جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

كتاب در شش فصل و هر فصل شامل سؤال و جوابها و مسائل مختلف است فصل اول در نور جلال حق و حقيقت هستي فصل دوم در اقسام روندگان فصل سوم در براهين وجود واجب الوجود فصل چهارم در اسرار نبوت فصل پنجم در اسرار معاد فصل ششم در تكليف موجر حكمت متعلم (معصومه فرشچي) در 6 فصل. رازي در اين رساله سخنان عارفانه دارد و گرايش او به تصوف سخت آشكار است از در اين راه از پير و « پيش رو» ناچار است، سخن مي راند. از سر وحدت سخنها دارد و در پايان مي گويد « آنچه گفتيم كه خبر دادن ممكن نيست اين سخن خود خبر دادن است ... . . پس اين سخن متناقض شود ... . . مگر آن كه زبان از كار فرو ماند و عقل از تصرف دور شود و جز آنچه عقل در انوار جلال حق خيره شود هيچ نماند ... . كه من عرف الله كل لسانه و وقف عقله » . در فصل 5 كه در اسرار معاد است، اين مساله را از فروع شناخت روان انسان و حقيقت « من » مي داند و بحث روانشناسي عرفاني دارد. رازي در فصل معاد از رساله « جوهر فرد» خويش ياد مي كند: « و ما در اين مسئله كتابي مفرد تصنيف كرديم هر كه را بايد سر اين مسئله از كتاب طلب كند » . اين رساله با نامهاي گوناگون و بيشتر ناشناس در فهارس آمده و انتساب آن به فخر رازي و يا قطب ؟ بيشتر ديده شده. «درايتي» از «قطب الدين علامه ق» چنانكه در صفحه عنوان به خامه كاتب نسخه آمده است و بعداً كسي نسبت «شيرازي» را نيز بر آن افزوده است. اما روشن نيست كه آيا وي قطب الدين شيرازي معروف (634-710ق/1237-1310م) است يا ديگري. به هر حال وي حكيم و صوفي انديشمندي است كه از ديباچه و متن نام او به دست نيامد، جز آنكه در فصل پنجم، در مسأله جوهر فرد، مي گويد: «و ما در اين مسأله كتابي مفرد تصنيف كرده ايم» . در 6 فصل: 1. بدان كه اين مطلوب [شناخت باري] از يك روي از همه مطلوبها آسان تر است و از يك روي دشوارتر؛ 2. در اقسام روندگان راه معرفت كه دو گروهند: جماعتي به حركت جنبند و جماعتي به سكون؛ 3. در براهين وجود واجب الوجود؛ 4. در اسرار نبوت؛ 5. در اسرار معاد؛ 6. در حكمت تكليف. (احمد منزوي) از علامه شيرازي چنانكه در فهرست ص ع آمده است. در چهارده رساله چاپ 1340 دانشگاه و سرگذشت فخررازي از مايل هروي و در نسخه هاي حسين چلبي و فاتح (فيلمها 420: 1-ديباچه تبصره 53) از امام رازي دانسته شده است. در شش فصل. (محمد تقي دانش پژوه) رساله اي است در خداشناسي و اصول دين مشتمل بر شش فصل بدين ترتيب. فصل اول: در آساني و دشواري راه خداشناسي. فصل دوم: در اقسام روندگان راه. فصل سيم: در براهين وجود واجب لذاته. فصل چهارم: در اسرار نبوت. فصل پنجم: در اسرار معاد. فصل ششم: در حكمت تكليف. چنانچه در آغاز نسخه آمده اين رساله به درخواست دوستي نگاشته شده است. در فهرست مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامي1/219 نسخه اي با آغاز و انجامي مشابه نسخه موجود بعنوان مبدا و معاد گزارش شده و نام مولف قطب الدين ناميده شده است. (مرعشي، محمود؛ اصفهاني، سيدمحمد؛ صالحي، محمدعلي) آغاز كتاب: بسمله. الحمدلله حمداً يليق بعلو شأنه و باهر برهانه ... درخواست كرد دوستي كه در سر وفايي و در سر صفايي داشت ما ورقي چند در راه خدا شناختن ... انجام كتاب: ... محب در مشاهده محبوب رنج را راحت داند، پس هم در دنيا و هم در آخرت آن كس در بهشت باشد. تمت ... [سريزدي 1/76؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي 1/219؛ كتابخانه ملك 7/122؛ مجلس شورا 22/298 و 41/193؛ فهرست دانشگاه 17/61؛ سازمان مدارك فرهنگي 36؛ چهل ستون ص 388؛ فهرستواره منزوي 6/65 «اثبات واجب= كشف الزاد و المعاد» و 9/301 «راه خدا شناختن» ]

در 3 مسئله. در مسائل اصول (توحيد) و برخي از فروع. رازي در پايان بخش اصول، قاعده اي براي استخراج كل احكام از قرآن ياد مي كند. (اشكوري، صادق) آغاز كتاب: الحمد لله الذي يستجيب لعظمته ... [مجلس شورا 22/303 و 41/84؛ ]

كتاب مهمي است دربيان مناظراتي كه فخر رازي در شهرهاي ماوراء النهر (بخارا، سمرقند، خجند و بناكت) و غزنه با بزرگان اين شهرها در مسائل مختلف انجام داده و خود آنها را تحرير نموده است. او در بخارا با رضي نيشابوري، نور صابوني، نعمة الله ركن قزويني شافعي شاگرد رضي نيشابوري، امام شرف الدين مسعودي، و در غزنه با قاضي غزنوي، در طوس با امير شرف شاه، ‌و درسمرقند با فريد غيلاني، مناظره نموده است. دراثناي اين مناظرات فخر رازي ايراداتي بر كلمات غزالي و ابو حنيفه وارد نموده است. (صدرائي خوئي، علي) [فيلم دانشگاه 1/492]