقیت، درخشان نیست. در ارزیابی این ناکارآمدی می توان تا حدی آمیختگی دو رویکرد اندیشه گرا و عمل محور در آموزش عالی را مؤثر دانست که صرف نظر از محتوای علوم، انتظار یکسانی از نوآوری در عرصه دانش را در پی می آورد؛ حال آنکه در صورت اولویت عمل گرایی، توجه خاصی به بالندگی برخی علوم می شود؛ اما با محوریت اندیشه گرایی و اهتمام به تامین زمینه های فرهنگی مساعدکننده زمینه باروری دانش، تحولی تدریجی فضای تولید علم را فرا خواهد گرفت. از این گذشته، عدم تحقق فرآیند تکامل دانشگاه به سبک آنچه در غرب اتفاق افتاد، نقص کارکرد این نهاد را در تربیت عناصری خلاق در پی داشته است.گویا تحصیلکردگان دانشگاهی نسبت به جامعه آن گونه که باید، احساس دِین و مسئولیت نمیکنند و پیش از منفعت ملی و توسعه عمومی، به مصلحت شخصی و پیشرفت فردی خود توجه دارند. در نتیجه، کمتر به اصلاح روشها و شیوه های آموزش معطوف به تامین نیازهای اساسی جامعه عنایت شده و چرخه معیوب فعالیت خودمدارانه دانشگاه، فارغ از دستیابی به هدف بنیادین تربیت عناصری خلاق و توانمند در عرصه نوآوری، در حرکت بوده است. در این نوشتار با مرور رویکردهای عمده در تولید علم و نیز بررسی تطبیقی سازوکارمعطوف به نوآوری نهاددانشگاه در غرب، سعی شده تا با واکاوی عملکرد نهاد آموزش عالی در ایران، نقاط آسیب پذیر آن در این عرصه نه به نیت پذیرش کهتری بلکه با هدف نیل به برتری ازرهگذررفع کژی ها، برجسته شود.

در این مقاله، که گفتگویی پیرامون علوم انسانی در فرهنگ غرب است، سعی می شود از نگاه جامعه شناسانه این موضوع با توجه به جریانهای اجتماعی و فرهنگی در اروپا که در قالب مدرنیسم شکل گرفته است مورد بررسی قرار گیرد.

هدف اين نوشتار بيان ارتباط «اقدام به فرآيندهای منجر به توسعه اقتصادی بر اساس تعاليم دين اسلام» است. در این راستا در ابتدا توسعه اقتصادی و فرآيند های منجر به آن تعريف می گردد و سپس اقدام به آنها از ديدگاه تعاليم اسلام مورد دقت قرار می گيرد.

دانشمندان اجتماعی سرمایه انسانی را منبعی با ارزش و بی پایان تلقی می کنند، کار انسان و مهارت های تجربی و دانش او به شدت مورد توجه آنان است. با این که «کار یدی» در دوره باستان مورد بی مهری دانشمندان (از جمله ارسطو در یونان) بود، اما هرچه به تمدن صنعتی نزدیک ترمی شویم «کار» ارزش خود را بیشتر باز می یابد و پیچیدگی این مقوله بیشتر می شود. اما مسئله ای که در کشور ما وجود دارد این است که کار از ارزش و اعتبار لازم نزد مردم برخوردار نیست و بسیاری از مسائل جامعه نیز از نگرش منفی به کار شکل گرفته است. در صورتی که نگاهی به فرهنگ و ادب گذشته ایران نشان می دهد که کار تا به چه میزان اهمیت داشته است. کار در فرهنگ و ادب ما به ویژه ادبیات منظوم و شعر ایران مورد تحسین و توجه بوده است. در این مقاله با انتخاب سه شاعر کلاسیک ایران، با استفاده از روش اسنادی به مطالعه کار در شعر آنان پراخته می شود. این مطالعه نشان می دهد که: 1) فردوسی به عنوان نماینده دوره باستان به نقش کار کشاروزی در عرصه تولیدی کشور توجه می کند، 2) سعدی، به عنوان شاعری جهان دیده و مصلحی اجتماعی کار را به شکل سخت و سنگین آن مورد توجه قرار میدهد و تقدس برای آن قائل است و به آن با دیده احترام می نگرد، 3) کار در دیدگاه مولوی با تحرک و دینامیسم ویژه ای همراه است. او کسب روزی و تلاش و کوشش را حرکت به سمت پروردگار می داند.

در این مقاله اظهار شده است علم و فرهنگ و تکنولوژی و به ویژه سیاست نمی تواند از فلسفه جدا و بی نیاز باشد. علم بدون فلسفه چنان که دکارت گفت مانند درخت بی ریشه است و علم به عنوان میوه همواره به فلسفه به عنوان ریشه نیاز دارد. گروه های مختلفی در دوران معاصر از قبیل پوزیتیویست ها و نحله های دیگر سعی کرده اند نیاز علم به فلسفه و به ویژه نیاز سیاست به فلسفه را انکار کنند. اما کوشش آنها موفق نبوده است و حتی فلسفه پست مدرن پایه های متافیزیکی متناسب خاص خود را دارد. تفکر فلسفی همواره در گذشته پایه تمدن و فرهنگ بشری بوده است و در آینده هم خواهد بود.