جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظرية «يين» و «يانگ» از بنيادي‌ترين ايده‌هاي فلسفي در تاريخ تفکر چين باستان است که به‌منظور تبيين و توجيه محيط کيهاني و موقعيت‌هاي انساني، ابداع شده است. اين نظريه بي‌گمان طبيعت و انسان را ماهيتاً متجانس لحاظ می‌کند و قوانين حاکم بر طبيعت را ساري در انسان مي‌داند. مقالة پیش‌‌رو با اتخاذ رهيافت تاريخي و تحليلي، در پي طرح اين ادعاست که نوآوري مکتب «يين‌يانگ» تنها در حد گردآوري اوليه و انتظام متعاقب باورهاي باستاني چين بوده و آموزه‌هاي آن همواره در لايه‌هاي پنهاني فرهنگ چيني از قبل وجود داشته است. يافته‌هاي این پژوهش حکايت از اين دارند که جان‌باوري، قول به همساني انسان و جهان، فرض حضور نيروهاي مذکر و مونث در تمام شئون حيات، و نيز رواج علوم و فنون غريبه به‌واسطة طبقة فانگ‌شيه از مهم‌ترين زمينه‌هاي اعتقادي ظهور مکتب يين‌يانگ است و اينکه کساني مثل تسوين و تونگ‌چونگ‌شو نه مبدع، بلکه در اصل تنها مدوِنان و مروجان نظريات سنتي چين باستان در قالب يک نظام فکري بوده‌اند.

آئین شیوا سیدانته، یک مکتب فکری شیوایی است که به سه مقوله اصلی خداوند، روح و ماده اعتقاد دارد. در اندیشه هندویی، آئین شیوا سیدانته، آئین تکامل یافته نام دارد؛ زیرا اندیشه‌های بنیادین شیوا‌پرستی را تشکیل می‌دهد و در اندیشه‌های نظری و عملی، الگویی کامل برای دیگر طریقت‌های شیوایی فراهم می‌آورد. این شیوه از سلوک معنوی، بر مجموعه ادبیاتی به نام آگَمَه‌ها که به معنای منبع تعلیم است، مبتنی است. در این نظام، شیوا به عنوان قدرت مطلق شناخته می‌شود که برتر از جهان و اساس کائنات است و منشاء خلقت، حفظ و انحلال عالم است. این قدرت مطلق، خود را به اَشکال مختلفی چون خدای ریاضتکش و به شکل حیوان، انسان و گیاه نشان می‌دهد. او را با نام‌های هَرَه و شیوا می‌خوانند و دارای هشت صفت است که قدرت او را نشان می‌دهد. اندیشه‌های شیوا سیدانته را می‌توان در دو بُعد نظری و عملی معرفی و شناسایی کرد. اندیشه‌های نظری شیوا سیدانته عبارتند از: خدا، جهان، انسان، نجات و معرفت. در این سنت، خداوند جهان را از طریق نیروی خلّاقه خویش یعنی شَکتی به وجود می‌آورد و در آفرینش جهان، مایا علّت مادی جهان است. اندیشه‌های عملی شیوا سیدانته را می‌توان در اعمال یُگایی، مراقبه، کُندالینی، مَنتَره و ذکر، تشرّف و مَندَله معرفی کرد. ویژگی برجسته این آئین، استفاده از معرفت و اعمال عبادی برای رسیدن به نجات و دوری از جهل و نادانی است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که در آئین شیوا سیدانته، سالک می‌تواند از طریق اعمال یُگایی و مراقبه، جهل و نادانی را که علّت اصلی اسارت دنیوی است از بین ببرد و از این طریق به نجات دست یابد. این پژوهش، با استناد به متون کلاسیک و دست اول، به شیوه تحلیلی-توصیفی فراهم آمده است.

آیین بودا و آیین زرتشت دو سنت مهم دینی هستند که هر کدام نظریاتی در باب وضعیت انسان در جهان مطرح نموده و راه‌هایی برای رسیدن به رستگاری ارائه کرده‌اند. در آیین بودا، منشأ رنج انسان، میل و جهل است که به تناسخ می‌انجامد و نجات از گردونة تناسخ و رسیدن به نیروانه، هدف اصلی محسوب می‌شود و نیل به این هدف در دو فرقة اصلي بودایی، یعنی تراواده و مهایانه، تا حدی متفاوت است. تراواده راه ارهت، و مهایانه راه بودیستوه را در پیش می‌گیرد. در آیین زرتشت، رهایی از عواقب کارها، سخنان و اندیشه‌های نادرست و رسیدن به بهشت اهورامزدا، اصول نظریة نجات به‌شمار می‌آید که این امر از طریق ایمان به اهورا‌مزدا، پندار و گفتار و کردار نیک و توبه، با کمک امشاسپندان و منجیان تحقق می‌یابد. این نوشتار، آموزة «نجات» از دیدگاه دو فرقة بودایی تراواده و مهایانه را با آموزة «نجات» در اوستا، متن مقدس آیین زرتشت، مقايسه و بررسی می‌كند.

کتاب «جوهر مسیحیت»، یکی از آثار برجستۀ فوئرباخ در زمینۀ دین‌پژوهی است. لزوم اهتمام ویژه به این اثر، به دو دلیل است: اولاً منبع اثربخشی در تأملات بسیاری از اندیشمندانِ ماتریالیست و منتقدِ دین بوده؛ ثانیاً فوئرباخ در این کتاب، منتقدانه به تحلیل آموزه‌های کلام مسیحی پرداخته و از قِبَل آن، اندیشه‌هایش را در مورد ادیان مطرح كرده است. پندارۀ تقابل عشق و ایمان در مسیحیت از مباحث اصلی کتاب «جوهر مسیحیت» است که مفاد آن تلویحاً به همۀ ادیان تسری داده می‌شود. فوئرباخ در آسیب‌شناسی وضعیت انسان مدرن، در ادعایی بی‌سابقه عامل اصلی «از‌خودبیگانگی»، «خشونت»، «واگرایی» و «رذایل اخلاقی» را کم‌اعتنایی ادیان به عشق ‌فراگیر و نیز تأکیدشان بر ایمان دینی می‌پندارد. چالش اصلی پیش‌رو، ارزیابی همین ادعای فوئرباخ است و یافته‌ها نشان می‌دهند که تحلیل‌های وی در این کتاب به‌رغم کاستی‌ها، در مواردی تأمل‌برانگیز و بسیار چالشی هستند. البته انتقادات فوئرباخ متوجه جوهر و حقیقت دین نیست؛ بلکه او فقط تفاسیر و معرفت‌ دینی را هدف نقد خود قرار می‌دهد.

به‌استناد شواهد کافی، آیین بودا جنبشی ساختارشکن در برابر آیین هندو بود. گرچه این آیین موجودیت خود را مرهون دستگاه فکری برهمنی است و اساساً در هند سربرآورد، لیکن بیشترین شکوفایی آن در کشورهای خاور دور اتفاق افتاده است. کشور چین از این حیث در خور توجه ویژه‌ای است؛ زیرا اولاً مدخل اصلی ورود آیین بودا به خاور دور بوده و ثانياً آیین بودا در این کشور منشأ آثار برجسته‌ای شده است و فرآورده‌های فکری ایجادشده، به‌تدریج به کشورهای ديگر شرق دور صادر شده‌اند. یافته‌های پژوهش حاضر که با هدف تبیین عوامل و آثار نفوذ آیین بودا در چین به‌روش توصیفی‌تحلیلی صورت گرفته است، نشان می‌دهد که یکی از موجبات اصلي نفوذ آیین بودا در چین، رهیافت شمول‌گرا و آموزه‌های نظام‌مند آیین بودای مهایانه است. همچنین شباهت ادیان بومی چین با آیین بودا را می‌توان دومین عامل اثربخش این نفوذ در نظر گرفت. بدین‌سان، آیین بودا نه به‌مثابۀ یک دین بیگانه، بلکه به‌عنوان دینی منطبق با ادیان بومی خاور دور عرضه شد و آثار متعددي را در عرصه‌های فرهنگ و هنر، نظیر شمایل‌نگاری، زبان، الهیات، اخلاق، شعائر دینی و ظهور ادیان تلفیقی موجب شد.

The main challenge of present paper is analytical comparing the “Criterion of Valid Cognition” from viewpoints of Epicureanism and Charvaka (Lokayata) philosophy, the largest exponent of Indian materialism,. The new findings of the research show that the whole construction of ontology, ethics, and infidelity of Charvaka is logically based on its epistemology. In this philosophy, any intangible existence is denied, and the only knowledgeable subject-matter is assumed to be the material world. So here firstly, the acquisition of the truth is possible solely by sensory instruments, and secondly, every ‘should’ and ‘should not’ that it is in contrary to the principle of material pleasure is negated. It can be said that the Charvaka’s philosophers consider Cognition as the ‘true and perceptible belief, but not reasonable one’, and they intensely questioned the validity of Inference, Testimony and Analogy. In contrast, the Epicurean philosophers seem to agree with the definition of Cognition as the ‘true and justifiable conviction’. In spite of believing in the originality of matter and regarding the ‘clarity of sensory perception’ as the criterion of truth, Epicureans consider also Inference, General Concepts and Emotions as the resources of cognition. Epicureanism’s epistemology is entirely rational, but that of Charvaka is irrational, empirical, contradictory, sense-based and contrary to Reality.

یکی از مکاتب فکری که بر تدوین و انسجام بینش‌های کیهان‌شناختیِ چین باستان تأثیر بسزایی داشت، مکتب «یین‌یانگ» است. ممکن است در نگاه نخست، کیهان‌شناسی این مکتب به دلیل اشتمال بر رگه‌هایی از «ماتریالیسم»، در ردیف کیهان‌شناسی‌های عرفی به‌شمار آید، اما آن مخصوصاً به دلیل قول به «تائو» و نیز تقسیم‌بندی ارواح بر اساس «یین» و «یانگ»، نمی‌تواند «ماده‌گرایی صِرف» تلقی شود. تحقیقِ پیش‌رو به روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است و یافته‌های آن نشان می‌دهد که مکتب «یین‌یانگ» بسیاری از باورهای باستانی چین را اقتباس کرده و آنها را در صورتبندیِ کیهان‌شناسی خود به‌صورتی مدوّن به کار گرفته است. کیهان‌شناسی مکتب «یین‌یانگ» با الگوی صدور کثرات از وحدت سازگاری بیشتری دارد، چنان‌که بنابر آن، «تائو»، «تای‌چی» یا «غایت بزرگ» را صادر می‌کند و از «تای‌چی»، نیروهای متضاد و مکمل کیهانی، «یین» و «یانگ» به وجود می‌آیند. نتیجه هم‌کنشیِ «یین» و «یانگ» پیدایش «ووهسینگ» یا «پنج عنصر» است؛ و در نهایت کثرت‌های موجود حاصل فرمول‌های گوناگونِ ترکیب «ووهسینگ» تصور می‌شوند. اقوال فرجام‌شناختی این مکتب حکایت از این دارند که در پایانِ جهان، کثرات به همان ترتیب صدور از «تائو»، به اصل خود باز می‌گردند. نظریه «بازگشت» در فرجام‌شناسی این مکتب ظاهراً نظریه‌ای کاملاً مادی است و پرهیز از مابعدالطبیعه را، حتی در مسائل آخرالزمانی، نشان می‌دهد. با وجود این، انگاره‌های این مکتب از یک منظر وحدت‌گرایانه می‌تواند محل انتقاداتی باشد: اولاً در این مکتب فقدانِ خالقی ناظر بر هستی که ناظم و مدبّر کیهان باشد، بسیار احساس می‌شود؛ ثانیاً در این مکتب حالات روحی و عرفانی انسان مورد غلفت واقع شده‌اند و نهایتاً اینکه در این مکتب رویکردی دنیاگرایانه وجود دارد و از تبیین سرنوشت انسان در دنیای پس از مرگ خبری نیست.

در عصر حاضر، هزاران جنبش معنویت گرا در جهان وجود دارد که می کوشند نیاز فطری بشر به معنویت را پاسخ گویند و وجود اورا از نور، شادی و آرامش سیراب کنند.(مظاهری سیف، 1388ص28) در یک تقسیم بندی معنویت بر دو نوع است: سکولار و دینی. (خسروپناه ،1391ص2) امروزه یکی از مسائل مهم معنویت های سکولار ،مساله فرادرمانی است ؛فرا درمانی نظریه ای است که در آن از طریق مجراهای غیر طبیعی می توان بیماران جسمی و روحی را درمان نمود . درنگرش معنویت سکولار ، فرا درمانی نوعی درمان مکمل است که ماهیتی عرفانی دارد؛ در این شاخه از معنویت درمان نگر، بیمار ، توسط فرا درمانگر به شبکه شعور کیهانی (شبکه آگاهی وهوشمندی حاکم برجهان هستی) متصل شده و مورد کاوش قرار می گیرد.(طاهری، 1387ص10) این روش درمانی، شاخه ای از معنویت کیهانی می باشد که توسط محمد علی طاهری بنیانگذاری شده و اصول آن (بنابرادعای موسّس)با عرفان ایران (اسلامی ) مطابقت دارد .(طاهری، 1388ص72)ودرمان برای بیمار به عنوان یک سلوک عرفانی برای متحول کردن ساختاروجود او به کارگرفته می شود زیرا در این مدل از معنویت شفای جسم بدون تحولات مثبت درونی فاقد ارزشهای لازم است .(طاهری ،1388ص75) یکی دیگر از مدل معنویت های سکولار مدلی است که به اک ویدیا معروف است.(توئیچل، 1380ص41)که براثر یک تجربه عرفانی شخصی بنام پال توئیچل پدید آمد.(فعالی ،1389ص309) این مدل از معنویت ادعا دارد که معنویت اک، دانش باستانی سفر روح است.(کریمی شرودانی،1389ص3) و کوتاه ترین راه و صراط مستقیم به سوی حقیقت است. (شریفی،1392ص71) تاکیداین مدل از معنویت درمانگر ؛ تماما برتجربه مستقیم نور وصوت الهی است که با انجام مراقبه و تمرینات معنوی حاصل می شود .( کلمپ ،1381ص9)در این مدل از معنویت ؛ فرادرمانی وشفای معنوی جایگاه ویژه ای دارد تا آنجا که موضوع درمان دوبعد آن را شامل می شود.(توئیچل ،1381ص140)دراین مدل ازمعنویت معاصر شفا یکی از بزرگترین هدیه های خداونداست که از طریق مرشد معنوی به روح اهداء می گردد .(دیویس ،بیتاص205 ) فرادرمانی یامعنویت درمانی در این مدل از معنویت به روش های مختلفی صورت می پذیرد،در نگرش آنها روح ایزدی فرد بیماررا با روش های مختلف درمانی که حقیقتا نامحدود هستند درمان می کند. (کلمپ ،1381ص195)برای مثال انجام دادن مراقبه (ویپاسنه )و تمرین معنوی و زمزمه نمودن کلمه "هیو" نام باستانی خداوند یکی از شیوه های درمان می باشد.(کلمپ، 1379 ص260) که طی آن بزرگترین نیروی خلاقی که انسان می توانداز خودش انجام دهد به ظهور می رسد .(کلمپ بیتا،ص52)؛ رویاها یکی دیگر از شیوه هایی است که در اکثر موارد با جزئیات خاصی انسانها رامورد مخاطب قرار می دهد وبه آنها نشان می دهند که درلحظه حاضر برای شفا دادن خویش یا بهبود زندگی چه کار باید کرد ؟رویاها تمام سطوح زندگی بشررا تحت تاثیر قرار می دهند آنها فرصتی فراهم می آورند تا نگاهی اجمالی به آینده بیندازندیا برای شفاپیشنهادهایی می دهند مهمتر از همه می توانند بشر را مستقیم بسوی خدا هدایت کنند. (کاظم زاده،1388،ص 200)در این مدل از معنویت؛انسان باانجام ذکر و مراقبه و فهم حقیقت رویا ها به علت معنوی شرایط حاکم بر زندگی خود پی برده؛می تواند برای بهره مندی بیشتر از اسرار زندگی راهی مناسب بیابد.(کلمپ،1379ص259-260) باتوجه به اینکه مدل معنویت های سکولار هرکدام خودشان را مناسبترین روش رسیدن به حقیقت ودرمان معرفی می کنند و مبانی بنیادین ادیان تاریخی و سنتی راچندان قابل قبول نمی دانند ؛مساله ای که دراینجا این پژوهش عهده دار آن است این است که سوالاتی دراین زمینه وجود دارد مثلاً اینکه آیا معنویت های سکولار بر مساله درمان وشفای بیماران (جسمی ،روانی ،و...) موفق عمل نموده است یاخیر ؟ آیا موضوع درمان و شفای معنوی در این معنویت های سکولار نتیجه سلوک معنوی موسسان می باشد یاخیر ؟ یا ریشه های آن را باید در تفکر معنوی ادیان دیگر جستجو کردمیزان اثر بخشی نظریه فرا درمانی در بهبود سلامت معنوی جامعه تاچه اندازه است ؟واضح است که این شیوه در مقام گزارش و نقل شیوه ای پسندیده است اما بنظر می رسد که محقق دراین پژوهش تنها یک گزارشگر نیست او باید در مواردی به داوری بنشیند و به صحت وسقم دعاوی مربوط به مساله فرا درمانی در معنویت های سکولار رای دهد. به هرحال می توان گفت مدل معنویت های سکولار تفاوت های بنیادین در مبانی نظری و عملی با معنویت های دینی دارند شاید بتوان گفت که این مدل از معنویت ها یک معنویت التقاطی ازمجموعه جنبش های معنوی دیگر باشند. نگارنده در این پژوهش درصدد است با ارائه یک تبیین جدید جایگاه نظریه فرا درمانی را در دو مدل از معنویت های درمانگر به درستی بررسی کند تا بتواند نقاط ضعف و قوت و میزان اعتبار آن را نشان دهد.

«باور به حیات پس از مرگ» یکی از واکنش‌های نظری انسان به عطش جاودانگی است و برجسته‌ترین تجلّیگاه آن، ادبیات دینی می‌باشد. مهابهاراتا و ارداویراف‌نامه دو متن کلاسیک دینی هستند که به‌ترتیب به فرهنگ دینی هندویی و زرتشتی تعلق دارند. یودیشتیرا و ویراف، که اساساً وجود انسانی را در دو سنّت دینی متفاوت نمادپردازی می‌کنند، در قالب نوعی سفر روحانی، وضعیت انسان‌ها را در دنیای دیگر تجربه و توصیف مي‌نمايند. جُستار پیش‌رو با تطبیق این دو متن دینی درمی‌یابد که در هر دو متن، مرگ امری محتوم، اما نامطلوب است؛ هرچند نه به معنای نابودی، بلکه به معنای گذر از یک نشئة وجودی به مرتبۀ وجودی دیگر. در این دو متن دینی، کردار صحیح، دوشادوش پندار نیک و گفتار نیک، اهمیت بسزایی در سعادت آدمی دارد و نسیان جوهر الهی و اسارت مادی، ناشي از عدم بصیرت است. با وجود این، برخلاف مهابهاراتا که فرجام انسان را بر اساس هم آموزۀ سمساره (بازتولد) و هم انگارۀ بهشت و دوزخ تبیین می‌کند، ارداویراف‌نامه فقط از استقرار در بهشت یا دوزخ پس از مفارقت روح از بدن و عبور از پل چینود سخن می‌گوید.