جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله اي است در بيان اصول و فروع دين، در دو مقصد. رساله اي است در اصول دين و اثبات امامت ائمه طاهرين (ع)، داراي 2 مقصد. مقصد اول: فيما يجب معرفته بالبرهان من اصول الايمان و ينحصر في خمس، الاول في التوحيد ... در همين مقصد نخست از اصول پنجگانه ديني بحث شده و در مبحث امامت به بحث بيشتري پرداخته است. مقصد دوم را گويا مؤلف ننوشته است. اين رساله، آن گونه كه آقا بزرگ نوشته، عيناً همان فن نخست كتاب كشف الغطاء اوست. فقط خطبه كوتاهي براي آن ساخته و آن را به صورت رساله اي مستقل در آورده است. سيد حسن صدر بن هادي موسوي كاظمي اصفهاني، شرحي بر آن نگاشته و آن را «الرر الموسوية في شرح العقائد الجعفرية » نام نهاده است. «سيد محمود مرعشي» [معجم المؤلفين 3/139؛ مدرسه حجتيه ص 71؛ مرعشي 38/436]

جزء چهارم این کتاب شامل كتاب الصيام، كتاب الدعا، كتاب‌الاعتكاف و كتاب العبادات الماليه را در بر دارد. فصل اخير مشتمل بر كتاب الجهاد و كتاب الحج نيز هست.

العقائد الجعفرية، با موضوع اصول عقايد، به زبان عربى، اثر شيخ جعفر بن شيخ خضر الجناحى الحلدوى النجفى، معروف به کاشف‎الغطاء در سال 1373 در يك جلد به چاپ رسيده است. در اين كتاب پس از ارائه نمونه‌ى نسخه خطى كه در كتابخانه آیت‌الله گلپايگانى محفوظ است، به بيان مطلب مى‌پردازد. مؤلف، صاحب كتب ارزشمندى در مباحث مختلف اعم از اصول و فقه و كلام هستند كه يكى از آن آثار كتاب شريف "كشف الغطاء عن خفيات مبهمات شريعة الغراء" است كه داراى ابوابى مستقل از هم بوده، مؤلف در مقدمه اين كتاب پس از ذكر نام، به سه فن در كتابشان اشاره دارند كه عبارتند از: فن اول در بيان اصول عقايد شيعه، فن دوم بيان بعض از اصول و قواعد مشترك با مطالب فقهى است، فن سوم فروع دينى كه در چهار قسم عبادات عقود و ايقاعات و احكام مى‌باشد. اين كتاب چندين مرتبه در ايران به چاپ رسيده و بعض از نسخ خطى آن نيز موجود است. فن اول اين كتاب به تصريح شيخ آقا بزرگ تهرانى به "العقائد الجعفريه في الكلام" ناميده شده است و ابى محمد صدرالدين شرحى به نام "الدرر الموسويه" بر اين كتاب نوشته است. كتاب به همان شكل متعارف در اصول پنج گانه توحيد، عدل، نبوت، امامت، و معاد به رشته تحرير در آمده است. بخش اول كتاب به نام توحيد، ابتدا معناى توحيد و ذكر دلائلى مورد نظر واقع شده كه مقدمه و ورود به بحث صفات ثبوتيه و سلبيه خداوند قرار گرفته و در همان چند سطر اول با ذكر مثال‌هايى لطيف به عنوان برهان و دليلى قاطع قرار مى‌گيرد. توضيحات اين باب ادامه مى‌يابد تا خوانند و متفكرينى را دعوت به تامل مى‌كند در خلقت خود. سپس صفات جماليه در هشت مقام در علم كلام شمرده كه عبارتند از قدرت و اختيار و علم و حيات و اراده و كراهت و پنجم ادراك و قدم و ازلى بودن و بقاء و سرمدى بودن اين صفات هفتم: كلام و هشتم: صدق. در ادامه اين بخش صفات مذكور را بررسى كرده و ملزومات اين بحث را ذكر مى‌كند و ثمره تحقيق در اثبات صفات جلال را براى متكلم هفت مطلب ذكر مى‌كند. بخش دوم معناى عدل و براهين مختلف كه به گفته شيخ كفايت بحث را مى‌نمايد چر كه آياتى از قرآن كريم، استدلالات را محكم نموده و سپس درجات لطف خداوند را بيان شده و اين بخش به امام مى‌رسد. بخش سوم به عنوان گام اول در نبوت، اهميت معرفت اشاره شده و شناخت پيامبر به عنوان رسولى از جانب خداوند كه داراى ماموريتى الهى بوده و واسطه‌ى بندگان و خداوند است و در ادامه وجيه اهميت اين بحث از طريق براهين و استدلالات و بيان نكات خارق عادت از رسول مكرم به عنوان معجزه و همچنين فضائل اخلاقى موجود در پيامبر به عنوان حجت‌هاى آشكار و خصوصيات ظاهرى بدن حضرت كه به طور خلاصه اين جا اشاراتى به آن شده؛ همانند بوى خوش پيامبر و دعوت به معرفت عصمه حضرت با دليل و آوردن استدلالاتى روشن در اين زمينه و اشاره به نسب و كنيه و لقب رسول مكرم اسلام و تواريخ مضبوط در مورد ولادت ايشان و در مورد ازواج و تواريخ مربوط به ازدواج ايشان و نام‌هاى و اسامى ازواج و نسب و خصوصيات ايشان و تعداد فرزندان هر كدام و مدت عمر هر فرزند اين بخش به پايان مى‌رسد. بخش چهارم در بحث امامت پس از اثبات و بيان رواياتى در اين خصوص به معناى ولايت و ذكر آياتى پرداخته و اجمالا دلالت بر فضائل اميرالمومنان(ع) دارند و سپس در رابطه با ائمه معصومين(ع) و حضرت زهرا(س) و فضائل ايشان مطالبى آورده و به تفصيل، فضائل امیرالمؤمنین(ع( را در هفده بخش مورد توجه قرار مى‌دهد و در انتها با طرح الزامه تعقل در معاد كتاب خاتمه مى‌يابد. در بخش اول كتاب فوق در سال‌هاى 1378 و 1383 در دو هزار نسخه تجديد چاپ شده است. نسخه حاضر با چاپ افست در قطع متوسط و شابك به تصحيح سيدمهدى شمس‌الدين توسط موسسه نشر انصاريان قم به طبع رسيده است. در پاورقى اين كتاب منابع مورد مراجعه ذكر شده و فهرستى از مطالب كل اثر، در انتها ديده مى‌شود.

معرفى اجمالى: «الحق المبين فى تصويب المجتهدين و تخطئة الاخباريين»، تأليف شيخ جعفر كاشف الغطاء، به زبان عربى است. نويسنده، در اين اثر، به بررسى آراء علماى اصولى و اخبارى پرداخته است. در حاشيه چاپ سنگى اين اثر، كتاب ديگرى به نام «فاروق الحق» به قلم سيد محمد دزفولى نگارش شده است. در واقع شيخ جعفر در«الحق المبين»، فرق‌هاى ميان اخباريان و اصوليان را مورد بررسى قرار داده و سيد محمد دزفولى در«فاروق الحق»، اختلافات را به 86 رسانيده است. ساختار: مباحث كتاب«الحق المبين»، در قالب هشت«مطلب» ارائه شده، آن‌گاه در خاتمه، 16 قاعده كه در امر استنباط بسيار مورد نياز است، ذكر شده است. گزارش محتوا: در برابر علماى اخبارى كه غالباً معتقد به عدم حجيت ظواهر كتاب هستند، انديشمندان اصولى، به حجيت ظواهر آيات قرآن اعتقاد دارند. آنان با ردّ استدلال‌هاى اخبارى‌ها به استدلال بر حجيت ظواهر كتاب مى‌پردازند. شيخ جعفر كاشف الغطا، از بزرگان مكتب اصولى است كه مبارزات علمى و عملى زيادى در برابر اخبارى‌ها داشت. وى، در ردّ اولين استدلال اخبارى‌ها، در كتاب«الحق المبين» مى‌نويسد: «منع از عمل به ظواهر كتاب مگر به واسطه ائمه اطهار(ع)، با آيات فراوانى كه در كتاب وجود دارد، تعارض دارد؛ آياتى با اين مضمون كه قرآن، عربى مبين است و كتاب هدايت و تبيان به سوى حق و صراط مستقيم است و بشارت مى‌دهد مؤمنان را و انذار مى‌كند كافران را و مذمت مى‌كند كسانى را كه در آن تدبّر نمى‌كنند و...». كاشف الغطا، در ادامه، چنين نتيجه‌گيرى مى‌كند: اگر كه قائل به عدم حجيت ظواهر كتاب باشيم، چنين اعتقادى با«اعجاز قرآن» منافات دارد؛ اعجاز قرآن به آن است كه در تمامى زمان‌ها بيان كننده احكام براى مردم خواهد بود. وى، چنين ادامه مى‌دهد: آيا با اعتقاد شما(اخباريان)، مسلمانان مورد تشنيع و اهانت ساير ملل واقع نمى‌شوند كه آنان(مسلمانان) قرآنشان را نمى‌فهمند و از آن فايده‌اى نمى‌برند. نويسنده، در اين اثر، حقيقت مذهب اصوليون و اخباريون را نگاشته و مى‌گويد كه هر دو در اصول دين متحد و در فروع نيز مرجع هر دو روايات ائمه(ع) بوده و در حقيقت مجتهد، اخبارى و اخبارى نيز مجتهد و فضلاى طرفين ناجى و طعن‌كنندگان در هلاكتند. وى، در بخش ديگرى از كتاب، به نقل روايات بى‌پايه از سوى اين گروه اشاره مى‌كند: «و از اخبار شگفت‌انگيز اخباريان، اعتماد آنان به هر روايتى است، حتى برخى از فضلاى آنان از كتاب‌هاى مهجور و ساختگى، حكايتى را مى‌آوردند كه افسانه‌سرايان نقل كرده‌اند، مثل اين نقل: جزيره‌اى است در دريا به نام جزيره خضرا و در آن، خانه‌هاى صاحب الزمان و خانواده و اولادش قرار دارد. او[قهرمان داستان] نيز به آن‌جا مى‌رود و مى‌بيند كه در آن جزيره، گروهى از نصارا وجود دارند». گويا اين ناقل، اخبارى را كه دلالت دارد بر عدم وقوع رؤيت در غيبت كبرى نديده و كلمات علما را كه بر اين مطلب دلالت مى‌كند، تتبع نكرده است. شيخ جعفر، فرق‌هاى ميان اخباريان و اصوليان را مورد بررسى قرار داده، به ذكر اختلافات اين دو گروه پرداخته است كه به برخى از عمده‌ترين اين اختلافات اشاره مى‌شود: 1. اخباريان، اجتهاد را حرام مى‌دانند، اما اصوليان آن را واجب كفايى و حتى برخى از آنان واجب عينى مى‌دانند، چنان‌كه ملا محمد امين استرابادى در كتاب«الفوائد المدنية»، منكر اجتهاد شده و گفته است كه روش علماى پيشين، اجتهادى نبوده است؛ 2. اخباريان، ادله را به كتاب و سنت منحصر مى‌دانند و بر خلاف اصوليان، اجماع و عقل را حجت نمى‌شمارند؛ 3. اخباريان، تحصيل احكام از طريق«ظن» را منع كرده و بر خلاف مجتهدان، جز«علم» را حجت نمى‌دانند؛ 4. احاديث، نزد اخباريان بر دو نوع صحيح و ضعيف است، اما در آثار مجتهدان، اخبار، بر چهار نوع صحيح، موثق، حسن و ضعيف تقسيم مى‌شود؛ 5. اصوليان، مردم را به دو گروه مجتهد و مقلد تقسيم مى‌كنند، اما اخباريان، همه مردم را مقلد معصوم مى‌شمارند و تقليد از غير معصوم را مجاز نمى‌دانند؛ 6. اصوليان، ظاهر قرآن را حجت مى‌دانند و آن را بر ظاهر خبر ترجيح مى‌دهند، اما اخباريان، تمسك به ظاهر كتاب را تنها در صورت وجود تفسيرى از معصوم مجاز مى‌شمارند؛ 7. اخباريان، كليه اخبار كتب اربعه را صحيح و قطعى الصدور مى‌دانند، اما اصوليان، همه اين احاديث را صحيح نمى‌دانند؛ 8. اخباريان، حسن و قبح عقلى را مى‌پذيرند، اما بر خلاف اصوليان، احكام مستقل عقلى را حجت شرعى نمى‌شمارند؛ 9. اصوليان، هم در شبهه حكميه تحريميه و هم در شبهه حكميه وجوبيه، اصالة البرائة را جارى مى‌دانند، اما اخباريان تنها در مورد دوم با آنان موافقند؛ 10. اخباريان بر خلاف اصوليان، در هنگام تعارض اخبار، ترجيح را با تمسك به برائت اصليه جايز نمى‌شمارند، چنان‌كه استرابادى در«الفوائد المدنية» مى‌گويد: «من معتقدم كه تمسك به برائت اصليه به‌طور كلى، تا پيش از اكمال دين صحيح بود، ليكن پس از آنكه دين به سرحد كمال رسيد، براى برائت مزبور محلى باقى نماند، زيرا اخبار متواتر از ائمه(ع) در هر واقعه‌اى كه مردم نيازمند بدان هستند، رسيده و تا روز قيامت حقايق موضوعات ثابت گرديده و نيز براى هر گونه اختلافى كه دو نفر با هم دارند، حكمى تعيين شده است»؛ 11. اخباريان، گونه‌هايى از قياس چون قياس اولويت، قياس منصوص العلة و نيز تنقيح مناط را كه اصوليان آنها را معتبر مى‌شمارند، در شمار قياس‌هاى نهى شده در احاديث، شمرده‌اند و آنها را باطل مى‌انگارند.

کَشفُ الغِطاء عَنْ مُبْهَماتِ الشّریعَةِ الغَرّاء کتابی فقهی و به زبان عربی تألیف عالم شیعه قرن سیزدهم شیخ جعفر کاشف الغطاء (متوفای ۱۲۲۷ق) است. وی این کتاب را در سه بخش اصول عقاید، اصول فقه و ابواب فقهی تألیف کرده است. این اثر دارای شهرت و امتیازات ویژه‌ای است به گونه‌ای که مؤلف آن به کاشف الغطاء مشهور گردید. کتاب «دفاع از حقانیت شیعه» ترجمه فن اول کتاب کشف الغطاء (الفن الاول: فی الاعتقادات) می باشد که در صفحات 49 تا 140 جلد اول آمده است. این بخش مشتمل بر اصول اعتقادیست که با دلیل و برهان و بصورت مختصر درباره مواردی مانند توحید، عدل، نبوت و معاد سخن گفته و درباره مسائلی چون ولایت و امامت به تفصیل بحث کرده است. او در بخش امامت، بیش از ۵۰ روایت نظیر احادیث ثقلین، منزلت، رایت، خاصف النعل، مؤاخات و طیر مشوی را از شیعه و اهل سنت آورده است.