جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دوران زندگانی حضرت امام رضا )ع( ، از مهم ترین دوران های تاریخی اسلام وایران و به ویژه تشیع بوده و به ویژه پذیرش ولایتعهدی مامونعباسی خلیفه ی وقت توسط امام )ع( همواره باعث مباحث بسیاری ما بین متفکرین و دانشمندان تشیع و تسنن گردیده است. ، لکن با نگاهیدقیق و همه جانبه نگر به وقایع زمان حیات آن حضرت و اوضاع و احوال نا بسامان حکومت مامون ملاحظه می گردد که آن بر خلاف میلخودشان به این امر تن دردادند. و پس از سرباز زدن از پذیرش ولایتعهدی درنهایت با تهدیدات جدی مطروحه از طرف حکومت به آن تندادند . از طرفی می بینیم آن حضرت از تهدید پیش رو به سان فرصتی مغتنم بهره جسته و از آن برای کاشتن بذر تشیع و اشاعه ی تفکر و بینشمذهب اهل بیت )ع( استفاده ی فراوان نمود به طوری که تظاهرات این استقبال را در وقایع مربوط به ورود تاریخی امام رضا )ع( به نیشابور،دعای باران و نماز عید فطر توسط ایشان می توان مشاهده نمود و مامون وقتی ملاحظه نمود که نه تنها به اهداف خودش از تفویض ولایتعهدیبه آن حضرت نرسیده است ، بلکه این موضوع پایه های حکومتش را مورد تهدید قرار داده است به فکر حذف فیزیکی امام رضا)ع( افتاد وایشان را به دنبال قتل فضل بن سهل به شهادت رساند.اثرات حضور امام رضا )ع(ومهاجرت تاریخی ایشان و مناظرات علمی آن حضرت با روسای مذاهب و دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان عاملبسیار مهمی در تکوین و حفظ و صیانت از ارزش های اصیل اسلامی و شیعی بوده است که تاکنون اثرات آن پا برجا می باشد.کلید واژه : مصلحت روشن اندیشی دینی امام رضا

فاقد چکیده

متون مختلف ازگذشته با یکدیگر ارتباط وتبادل زبانی و معنایی داشته‌اند. این ارتباط بین متون، دستاورد جدیدی نیست بلکه ازدیربازمطرح بوده‌است. نمونه این تبادلات درکلام و آثار پیشینیان قابل مشاهده است. اما این دیدگاه(بینامتنیت) به صورت رسمی توسط ژولیا کریستوا و بعدها با همراهی گروهی از اندیشمندان و ادبای روسی مطرح شد. براساس این نظریه، هر متنی با متون قبل (وحتی بعد) از خود پیوندی ناگسستنی دارد، به گونه‌ای که به آن معنا می‌بخشد و این سیر طبیعی نگارش متون ادامه دارد که هر متنی از متون ما قبل خود تأثیر می‌پذیرد ومطمئناً بر نوشته‌های بعد از خود نیز مؤثر است. کتب دینی از جمله قرآن ونهج‌البلاغه نیزاز این قاعده مستثنی نیستند. اگرچه قرآن کتابی وحیانی و آسمانی است، اما پیرو قواعد زبان‌شناختی وزیبا‌شناسی است ونهج‌البلاغه نیزکه کلام فصیح و بلیغ حضرت امیر است، تأثیر شگرفی ازقرآن پذیرفته‌است وبه جرأت می‌توان گفت مباحث مرتبط با انسان وارتباطات او شامل ارتباط با خود، خدا، طبیعت ودیگری جزء مباحث مهم واصولی در این دو کتاب می‌باشد. حال در این مجال، با دیدی تازه و از دریچه شناخت تعاملات انسانی با در نظر گرفتن بینامتنیت قرآن و نهج‌البلاغه با هدف تربیت انسانی پرداخته می‌شود. مطمئناً ثمره توجه به روابط گوناگون انسانی در این دو کتاب، با روش بینامتنی به جهت تنظیم صحیح وعقلایی کلیه ارتباطات انسانی است که به تربیت ورسیدن به رشد و تعالی منجرمی‌شود. ضرورت این امر به لحاظ تربیت‌پذیری انسان در همه شئون ودر تمام روابط، خود دلیل قاطع و محکمی است که اهمیت موضوع را می‌رساند. روش مورد استفاده در این تحقیق، روش‌کتابخانه‌ای است که با استفاده از کتب اخلاقی و انسان‌شناسی و تربیتی مطالب گردآوری شده‌است. نتایج حاصله از این پژوهش گشوده‌شدن دریچه‌هایی جدید به مقوله شناخت روابط فردی و اجتماعی انسان است که در سایه پیوند عمیق و جاودانه قرآن و نهج‌البلاغه بدست‌می‌آید و این شناخت زمینه را برای تربیت ورشد و بالندگی هرچه بیشتر فراهم می‌کند.

پس از آن که در قرون هجده ونوزده فلسفه و متافیزیک در مغرب زمین اعتبار وحجیت خود را ازدست داد ودانشمندانی چون هیوم وکانت براهین فلسفی خداشناسی را به شدت زیر سوال بردند، شلایرماخر برای دفاع از آموزه های دینی، دست به دامن مباحث ذوقی واحساسی شد و بحث تجربه دینی را مطرح کرد. ادعای او این بود که اساسا دین براستدلال عقلی وبرهانی مبتنی نیست،بلکه گوهر دین را باید در عواطف دینداران جست. سپس گروهی ازفیلسوفان دین غربی تجارب دینی را به عنوان برهانی برای اثبات وجود خدا مطرح کردند. مساله ای که در این جا مطرح می شود این است که آیا تجارب دینی ارزش معرفت شناختی دارد ؟ دراین جا برای روشن شدن بحث، تعریفی از تجربه دینی بیان می کنیم :"تجربه واقعه ای است که شخص از سر می گذراند ونسبت به آن آگاه و مطلع است .تجربه دینی را غیر از تجربه های متعارف می دانند یعنی شخص، متعلق این تجربه را موجود یا حضوری مافوق طبیعی می داند یا آن را موجودی می انگارد که به نحوی با خداوند مربوط است و یا آن را حقیقتی غایی می پندارد، حقیقتی که توصیف ناپذیر است."(مایکل پترسون و...، 1376،مترجم نراقی و سلطانی،ص 36و37) پس درتعریفی کلی تجربه دینی هرگونه مواجهه شخص با امر ما فوق طبیعی است. اما آیا متعلق این تجربه خداست و آیا تجربه دینی می تواند به عنوان برهانی برای اثبات وجود خدا و توجیه باورهای دینی مطرح شود ؟ بحث تجربه دینی از موضوعات مطرح در فلسفه دین است که می توان آن را از ابعاد مختلفی چون بعد پدیدار شناختی ،روان شناختی و معرفت شناختی و... مورد بررسی قرار داد. باتوجه به این که پس از رنسانس و ترویج شکاکیت درغرب مباحث معرفت شناختی گسترش یافت و از آن جا که "مهم ترین مباحث معرفت شناسی دینی مبحث ارزش معرفت دینی است، به این معنا که چگونه می توان در معرفت های دینی ،معرفت های صادق وحقیقی را از معرفت های کاذب و غیر حقیقی باز شناخت؟ "(محمد حسین زاده ،1379،ص33) قصد داریم ارزش معرفت شناختی تجربه دینی را مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم. در این راستا به منظور تبیین مساله ابتدا به بررسی تاریخچه ،ماهیت و انواع تجربه دینی می پردازیم و سپس ارزش معرفت شناختی انواع آن از دیدگاه سویین برن مورد تحلیل قرار می دهیم. جایگاه این مباحث در فلسفه دین، بخش براهین اثبات خداست. سویین برن فیلسوف متاله غربی در دو کتاب به نامهای "وجود خدا"و"آیا خدایی هست؟" به بررسی برهان تجربه دینی پرداخته است. فیلسوفان مسلمان به دلیل رویکرد عقلی برای اثبات وجود خدا، مشخصا از برهانی به نام برهان تجربه دینی نام نبرده اند، اما مفاهیمی چون معرفت فطری ،شهود باطنی(علم حضوری ) مورد بحث حکیمان و عرفای مسلمان بوده است وحتی کشف وشهود یا علم حضوری درکنار عقل و وحی منبعی برای معرفت بشری شناخته می شود . علامه طباطبایی فیلسوف گرانقدر اسلام درکتاب "اصول فلسفه وروش رئالیسم "به مباحث معرفت شناسی می پردازد ودر کتاب "نهایه الحکمه" در حصری عقلی علم را به حصولی و حضوری تقسیم میکند. ایشان در تفسیر آیات قرآن در تفسیر المیزان نیز مباحث خداشناسی فطری را مطرح می کند . مساله اصلی این پژوهش این است که ارزش معرفت شناختی تجربه دینی از دیدگاه سویین برن، براساس آراء علامه طباطبایی چگونه بیان می شود؟ برای کندوکاو دراین مساله پژوهشی پاسخگویی به پرسشهای ذیل ضروری است : تاریخچه و تعاریفی که برای تجربه دینی ارائه شده است چیست؟ تعریف و تقسیم بندی سویین برن در مورد تجربه دینی چیست؟ سویین برن درباب ارزش معرفت شناختی تجربه دینی چه اصولی را بیان می کند ؟ آیا می توان ارزش معرفت شناختی تجربه دینی از دید سویین برن را با ارزش معرفتی کشف و شهود و معرفت فطری مورد نظر علامه طباطبایی مورد بررسی قرارداد؟ آیا معرفت حاصل از تجارب دینی برای دیگران هم حجیت دارد؟

کتابنامه: ص. ۲۴۸ - ‎۲۵۸؛ همچنین بصورت زیرنویس // رساله حاضر که تحت عنوان انسان شناسی ملاصدرا با توجه به حرکت جوهری تدوین شده از یک مقدمه و چهار فصل و یک خاتمه فراهم آمده است. برای این منظور ابتدا در فصل اول تحت عنوان کلیات مفاهیم اصلی مورد نظر در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. سپس مباحثی کلی در رابطه با انسان شناسی مطرح شده و رهاورد این بحث چنین است که انسان شناسی ملاصدرا تلفیق و ترکیبی از انسان شناسی دینی، عرفانی و فلسفی است. سپس در فصل دوم، حرکت جوهری به عنوان یکی از مبانی انسان شناسی صدرایی مورد مطالعه قرار گرفته است. در این فصل نگارنده، تلاش کرده است تا ضمن معرفی اجمالی مواردی که در مکتب فلسفی ملاصدرا بر اساس حرکت جوهری قابل توجیه است، بیان کند مهمترین ویژگی نفس- جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء و التعقل- نیز از آثار متربت با حرکت جوهری می باشد. زیرا بدون حرکت جوهری، کمال پذیری نفس و صعودش به مراحل بالاتر و رسیدن به مقام تجرد امکان پذیر نیست. هم چنین در این فصل از مقومات حرکت جوهری، مبانی فلسفی حرکت جوهری و شبهات وقوع حرکت در جوهر و... سخن به میان آمده، به این هدف که نکاتی عمده را از خلال این مباحث استخراج کرده تا بتوان به بررسی انسان شناسی صدرایی در پرتو حرکت جوهری پرداخت. در فصل سوم نمایی کلی و عمومی از انسان در منظ.مه فکری صدرا ترسیم شده است. این که این نظام فکری حقیقت انسان را چه می داند؟ ساحتهای وجودی او و ارتباط آنها با یکدیگر چیست؟ و اهم اوصافی که بدو مسبت می دهد کدام است؟ چارچوب این نمای عمومی است. در فصل آخر، سوال اصلی پژوهش یعنی تبیین ملاصدرا از چیستی ارتباط حرکت جوهری با انسان شناسی ملاصدرا، محور بحث قرار گرفته است. در اسن فصل نشان داده شده که حرکت جوهری در حقیقت زمینه تکامل نفس را فراهم می کند لذانگارنده به تبیین مراتب استکمالی نفس می پردازد و به این نتیجه می رسد که طبق نظریه ابداعی صدرا، نفس از آغاز خلقت تا نهایت حیات طبیعی و دنیوی خویش، مراحل تکامل خود را به صورت لبس به لبس، فعلیتی بعد فعلیتی، کمالی فوق کمالی، طی می نماید تا اینکه به مرحله ای می رساند که خلع لباس مادی نموده و در آخرت طبق ملکات اخلاقی ای که کسب کرده است یا بصورت فرشته و یا بصورت حیوانات مختلف الانواع محشور می شود، هر چند انسان در این جهان نوع واحد است.

در این رساله سعی شده است تا آرا و اندیشه های دو فیلسوف بزرگ مرحوم صدرالمتالهین و هانری برگسون فیلسوف فرانسوی در یکی از محوری ترین اصول اندیشه های فلسفی یعنی حرکت و تحول در عالم ماده مقایسه شود. برای این مقصود ابتدا در بخش اول آرا و اندیشه های صدرالتالهین در باب حرکت جوهری و اثبات حرکت جوهری و دلایل آن و پاسخ به شبهات وارده بر آن به تفصیل آمده است. سپس در بخش دوم آرا و اندیشه های هانری برگسون در مورد تحول اخلاق و مباحث و مسائل مربوط به آن بخصوص دیرند و نفس شهود باطنی به تفصیل بحث شده است. آنگاه در بخش سوم نتیجه دو بخش قبل در یک مقایسه تطبیقی دقیق در اموری مثل حرکت، تحول، تکامل در جهان، زمان، وعقل بشری و کارآیی آن و نهایتا حرکت درونی موجودات آورده شده که در نهایت هماهنگی شگفت انگیزی در آرا و اندیشه های این دو فیلسوف مشاهده می شود./

چکیده ملاصدرا بر اساس حرکت جوهری و تشکیک مراتب وجود، نظریه ای را پی ریزی ‌مینماید که بر اساس آن، نفس، جسمانی الحدوث و روحانیه البقاء است. او با تبیین اصل فوق الذکر، سعی در حل مشکلاتی همچون بیان چگونگی رابطهی نفس و بدن دارد و در نظریه ی خود از آیات،روایات و منابع عرفانی بهره‌های بسیاری برده است فلسفه¬ی ملاصدرا بر سه محور برهان، عرفان و قرآن بنا گشته است. آثار او مشحون از نوشته‌های ابن عربی ‌میباشد که آنها را در راستای عقاید خود و تطبیق آن با فلسفه اش مورد تعبیر و تفسیر قرار داده و در جای جای تألیفاتش به عقاید و افکار این عارف بزرگ استناد نموده است. ملاصدرا، خود یکی از مفسرین صاحب نام قرآن ‌میباشد که با رویکردی فلسفی آیات این کتاب مقدس را تأویل و تفسیر کرده است. علاوه بر این تمام آثار این فیلسوف گرانقدر، مزین به آیات و روایات اسلا‌می میباشد و این نشانگر عمق ایمان و دلبستگی او به اسلام و مذهب تشیع است. ملاصدرا را باید نخستین فیلسوفی دانست که معاد جسمانی را به شکلی نظام مند وارد فلسفه کرده و بر آن اقامه ی برهان نموده است. اگرچه بسیاری از اندیشمندان مسلمان معاد مثالی او را مغایر با معاد جسمانی مورد نظر قرآن و احادیث و روایات ‌میدانند، ولی باید گفت همین اندازه که او باب بحث از معاد جسمانی را در فلسفه باز کرده، تحولی در معاد شناسی بوجود آورده است. کلید واژه ها:‌ حدوث،بقاء، نفس، حرکت جوهری