جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نفس، يكي از ابعاد وجودي انسان است كه داراي مراتب مختلفي و به حالات و شئون مختلفي متصف مي‌شود. يكي از اين حالات، حالت لوّامگي آن است كه پس از اتصاف به آن، «نفس لوّامه» خوانده مي‌شود. اينكه نفس لوّامه چيست و چه عواملي در فعليت و بيداري‌ آن نقش دارند، مسئله‌اي است كه اين پژوهش به دنبال پاسخ به آنها است. روش پژوهش، توصيفي ـ تحليلي است و در جمع‌آوري داده‌هاي، از منابع كتابخانه‌اي استفاده شده است. با مطالعه و بررسي منابع مربوطه، به دست آمد كه نفس لوّامه يكي از حالات، مراتب و شئون نفس است كه؛ هنگام ارتكاب معاصي توسط آدمي، بدان متصف مي‌شود؛ بدين معنا كه تمامي انسان‌ها از برّ و فاجر، بعضي هم در دنيا و هم در قيامت و بعضي صرفاً در قيامت، بر اثر حضور و بروز عواملي بيداري آفرين، اين حالت لوّامگي را در خود احساس كرده و در نتيجة‌، به دليل انجام فجور و يا قلت انجام كار نيك، ندامت حاصل شده و به ملامت خود مي‌پردازند.

بخل را می‌توان به صورت منع و امساک تعریف کرد، خودداری نمودن و امتناع از بذل و بخشش چیزی در جایی که بر حسب دستور شرع یا عرف باید بذل شود. این ویژگی اخلاقی به یقین مورد تأیید هیچ مکتب فکری‌ای نبوده و در واقع عقل آن‌ را زشت و نکوهیده می‌شمارد. در دین مبین اسلام نیز آیات و روایات بسیاری بر مردود و مذموم بودن آن‌ دلالت دارند. این رذیله‌ی اخلاقی می-تواند بر بسیاری ابعاد و زوایای زندگی انسان سایه افکنده و آن را تحت‌الشعاع قرار ‌دهد؛ به عبارتی بخل‌ورزی موارد شمول فراوانی دارد و در موارد گوناگونی می‌تواند گریبان انسان را گرفته و او را به امساک و خساست وا‌دارد و این مسئله ضرورت بررسی و شناخت این امر خطیر را در ابعاد مختلف بیان می‌دارد. موضوع دیگر که باید بدان اشاره داشت این است که چنین طرز تفکری قهراً با صفات ناپسند دیگری همراه می‌گردد.‌که در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و نرم‌افزاری و به شیوه توصیفی‌- تحلیلی به بررسی آیات و روایات موجود در این زمینه پرداخته شده است و نتیجه-ای که حاصل گشته اولاً شناخت این شاخص‌ها و ویژگی‌هاست که از جمله آن‌ها می‌توان به حرص، دروغگویی، اباحه محرمات اشاره کرد که به ما کمک می‌کنند فرد یا جامعه‌ی دچار این خصلت را بشناسیم و درواقع آن را به درستی تمییز دهیم و ثانیاً مصادیق بخل را بیان داشته که از آن‌ها می-توان، قصور در حق نفس، اعراض از پاسداری از حق، عدم رسیدگی به خانواده را نام برد که بیانگر نمونه‌های عملی‌ای هستند که بر وجود بخل در فرد یا جامعه صدق می‌کنند.

معناشناسی یکی از بهترین روش‌های برای بررسی متون می‌باشد. مقاله حاضر درصدد تبیین سیمای کلی فرشتگان با رویکردی معناشناسانه است. در این جستار که با استفاده از روش معناشناسی واژه‌های قرآنی صورت‌گرفته، پس از تبیین مفهوم و ماهیت واژه ملائکه در لغت و نظر مفسران، کاربرد قرآنی این واژه و هم‌چنین واژه‌های هم‌نشین و جانشین آن بررسی شده است. سپس با استفاده از قاعده سیاق و دقت در مقتضای آیات، چگونگی کاربرد آن در سرتاسر قرآن کریم تبیین گردیده است. یافته‌ها نشان می‌دهد كه این واژه در كاربرد وحیانی بر محور جانشینی با واژه‌هایی رسل، مُدَبِّراتِ أَمْرا و ... و بر محور هم‌نشینی با واژگان روح، رسول و ... در یك حوزه‌ معنایی قرار می‌گیرند. یكی از نتایج مهم این بررسی، آشكار شدن پیوند معنایی عمیقِ این واژه با سایر واژه‌های هم‌حوزه در قرآن است.

اخلاق اجتماعی، مهم‌ترین بخش از اخلاق اسلامی که از دیر باز مورد توجه دانشمندان اسلامی بوده است. انسان به عنوان یک موجودی که نیازمند به اجتماع و ارتباط اجتماعی است به ناچار می‌بایست از شماری از خواسته‌های فردی خویش بگذرد و آن را فدای کسب همگرایی و ارتباطات اجتماعی نماید. اخلاق اجتماعی عبارت است از کلیه رفتارهای اختیاری فرد در مقابل دیگران. چه دیگران همسر، پدر و مادر و فرزندان و یا فامیل‌ها و اقربائ شخص و یا غیر‌خویشان باشند. چه این رفتار به عنوان رفتار خاص شخص باشد و یا رفتار گروهی فرد (مانند رفتارهای اعضای یک حزب و یا گروه خاص در مقابل اشخاص و یا گروه ها و یا افراد دیگر). اهمیت این مقوله تا این حد است که اکثر اصول اخلاقی بازگشت به مناسبات خاص اجتماعی انسان با دیگران است، بطوری که اگر اجتماعی اصلا وجود نمی‌داشت و هر انسان کاملا جدا از دیگران می‌زیست، و هر فردی بی‌خبر از وجود دیگری زندگی می‌کرد، اخلاق اصلا مفهومی نداشت، بنابراین اخلاق از مهمترین مباحث قرآنی است،‌ و از یک نظر مهمترین هدف انبیای الهی را تشکیل می دهد، ‌زیرا بدون اخلاق نه دین مردم مفهومی دارد،‌ و نه دنیای آنها سامان می‌یابد. بر این اساس این تحقیق با هدف دستیابی به اخلاق اجتماعی مطلوب انجام می‌گیرد. نتیجه اینکه چون انسان موجودى است اجتماعى، تنها در سایه اجتماع مى‌تواند به اهداف والاى خود دست یابد، مشکلات خود را آسان‌تر مرتفع کند و به سعادت مطلوب سریع‌تر برسد. روش تحقیق نیز در این پژوهش کتابخانه‌ای، توصیفی، تحلیلی است و از نوع اهداف بنیادی می باشد.