جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

در این پایان نامه به بررسی عقل و ایمان از دیدگاه غزالی، مولوی و علامه طباطبایی پرداخته شده است. جان کلام اندیشه غزالی این است که علم و فلسفه حدود خاصی دارند. بنابراین اعتقاد و ایمان دینی را نمی توان با استدلال عقلی و فلسفی فهمید. اگر هم چنین کنیم این ایمان علم زده و عقل زده است و کاری از پیش نمی برد جز اینکه بر شک و حیرت می افزاید. بر این اساس وی به جنبة کشف و شهودی بودن ایمان تأکید می ورزد نه جنبة استدلالی و عقلانی آن. هر چند در این میان منکر عقل نیز نمی شود. مولوی نیز براساس دیدگاه عرفانی خود ایمان را کاملا از سنخ کشف و شهود و رابطة عاشق و معشوق قلمداد می کند و در نظام فکری او عقل جزئی و حسابگر و علوم حصولی استدلالی در کسب ایمان بی تأثیر و ناتوان هتنسد. وی در جای جای اشعار مثنوی بر ضرورت شهود و اشراق و برتر بودن این راه تأکید می ورزد. از طرف دیگر، علامه طباطبایی متفکر بزرگ شیعی، علاوه بر شهودی بودن ایمان، اعتقاد دارد که ایمان را باید با استدلال عقلی محکم و مبرهن ساخت تا بدین طریق راه بر موهومات و تخیلات و عواطف و احساسات بسته شود. و در نظام فکری او هیچ گونه تعارضی بین عقل و ایمان وجود ندارد. خلاصه اینکه: گرچه سخن غزالی در محدودیت قلمرو علم و فلسفه سخن صوابی است. و سخن مولوی در اینکه مؤمن رابطه عاشقانه با پروردگار خویش دارد، سخنان صواب هستند، اما نمی توان نقش عقل و برهان را در استحکام پایه های ایمان نادیده گرفت گرچه ایمان در تعالی خویش رابطه ای عاشقانه بین مؤمن و خدای سبحان برقرار می کند. بنابراین، مبانی عقیدة ایمانی از دیدگاه عقل نیز قابل توجیه است و کسی که به ایمان روی می آورد ضرورتی ندارد که حکم به درماندگی عقل کند و ناکارایی آن را بپذیرد.

هر چند علامه طباطبایی در باره مسئولیت اخلاقی بحثی مستقل ندارند اما می توان مباحث مربوط به این مسئله را در آثار ایشان بازخوانی کرد. در مقام بازخوانی آثار علامه معلوم می شود که ایشان مسئولیت اخلاقی را پاسخ گویی به استدلال های مرتبط با امر اخلاقی می دانند. با توجه به اصول هستی شناختی و انسان شناختی همچون اصالت وجود، علیت، سیر اشتدادی و ابعاد مختلف زندگی انسان، او نسبت به خداوند، دیگر انسان ها و جهان دارای مسئولیت اخلاقی است. در مسئولیت اخلاقی، عامل فعل به عنوان عامل دارای علم، قدرت و اختیار و عمل به عنوان متعلق عامل موضوعیت دارند. توجه به نکته اخیر معلوم می کند که از نظر علامه مسئولیت اخلاقی دارای مولفه ها و شرایط متعدد است. چالش فراروی مسئولیت اخلاقی که هم از منظری کلامی و هم از منظری فلسفی قابل طرح است مسئله جبر می باشد.