جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

محمد ارکون اندیشمندی متعلق به جریان سکولار عرب معاصر است که اسلام را دینی متن محور می‌داند زیرا اندیشه و عقلانیت ناشی از آن بر اساس متن قرآن کریم و احادیث ایجاد شده است. ارکون معتقد به تاریخمندی این متون دینی و تفاسیر صورت گرفته از آنهاست که او آنها را میراث اسلامی نامیده است. او علت عقب-ماندگی مسلمانان را تلاش جهت عمل به این متون، بدون در نظر گرفتن تاریخمندی‌شان می‌داند. در نتیجه معتقد به بازخوانی انتقادی آن متون به وسیله‌ی روش‌های نوینی است که در حال حاضر در علوم انسانی غربی، جهت بررسی متون جریان دارد. این روش‌ها که بخشی از آنها در دامن ساختارگرایی رشد یافته‌اند و پایه و اساسی برای پساساختارگرایی و تفکر پست‌مدرن شده‌اند، عبارتند از زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی و دیرینه‌شناسی که ساختارگرا هستند و تبارشناسی، واسازی، هرمنوتیک فلسفی و تاریخی‌نگری نوین که پساساختارگرا هستند. ارکون تحت تاثیر این روش‌ها به تاریخمندی وحی شفاهی، مغایرت متن مکتوب قرآن با وحی شفاهی، اسطوره-ای و مجازی و شعری بودن زبان قرآن، وابستگی حقیقت به انسان، بینامتنیت قرآن کریم و تفاسیر آن، لزوم بازنویسی تاریخ اسلام با روش تاریخی‌نگری نوین و استفاده از روش‌های انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی و روانشناسی و... برای بازخوانی انتقادی میراث متن محور اسلامی، معتقد است. با توجه به هجوم تفکر پست مدرن غربی و مواجهه آن با تفکر اسلامی و رواج تفکرات نواندیشی در مورد اسلام، در این تحقیق تلاش شده است تا با روش توصیفی-تحلیلی، روش محمد ارکون در فهم متون دینی، با توجه به دیدگاه او در فهم قرآن کریم، مورد بررسی و نقد قرار گیرد.

گسست معرفت شناختی رویکردی پست مدرن به سیر تاریخی معرفت است که بر انقطاع پارادایم‌های علمی در دوره‌های مختلف تاریخ تأکید دارد. بر این اساس، لازمه کشف نظریه‌های جدید عبور از معرفت سنتی است و با هر کشف جدید علمی نه تنها کمیت بلکه هندسه و کیفیت معرفت نیز تغییر می‌کند. در دنیای اسلام نیز افرادی چون محمد عابد الجابری و محمد ارکون این گسست را در زمینه اندیشه اسلامی به ویژه اندیشه‌های فلسفی اسلامی پذیرفته‌اند و با رویکردی انتقادی به سنت فلسفی مسلمانان معتقدند در عصر جدید باید فهمی تازه و نو از اسلام ارائه داد. ابتنای بر این نگرش در نقد سنت فلسفی اسلامی نیازمند اثبات منطقی و سپس تطبیق آن بر سنت فلسفی اسلامی است که ارکون و جابری در همین جهت حرکت کرده‌اند. به نظر می‌رسد این رویکرد به صورت موجبه جزئیه در سنت اسلامی قابل پیگیری باشد و عمومیت و کلیت آن قابل اثبات نیست.