جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله مختصري است در كليات علم توحيد و مراتب وجود كه ضمن دو دايره: احديت و واحديت، ظواهر وجود نگاشته است. (وفادار مرادي، محمد) [خانقاه احمدي ص 211؛ ]

اين رساله با عنوانهاي: جبر و اختيار، جبر و قدر، و رساله قدريه آمده است. رساله اي است فارسي و مختصر در بررسي مسئله جبر و قدر. مرتب شده در ده فصل: فصل اول- در حكايت مذاهب در اين موضع و اشاره به حجت هر كدام فصل دوم- در ذكر وجوب و امكان و امتناع و احكام هر يك فصل سوم- در ذكر اسباب و علل و اشاره به معني جبر و اختيار فصل چهارم- در آنكه سبب تا موجب نباشد مسبب از او صادر نشود. فصل پنجم- در كيفيت استناد اتفاقيات به علل فصل ششم- در بيان آنكه وجوب فعل از فاعل، منافي اختيار او نبود. فصل هفتم- در ذكر قوي و افعال انساني و فرق ميان آنچه به اختيار او بود و آنچه نبود. فصل هشتم- در بحث از قدرت و ارادت و كيفيت صدور افعال اختياري از هر دو فصل نهم- در آنچه حاصل اين مباحث است و حل بعضي از شبهه ها فصل دهم- در آنكه اطلاق اختيار به اين معني بر باريتعالي شايد يا نشايد. همان كه شيخ ركن الدين محمد بن علي جرجاني آن را تعريب كرده است. و ميرداماد فصل نهم آنرا در پايان ايقاظ 5 ايقاضات (هامش قبسات ص 42-138) آورده است. «درايتي» كتابي است در جبر و اختيار كه مؤلف آنرا به التماس بعضي از دوستان بگونه اي مفصل در ده فصل گرد آورده است عناوين فصول عبارتند از: فصل اول: در حكايت مذاهب در اين موضع واشارت به حجت هر قومي فصل دوم: در ذكر و جوب و امكان و امتناع و احكام هر يك فصل سوم: در ذكر اسباب و علل و اشارت بمعني جبر و اختيار فصل چهارم: در آنكه سبب تا موجب نبود مسبب از او صادر نشود فصل پنجم: در كيفيت اسناد اتفاقيات بعلل بر طبق اجمال فصل ششم: دربيان آنكه و جوب فعل از فاعل منافي اختيار او نباشد فصل هفتم: درذكر قوا و افعال انساني و فرق ميان آنچه به اختيار او بود و آنچه نبود فصل هشتم: در بحث از قدرت و ارادت و كيفيت صدور افعال اختياري از هر دو فصل نهم: در آنچه حاصل اين مباحث است در اين مطلوب و حل بعضي از شبه مذكوره فصل دهم: در آنكه اطلاق اختيار به اين معني بر باري تعالي شايد يا نشايد صاحب كشف الحجب و الاستار اين رساله را به خواجه نسبت داده و صاحب روضات نيز آن را از مؤلفات خواجه دانسته است. رسالة عربية في خلق الاعمال، و المذكور في الذريعة رسالة فارسية. (انصاري، محمد باقر) در ده فصل (محمد تقي دانش پژوه، ايرج افشار) آغاز كتاب: الحمد لله رب الارباب و مسبب الاسباب و مفتح الابواب و ملهم الصواب و سهل الامور الصعاب و الصلاة علي محمد المبعوث بفصل الخطاب و علي آله اولي الحساب و الانساب. اما بعد بحكم آنكه بعضي برادران كه بر سبيل حسن ظن بمحرر اين سواد تصور آن داشتند كه در مباحث عقلي چشم ديد آن دارد اقتراح كردند كه آنچه اورا روشن شده است در مسئله جبر و قدر [ جبر و اختيار، قضا و قدر] كه از جمله مسائل مشكله است كه ميان اصناف خلق دائر باشد و اكثر افهام از وصول بتحقيق آن قاصر بر سياقت تقرير و تفهيم نه بر طريق جدل و نظر تحرير كند ... و جمله در ده فصل مرتب كرده آمد ... . انجام كتاب: ... پس از اقسام مذكور لايقتر آن باشد كه آنجا فاعل بذات گويند و بس و بر اجمال دانند كه هر چه معقول و مفهوم و موهوم و متخيل و محسوس خلق باشد، ازو تعالي مسلوب باشد و او از آن متنزه، و از اين تنزيه هم متنزه. اذا بلغ الكلام الي الله فامسكوا، تم بعون الله و حسن توفيقه رسالة الجبر و الاختيار [ القضاء و القدر] من تصنيف مولي الانام افضل المتاخرين خواجه نصيرالدين محمد الطوسي قدس الله روحه. [دانشگاه تهران 9/880؛ كتابخانه ملك 9/233 و 5/292؛ الذريعة 5/83-86 و 17/143 شماره 750؛ سازمان مدارك فرهنگي 44؛ كتابخانه وزيري 4/1229؛ الهيات تهران ص 390؛ مجلس سنا 1/91 و 1/390؛ چهل ستون ص 388؛ كتابخانه مدرسه آخوند ص 1548؛ مجلس شورا 2/411و 11/21 و 21/248؛ ادبيات تهران 2/61و10/1745؛ فيلم دانشگاه 1/557 و 1/671 و 1/722؛ دانشگاه تهران 8/558؛ فهرست آستان قدس 4/121-122 و 11/344 و 11/346 و 17/419؛ مرعشي 32/276و 24/305و 12/328 و3/165و 7/314 و 11/348و 21/202 و 25/206 و 23/160 و 30/421 و 34/72 و 37/242؛ نسخه هاي خطي فارسي 2/772؛ فهرست سپهسالار 4/26؛ فهرست دانشگاه 3/222 و 3/390؛ احوال خواجه از مدرس رضوص ص 260 و 299؛ الهيات مشهد 2/189؛ آية‌ الله فاضل خوانساري 2/83؛ مدرسه نمازي 259؛ شخصي ميبدي 1/168؛ فهرست مشار 478؛ كتابخانه ملك 8/15 و 8/29؛ حوزه علميه امام صادق 2/136؛ ميرزا محمد كاظميني 2/104؛ الهيات تهران ص 342؛ ملي 10/442؛ ادبيات تهران 3/13؛ عكسي مركز احياء 4/173 و 6/430؛ كتابخانه جمعيت نشر ص 1220؛ مجلس سنا 2/176؛ كتابخانه مجلس شورا 5/430-432 و 7/58 و 13/130 و 22/178؛ فهرست كتب چاپي مشار 1/478؛ فهرست دانشگاه 3/222و 6/2263؛ مدرس رضوي فهرست مجلس 430-433؛ فهرست دانشگاه تهران 3/222 و 16/113 و 16/148 و 16/339؛ مشار فارسي 478؛ مجلس شورا 9/697 و 9/699 و 16/183 و 14/239 و 15/319؛ دانشگاه تهران 6/2263؛ ريحانة الادب 2/171؛ سريزدي 1/177؛ اصغر مهدوي 2/103؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي 2/61؛ اعلام 2/1242؛ طبقات 7/168؛ مدرس رضوي 548 «جبر و اختيار» كه مي گويد به نامهاي «جبر و قدر، قضا و قدر؛ رسالة في القدر؛ جبر و قدر» : نشاني 40 نسخه به نامهاي بالا و ديگر نامها نشان داده؛ مشترك 2/950 «جبر و اختيار؛ قضا و قدر» : نشاني 5 نسخه؛ كتابخانه ملي 13/23؛ ف مجلس 9/472؛ مجلس شورا 9/472 و 10/364؛ نشريه 6/694 و 7/519 و 7/132 و 11/929 و 7/280 و 11/720؛ اهدائي به آستان قدس ص 383؛ سه كتابخانه اصفهان ص 45؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 163؛ مجلس سنا 1/144؛ مجلس شورا 7/273؛ دانشگاه تهران 16/557؛ دانشكده ادبيات مشهد ص 209؛ نشريه 5/225 و 11/927 و 10/42 و 11/689؛ الفبائي آستان قدس ص 448؛ سلطنتي 7/167 و 7/378؛ مجلس 5/319؛ عكسي مركز احياء ميراث 4/173؛ دهگان ابراهيم 1/173؛ كشف الحجب 279؛ اوراق عتيق 1/253؛ رايانه آستان قدس] شرح و حواشي: الجبر و الاختيار ركن الدين جرجاني، محمد بن علي (-8)

اخلاق ناصِری یکی از مهم‌ترین رساله‌های حکمت عملی در دوره اسلامی است که خواجه نصیر طوسی در سال ۶۳۳ هجری قمری نوشتن آن را به پایان رساند. همچنین این کتاب از مشهورترین نوشته‌های خواجه نصیر، یکی از دو کتاب نوشته شده بنا به خواست حاکم شیعه (به همراه اخلاق جلالی) در باب حکمت عملی و نخستین اثر فارسی زبان مهم در باب مذکور است که مطالب آن مبتنی بر تلفیق دیدگاه فلسفی و علمی یونان و دیدگاه اسلامی درباره انسان، خانواده و جامعه است. اخلاق ناصری در باب اخلاق فردی، تدبیر منزل (رفتار در محیط خانه و اداره زندگی) و سیاست مدن (به تعبیر امروزی علوم سیاسی) نگاشته شده‌است. باب اول آن، خلاصه‌ای از رساله عربی تهذیب‌الاخلاق یا الطّهارة اثر ابن‌مسکویه است.

اخلاق ناصِری یکی از مهم‌ترین رساله‌های حکمت عملی در دوره اسلامی است که خواجه نصیر طوسی در سال ۶۳۳ هجری قمری نوشتن آن را به پایان رساند. همچنین این کتاب از مشهورترین نوشته‌های خواجه نصیر، یکی از دو کتاب نوشته شده بنا به خواست حاکم شیعه (به همراه اخلاق جلالی) در باب حکمت عملی و نخستین اثر فارسی زبان مهم در باب مذکور است که مطالب آن مبتنی بر تلفیق دیدگاه فلسفی و علمی یونان و دیدگاه اسلامی درباره انسان، خانواده و جامعه است. اخلاق ناصری در باب اخلاق فردی، تدبیر منزل (رفتار در محیط خانه و اداره زندگی) و سیاست مدن (به تعبیر امروزی علوم سیاسی) نگاشته شده‌است. باب اول آن، خلاصه‌ای از رساله عربی تهذیب‌الاخلاق یا الطّهارة اثر ابن‌مسکویه است.

اثر حاضر نسخه تصحيح شده نسخه‌اي از کتاب «جبر و اختيار» خواجه نصيرالدين طوسي است. در مقدمه کتاب، مصحح ابتدا نظريه‌ي صحيح پيرامون جبر و اختيار را مطرح نموده است. سپس برخي نسخه‌هاي کتاب را معرفي کرده و شرح حال خواجه توس ارائه شده است. در ادامه متن اصلي کتاب در ده فصل آورده شده است. در ذکر وجوب و امکان و امتناع و احکام هر يک؛ در ذکر اسباب و علل و اشارت به معني جبر و اختيار؛ در بيان آنکه وجوب فعل از فاعل منافي اختيار او نبود و ... از جمله عناوين فصول اين اثر است.

وجيزه اي است كاملا كلامي در امامت كه به خواهش علي بن نامامور يا نام آورد تأليف فرموده و نويسنده در ضمن از قلت بضاعت علمي و عدم مهارت خود ناليده و از خوانندگان در قبال زلت ها و لغزشهاي خود تقاضاي بخشش كرده است. رساله اي است موجز و گرانمايه در اثبات امامت ائمه اثنا عشر به با استناد به براهين عقليه. در اين رساله كه نامش ذكر نشده مباحث مهم امامت را بر 3 فصل مرتب كرده: فصل 1- ينبغي ان يعلم ان لكل مسئلة موضعا معلوما من العلم ... 2- ثم اعلم ان الكلام في الامامه مبني علي خمس مسائل ... وتلك الكلمات: ما، و هل، و لم، و كيف، و من. 3- غيبة الامام الثاني عشر و طول مدته. فصل دوم طولاني تر و مهمترين قسمت رساله است كه در پنج مسئله خلاصه شده: بدين ترتيب: مطلب ما، مطلب هل، مطلب لم، مطلب كيف و مطلب من. مقصود از طرح و حل اين سؤالات بحث درباره ماهيت امام، آيا امام بايد در هر زماني باشد يا خير، علت وجود امام، كيفيت و صفات لازمه در امام، و چگونگي تعيين شخص امام است. مدرس رضوي گفته كه اين رساله به فارسي ترجمه شده و عكس آن در دانشگاه تهران است. ولي در فهارس نسخه هاي عكسي دانشگاه نيافتم. «درايتي» آغاز كتاب: الحمدلله واسع الرحمة و سابغ النعمة و الصلاة علي محمد شافع الأمة و كاشف الغمة و آله أولي العصمة و ذوي الحكمة و بعد، فقد التمس مني من هو أوحد زمانه و أفضل أقرانه ... علي بن ناماور ... . تحرير رسالة وجيزة في معرفة الركن الثالث من أصول الدين و هو الكلام في إمامة الأئمة الطاهرين عليهم السلام بحسب مايقتضيه الانظار و يرتضيه العقول دون ما استفيد من المسموع و المنقول و ذلك بحسب ظنه ... . انجام كتاب: و أما سبب غيبته فلا يجوز أن يكون من الله و لا منه كما عرفت فيكون من المكلفين و هو الخوف الغالب و عدم التمكين و الظهور يجب عند زوال السبب إذا وفينا بما. . فلنقطع الكلام حامدين لله تعالي علي آلائه مصلين علي محمد سيد انبيائه مسلمين علي خير اوليائه و اصفيائه داعين لجميع المؤمنين و المؤمنات ملتمسين من الناظر فيه اصلاح خلل وقع نظره عليه مستغفرين جميع ما كره الله و هو حسبنا و نعم المعين و الحمد لله رب العالمين. [مجلس شوراي ملي 11/18؛ مجلس شورا 4/153؛ دانشگاه تهران 17/169 و 16/338؛ مرعشي 31/676 و 37/245؛ فهرست آستان قدس 4/111؛ التراث العربي 1/308؛ الذريعة 2/336؛ الفبايي آستان قدس /66؛ مرعشي 1/287 و 12/351و 18/202 و 27/302 و 31/223؛ ريحانة الادب 2/179؛ كتابخانه ملك 8/25 و 7/459؛ ملي 3/402؛ الهيات تهران ص 201؛ مجلس سنا 1/138؛ عكسي مركز احياء 4/170؛ مجلس شورا 7/18 و 7/273 و 16/195 و 15/175 و 22/244 و 38/417 و 9/461؛ احوال و آثار خواجه نصير 298 فهرست طوس ج 4- 111؛ فهرست مجلس ج 4-153 و 5: 10 و 4/105؛ كتابخانه مدرسه آخوند ص 1479؛ فهرست مجلس 4/154، 18: 7؛ دانشكده ابيات: 33؛ دانشگاه تهران 11/2466 و 16/149؛ ادبيات تهران 1/33؛ مكتبة الزهراء ص 142؛ فيلم دانشگاه 2/277؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 2/231؛ فهرست سپهسالار 3/190؛ نشريه 6/694 و 5/273 و 11/720؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص66؛ امام صادق چالوس ص 227؛ عكسي مركز احياء 7/207؛ مكتبة امير المومنين 1/145]