جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فمينيست‌هايي نظير روبين وست، بتي فرايدن، لوکر و تامسون، با تکيه بر سه مبناي آزادي فردي زنان، حقوق فردي زن و تساوي و برابري زن و مرد، بر جواز سقط جنين استدلال کرده‌اند. اين طيف از فمينيست‌ها، براساس مباني فوق، سقط جنين را در بارداري ناخواسته مطلقاً مجاز مي‌شمارند؛ زيرا از نظر آنان آزادي فردي زن و حق انتخاب آگاهانه او، در پذيرش نقش مادري، به‌عنوان يک حق فردي مهم، بسيار حائز اهميت است. از ديدگاه ايشان، زنان بايد همانند مردان از حقوق آزادي‌بخش برخوردار باشند. در نقد اين ديدگاه، بايد به تمايز قائل شدن ميان بارداري حاصل از تجاوز به عنف و ساير اقسام بارداري ناخواسته اشاره کرد. به‌علاوه، فرار از مسئوليت‌پذيري به هر بهانه‌اي، صحيح نيست؛ افراد بايد مسئوليت پيامدهاي اعمالشان را بپذيرند. زماني که آزادي و حقوق فردي مادر و حق حيات جنين با هم در تعارض باشد، اصل حفظ حيات انساني است، و رعايت اخلاق، بر ساير اصول و خواسته‌ها مقدم است. در نقد تساوي و برابري فمينيستي، به بررسي تفاوت تساوي و تشابه حقوق و حق پدر در امتناع از تعهد، در صورت تساوي حقوق زن و مرد پرداخته مي‌شود.

خداوند براي هدايت انسان‌ها عقل و نيز پيامبران و امامان را براي راهنمايي آنان قرار داده است تا با شنيدن سخنان راهنمايان دين و تفکر و تأمل در آنها، راه سعادت و کمال را پيدا و طي طريق كنند. اما انسان‌ها از جهت انسان بودن،‌ برخوردار از هواي نفسي هستند که همواره درصدد غلبه بر عقل و به ‌دست آوردن امامت و امارت وجود آنهاست. هواي نفس در صورت پيروزي، به بدي امر نموده، انسان را به سوي گناهان سوق مي‌دهد. همچنين، نسبت به معاصي حريص بوده، در صورت ارضاء خواسته‌هاي آن، عطش بيشتري پيدا کرده، با ايجاد آرزوهاي پنداري و روي آوردن به لهو و لعب، زمينة غفلت و هلاکت انسان را فراهم مي‌آورد. هواي نفس، که در انجام گناهان تعجيل دارد، با فراهم شدن شرايط توبه، با بهانه‌تراشي و توجيه‌گري، درصدد تأخير آن است. اين پژوهش با محوريت «مناجات الشاکينِ» امام سجاد (ع)، با بيان اين ويژگي‌هاي هواي نفس، درصدد توضيح آنها براساس آيات و روايات است.

دربارة عمل اخلاقي و اينکه منشأ و خاستگاه آن چيست، نظرات متفاوتي وجود دارد. کانت در آثار خويش، ايمان را امري معرفي مي‌کند که يکسره مربوط به اخلاق است. او با پس‌زدن ايمان ديني، قانون اخلاقي خويش را بر مبناي عقل عملي بنا مي‌نهد. شهيد مطهري معتقد است که التزام به فعل اخلاقي، بر مبناي عقل نظري به صورت تکيه بر معرفت و ايمان به خداوند متعال است که به صورت آگاهانه يا ناخودآگاه در انسان وجود دارد. او رابطه ايمان و فعل اخلاقي را رابطه‌اي دوسويه مي‌داند که به تقويت يکديگر مي‌پردازند. روش تحقيق به صورت توصيفي ـ تحليلي و بررسي کتابخانه‌اي آثار شهيد مطهري و کانت است. از جمله نقدهاي مطرح‌شده توسط شهيد مطهري، اشکال در انگيزش براي عمل و مغالطه بين نفع فردي و نفع به غير است.

نظرية امر الهي، يکي از نظريات مهم و پرسابقه در باب چيستي ارزش‌هاي اخلاقي است. علل و ادلة مختلفي موجب پيدايش چنين ديدگاهي شده است. وجود برخي احکام به‌ظاهر غير‌اخلاقي در متون ديني، ازجمله دستور قتل کودک بي‌گناه، استناد به مالکيت مطلق الهي، استناد به اختيار مطلق خداوند متعالي و محدود نبودن وي در اوامر و نواهي خود به چارچوب‌هاي اخلاقي، استناد به عدم توانايي عقل، در درک حسن و قبح اعمال بدون کمک شرع و نسخ برخي احکام اخلاقي و نسبيت آنها، دلايلي است که موجب شده برخي متکلمان طرفدار اين نظريه شوند. بررسي اين امور نشان مي‌دهد كه عدم درک درست از وجه اخلاقي احکام ديني و نيز درک ناقص از صفات خداوند متعالي و تأثيري که بر نحوة آفرينش مي‌گذارند، موجب چنين رويکردي شده است. مقالة حاضر با روش تحليل عقلي و جمع‌آوري اطلاعات به روش کتابخانه‌اي، نشان مي‌دهد كه اخلاق ديني با تفسير نظرية امر الهي نادرست است، گرچه مي‌توان تفسير درستي از آن ارائه داد که برتري قابل توجهي نسبت به اخلاق سکولار دارد.

در قرآن کريم امکان سعادت و رستگاري انسان، بدون دارا بودن قلب سليم نفي شده است. به همين دليل، وجهة همت بسياري از انديشمندان حوزة اخلاق، بررسي عوامل دستيابي به قلب سليم و دوري از موانع آن بوده است. هدف اين پژوهش، مفهوم‌شناسي قلب سليم و دست يافتن به عوامل دخيل در تحقق آن، با روش توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از آيات قرآن کريم و روايات معصومان است. يافته‌هاي تحقيق حاکي از اين است که قلب، همان روح و نفس انساني است که سلامتي آن، به‌معناي دارا بودن تمام بينش‌ها و گرايش‌هاي بايسته و عاري بودن از تمام بينش‌ها و گرايش‌هاي نبايسته است. بررسي و تحليل آيات و روايات، منتهي به يافتن عوامل مؤثر بر تحقق سلامتي قلب، همچون زهد، توکل، توبه، خوف و رجاء، خشيت، صمت، گوش دادن به موعظه، مباحثه علمي و قرائت قرآن شد.

«غيبت» به‌عنوان يکي از مهم‌ترين گناهان زبان و داراي مفاسد فراوان فردي و اجتماعي، همچنان به لحاظ ماهيت براي اکثريت مردم ناشناخته است. گاهي هرگونه سخن دربارة ديگري را مصداق غيبت معرفي مي‌کنند و گاهي بيان عيب ديگري را به بهانه‌هاي مختلف، مصداق غيبت نمي‌دانند. وجود مستثنيات فراوان براي غيبت، بر ابهام آن افزوده است. سؤال اين است که ارکان غيبت کدام‌اند؟ منظور از «عيب» چيست؟ آيا قصد فاعل غيبت در تحقق غيبت، تأثير دارد؟ بدگويي پشت سر چه کسي يا کساني، مصداق غيبت است؟ و مواردي از اين قبيل، در اين پژوهش بررسي شده است. هدف از بررسي حقيقت غيبت در اين پژوهش، ارائة تعريف جامع براي غيبت و تبيين برخي ابهامات است. روش اين پژوهش، تحليلي ـ توصيفي و روش جمع‌آوري اطلاعات، کتابخانه‌اي و همراه با بررسي تعاريف مطرح‌شده در منابع فقه و اخلاق، در مورد مفهوم غيبت و ارکان و ماهيت و اجزاي آن است. براين‌اساس، غيبت عبارت است از: وارد کردن نقص معنوي و تحقير انسان محترم، پشت سر او، با سخن گفتن، نوشتن يا اشاره کردن، به قصد کم کردن از ارزش او نزد مخاطب، بدون غرض و مصلحت بزرگ‌تر از مفسده تحقير انسان محترم، اعم از اينکه داراي آن عيب باشد، يا نه و اينکه آن عيب در او پنهان باشد، يا آشکار.

احساسات و عواطف، ازجمله سرمايه‌هاي وجودي آدمي است که وي را از ساير موجودات ممتاز کرده و نيروي محرک وي براي انجام رفتارهاي اختياري قلمداد مي‌شوند. ازآنجاکه اختيار انسان در ايجاد، تقويت و تضعيف احساسات نقش مستقيم دارد، يک نظام جامع اخلاقي، نمي‌تواند نسبت به ارزيابي اخلاقي آنها بي‌تفاوت بوده، نسبت به آنها خوب و بد اخلاقي را مطرح نکند. سؤال مهمي که در اين زمينه مطرح است اينکه انسان بايد چه احساسي نسبت به خود، خدا، انسان‌هاي ديگر و طبيعت پيراموني داشته باشد و از چه احساساتي بايد پرهيز کند؟ سؤال مهم‌تر اينکه آيا ميان ارزش‌هاي اخلاقي ناظر به اين احساسات، ارتباطي وجود دارد يا خير؟ پاسخ به سؤال اخير، مسئله اصلي اين تحقيق است. هنگامي در فضاي آموزه‌هاي اسلامي با ارزش‌هاي اخلاقي ناظر به مواجهه احساسي در ارتباطات مختلف انسان مواجه مي‌شويم، همه آنها را با يکديگر و با محوريت مبناي هماهنگ‌کننده؛ يعني «خداخواهي» منسجم و هماهنگ مي‌يابيم. در اين تحقيق، با روش تحليلي ـ توصيفي سعي شده به‌صورت تفصيلي تبييني صحيح از انسجام دروني ارزش‌هاي اخلاقي ناظر به مواجهه احساسي ارائه گردد.