جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جلسه نقد كتاب « تاثير گناه بر معرفت با تكيه بر آرا امام محمد غزالى » تاليف خانم دكتر پورسينا در دانشكده الهيات دانشگاه شهيد بهشتي برگزار شد. فايل صوتي ذيل سخنان نصرالله حكمت در اين جلسه است: رئوس مطالب: ١- امثال غزالى صيد ناشدنى اند. ٢-روايت پولوسى از گناه با روايت اسلامى- شيعى متفاوت است. ٣-انسان مجموعه خير و شر است. ٤-اگر با گناه از معرفت دور ميشديم ، هيچ گاه نبايد معرف كسب مي كرديم زيرا انسان علي الدوام در حال گناه و توبه است. ٥-همه بزرگان قائل به تاثير گناه بر معرفت هستند اما اين ناظر به معناى نازل گناه است. ٦-آنكس كه ادعاى معرفت دارد ناگفته خويش را از گناه مبرى مى داند. ٧-گناه-آگاهى بر روى معرفت تاثير مثبت دارد. ٨-انسان اگر گناه كار نباشد به خداوند نيازمند نخواهد بود. ٩-بنابر قول غزالى، عقل خودش را در آستانه وحى عزل مى كند. ١٠-استقلال دادن به عقل در تمامى زمينه ها موجب دورى از لطف و رحمت الهى مى شود كه ثمره گناه و توبه است. - چند دقيقه از اول فايل با كيفيت پايين ضبط شده است. - در انتهاى فايل در بيان يك داستان بر اثر سهواللسان، به جاى « وحشى»، « حمزه» گفته شده است.

ابتدا زهرا پورسینا،مؤلف کتاب به معرفی اجمالی کتاب‌ پرداخت: کتاب تأثیر گناه بر معرفت پژوهشی است پیرامون یکی از جـدی‌ترین مسائلی که امروزه پیش روی‌ معرفت‌شناسان قرار دارد و آن عبارت است از بررسی امکان تأثیرگذاری گناه،به منزله مقوله‌ای دینی- اخلاقی،و عاملی‌ غیر‌ معرفتی،بر معرفت.این مسئله که همواره در حوزه‌هایی چون حوزه ادیان،عرفان،و اخلاق،همچون«اصل موضوع»پذیرفته بوده است،در حوزه مـعرفت‌شناسی عـجیب و دور از ذهن می‌نماید، زیرا اثرگذاری عوامل غیر معرفتی که نه به ساحت عقیدتی،بلکه‌ به‌ ساحت‌های عاطفی-ارادی انسان مربوط می‌شوند،بر معرفت،آن هم اگر به معنای خاص،مقوله‌ای دینی به حساب آید،به معنای تأثیر و تأثرهای‌ متقابل میان فـرایندهای اخـلاقی و معرفتی است،که با این اعتقاد رایج و عموما‌ پذیرفته شده در دنیای متجدد که نه تنها آن‌ها را از یکدیگر مستقل به حساب می‌آورند،بلکه به جداسازی‌شان برای رسیدن به عینیت‌ معرفتی توصیه می‌کنند،ناسازگار است. بدین جهت پرداخـتن بـه این موضوع‌ با‌ توجه‌ به تقابلی که با دیدگاه‌ فوق‌ دارد،ورود‌ در حوزه پژوهشی‌ای‌ نوین و زمینه‌ساز توجهی دوباره به جدیت در پرداختن به اصلاح اخلاقی نفس،حتی برای تحصیل معرفت‌ است.

نوشتار حاضر دربرگیرنده‌ی دیدگاه‌های نگارنده است درباره‌ی نه پرسش فلسفی از جمله، "معرفت به جهانی و رای ذهن انسان"، "معرفت به اذهانی غیر از ذهن خود"، "رابطه بین ذهن و مغز"، "چگونگی ایجاد فعالیت‌ها و ارتباطات زبانی"، "مختار بودن انسان"، "مبنای اخلاق"، "نابرابری ناعادلانه"، "ماهیت مرگ" و "معنای زندگی".

کتاب تاریخ فلسفه غرب مجموعه درسهای استاد مصطفی ملکیان است که در جمع دانش پژوهان دفتر همکاری (بعدا پژوهشگاه) حوزه و دانشگاه در بین سالهای ۱۳۶۹، تا اواخر سال ۱۳۷۳ القاء شد. پس از آن ابتدا نوارهای درس به صورت کتبی درآمدند و بعد کار ویرایش و آماده سازی نهایی آن در چهار جلد بین سالهای 1373 تا 1376 برعهدۀ سعید عدالت‌نژاد بوده است. در این سیر تاریخ فلسفه که از تالس شروع می شود و به فیلسوفان تحلیل زبانی خاتمه می یابد، از دو مکتب «پراگماتیسم امریکایی» و «ایده آلیسم خام آلمانی» سخنی به میان نیامده است. همچنین به دلیل تنگی وقت به دو مکتب «فلسفه قرون وسطای مسیحی» و «فلسفه معاصر» آنچنان که باید و شاید پرداخته نشده است. اما پاره ای از مباحث معرفت شناسی، فلسفه اخلاق، فلسفه علم، مباحث جدید کلامی و فلسفه دین به مناسبت بحث دربارۀ فیلسوفان مختلف مورد توجه قرار گرفته اند. این کتاب برای کسانی که علاقمندند با فلسفۀ غرب با زبانی آسان و قابل فهم آشنا شوند توصیه می شود و بعضی از صاحب نظران آن را برای شروع بسیار بهتر از کتابهایی نظیر سیر حکمت در اروپا نوشتۀ محمد علی فروغی دانسته اند.

ابتدا درباره ي خود " معنویت"، چند نکته را بیان می کنیم. از یک لحاظ می شود به جاي " معنویت، " تعبیر " دین " را آورد، ولی چون در طول تاریخ هر تعبیري که از دین می شده، آهسته آهسته یک سلسله تداعی ها و بارهاي ارزشی منفی پیرامون آن پدید آمده، به این جهت بهتر است از تعبیر دین استفاده نشود، چه بسا آنچه مصداق معنویت است مصداق دین هم باشد، پس به جاي هر دو مصداق از تعبیر معنویت استفاده کنیم، تا آن بارهاي عاطفی منفی را در اذهان و نفوس مخاطبان ایجاد نکند. دین عین معنویت نیست و معنویت هم عین دین نیست؛ معنویت لبّ و گوهر دین است. معنویت وقتی حاصل می شود که شخص بتواند از قشرهاي دین بگذرد و به کنه دین برسد، در واقع در صدف نفوذ کند و به این گوهر برسد. البته آنچه به صدف یا قشر از آن تعبیر می کنیم، امري نیست که امروزه خودسرانه بخواهیم آن را بشکنیم، از اول این صدف آمده بود براي این که حاوي و حافظ آن گوهر باشد. ما وقتی این صدف را می شکنیم در واقع به غرض اصلی نائل آمده ایم، چون غرض این بوده که آن صدف را بیابیم؛ اگرچه یک شخص ظاهربین گمان کند که ما به این صدف اهانت کرده ایم که آن را شکسته ایم. یا مثلا هر جعبه اي که درست می شود از اول براي این است که باز شود، وگرنه فلسفه وجودي خودش را از دست می دهد. اگر شما بخواهید این جعبه را ظاهرا باز نکنید و بنا بر یک تلقی کودکانه به آن حرمت قائل شوید، در واقع اصلا فلسفه ي وجودي این جعبه را فراموش کرده اید. اصلا کارکرد جعبه ي حفظ یک محتوا و احتبا بر آن محتواست و وقتی کارکردش این است، چاره اي جز این نیست که زمانی، یک جوري یک جعبه را پاره کنید، تا به درون آن برسید. یعنی خیلی کودکانه و ساده لوحانه است اگر کسی فکر کند که این جعبه را به هیچ وجه نباید خراش بدهد، یا جایی از آن را پاره یا له یا قطع کند. چون نمی داند که جعبه، جعبه بودنش به این کارکردش است و چون کارکردش اینهاست، لامحاله روزي باید شکسته شود تا به محتوایش برسیم، کارتن تا الان مامور بوده که آن محتوا را براي ما حفظ کند. در حقیقت می توان گفت معنویت لبّ و گوهر دین است و به همین اعتبار ما باید این قدرت، اراده، جسارت و شهامت را داشته باشیم که بتوانیم این قشر را بشکنیم و به آن لبّ برسیم. به این ترتیب آن عینیتی که در اعتبار سابق گفتیم دیگر درست نیست، نوعی هدف و وسیله در کار است؛ یک چیز وسیله است، به نام دین و یک چیز هدف است به نام معنویت. آدم باید همیشه براي رسیدن به هدف، وسیله ها را پشت سر و زیر پا بگذارد، نردبان کند، و این نردبان کردن عین رعایت فونکسیون ( کارکرد) است. اگر من بگویم اهانت است که پا روي نردبان بگذارم، معلوم می شود خبر ندارم که نردبان براي چه درست شده، نردبان بودن مستلزم این است که پا روي آن بگذاریم و البته نردبان از این لحاظ که ما را به پشت بام می رساند همان مقدار اهمیت دارد ولی در عین حال، نردبان را با پشت بام نباید اشتباه گرفت. ما باید به پشت بام برسیم، نه اینکه شیفته ي خود نردبان شویم و آن را نظاره کنیم و در محاسن آن کتاب بنویسیم و سخنرانی کنیم و توجه نکنیم که اگر پشت بامی نبود و اگر بنا نبود کسی به پشت بام برسد، اصلا نردبان فلسفه ي وجودي خودش را از دست می داد.