جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاريخ الشيعة السیاسی الثقافي‌الديني، تأليف عالم و اديب لبنانى، شيخ سليمان ظاهر (متوفى 1380ق) است. نویسنده در اين اثر، تاريخ شيعه به معناى عام آن را از جنبه‌هاى سياسى، فرهنگى و دينى مورد بررسى قرار داده است. در اين جلد از كتاب، تاريخ بنى حمدان، بنى زهره و بنى عمار مورد مطالعه قرار گرفته است. از بخش‌هاى قابل توجه، ذكر علما و ادباى حلب است. ابوبكر خوارزمى، ابوعلى فارسی و ابن خالويه از جمله دانشمندان و ادبايى هستند كه در ضمن تاريخ بنى زهره از آنها ياد شده است. از جمله بخش‌هاى كتاب، شرح احوال بنى عمار است كه ابتدا قاضى طرابلس بوده و سپس به حكومت رسيده‌اند. نسب اين خاندان به قبيله كتامه مغرب مى‌رسيده است. نویسنده به اشتباه مورخين در يكى دانستن بنى عمار طبرستانى با بنى عمار مغربى اشاره كرده است.نویسنده همچنين با اشاره به نبود مصادر تاريخى در ذكر سكونت بنى عمار در طرابلس مى‌نويسد: «ما مصدر تاريخى نداريم كه زمان سكونت بنى عمار در طرابلس و زمانى را كه به قضاوت و حكومت رسيده‌اند، ذكر كرده باشد. تنها چيزى كه نزد مورخين مهم بوده ذكر حوادث عهد بنى عمار بوده است»

تاريخ الشيعة السیاسی الثقافي‌الديني، تأليف عالم و اديب لبنانى، شيخ سليمان ظاهر (متوفى 1380ق) است. نویسنده در اين اثر، تاريخ شيعه به معناى عام آن را از جنبه‌هاى سياسى، فرهنگى و دينى مورد بررسى قرار داده است. جلد سوم كتاب با ذكر شرح حال «حرافشه» آغاز شده است. در كتب تاريخ و لغت ذكرى از اسم «حرفوش» نرفته است.نویسنده تأكيد كرده كه به تاريخ مستقلى درباره حرافشه دست نيافته است، بلكه درباره اين خانواده مطالب اندكى به‌صورت پراكنده در منابع آمده است.مؤلف اسامى 23 تن از امراى اين خاندان را از منابعى چون خطط مقريزى و خلاصة الأثر محبى گرد آورده و به شرح حوادث زمان آنها پرداخته است. آل حرفوش از اواخر قرن نهم هجرى و به مدت سه قرن در بعلبك و ساير نقاط بقاع حكم رانده‌اند. آل حرفوش به شجاعت، احترام به شيعه و ترويج شيعه مشهورند، هرچند نارسايى‌هایى در كردار برخى از امراى اين دولت به چشم مى‌خورد. در زمان تسلط تركان عثمانى كه علماى شيعه جبل عامل در تنگنا قرار داشتند و مورد ضرب‌وشتم واقع مى‌شدند بسيارى از آنها مانند: شهيد ثانى، آل حروسيد محمد امين جد سيد محسن امين صاحب أعيان الشيعة به بعلبك هجرت نموده و در پرتو عنايت آل حرفوش به تدريس و تبليغ پرداختند. شهيد ثانى و شاگرد او شيخ حسین بن عبدالصمد حارثى پدر شيخ بهایى سال‌ها در مدرسه نوريه بعلبك به تدريس فقه شيعه مشغول بودند. در ادامه اين جلد از كتاب به تاريخ بنى حماده، آل بويه، صفويه، زنديه و قاجاريه پرداخته شده است. پس از آن نویسنده مطالب كتاب را با چگونگى انقراض قاجاريه و روى كار آمدن حكومت پهلوى به نقل از مجله المقتطف به پايان برده است.

این کتاب یک کتاب تاریخی عقایدی است که در آن به بررسی تاریخ تشیع درفصول اول می پردازد، بعد از آن بحث اهل بیت و ائمه شیعه و بعد از ورود می کند به تاریخ عباسیان و بحث ولایت عهدی امام رضا علیه السلام. در بخش های دیگری کتاب اثبات امامت امام رضا ع و ذکر زیارت ایشان و... آمده است.

این کتاب نقد و ردیه‏ای است بر کتاب قراءة فی نهج‏البلاغه دلیمی که در آن تعدادی از مطالب نهج‏البلاغه را مخالف اندیشه و شخصیت حضرت علی (ع) و فرهنگ شیعه دانسته و آنها را رد کرده است. در کتاب حاضر به آن شبهات پاسخ داده شده و درباره عصمت امام، وحی و الهام و رابطه امامت و نبوت و سیره و شخصیت حضرت علی (ع) بحث شده و از همه محتوای نهج‏البلاغه دفاع شده است.

بیان تاریخچه‌ای اجمالی از وضعیت «شیعیان» در شمال آفریقا و کشور «تونس» است. در این نوشتار ابتدا کلیاتی درباره نحوه شکل‌گیری شیعه و عقاید آن در تاریخ صدر اسلام ارایه شده و ضمن بیان معنای شیعه و تشیع علت به کارگیری روافض برای شیعیان نیز بیان شده است. آنگاه به بحث درباره ماهیت تشیع و معرفی مهمترین فرقه‌های شیعی پرداخته شده و گوشه‌هایی از حیات و فضایل امامان دوازده گانه بیان شده است. در ادامه نویسنده به ورود فرهنگ شیعی به شمال آفریقا و تاریخچه آن و همچنین ظهور فرقه‌هایی از خوارج در این منطقه اشاره کرده و به بررسی وضعیت شیعیان و فراز و نشیب‌های آنان در شمال آفریقا و کشور تونس و مغرب پرداخته و ظهور دولت‌های فاطمی در این منطقه و نحوه گسترش شیعه در آن از لحاظ تاریخی تبیین نموده است.

الشيعة في مصر من الإمام علي حتى الإمام الخميني از آثار ارزنده فعّال سياسى و نویسنده و روزنامه‌نگار مصرى صالح الوردانى است كه تاريخ حضور شيعه را در مصر از آغاز تا امروز به صورت اجمالى و مستند بررسى و تحليل كرده است. نویسنده در اين كتاب مباحث متعددى را بدون تقسيم به بخش و فصل ذكر كرده است. پس از مقدمه، عناوين مورد بحث در كتاب بدين‌ترتيب است: 1- تاريخ سخن مى‌گويد؛ 2- صلاح‌الدين؛ 3- باقيمانده تشيع؛ 4- شخصيت‌هاى شيعه در مصر؛ 5- شهادت‌گاه‌هاى شيعه در مصر؛ 6- مسافرت‌هاى شخصيت‌هاى شيعى؛ 7- غارت‌كردن اموال شیعیان؛ 8- عكس العمل‌هاى شيعى؛ 9- شور و نشاط شيعى؛ 10- جمعيت آل البيت؛ 11- بُهره. دانستنى است كه اين اثر از نظر زبان و ادبيات ممتاز و ستودنى است و به زبان شيواى عربى معاصر -نه عربى قديمى و سنتى- نوشته شده است. جناب صالح الوردانى از نويسندگان موفق جهان اسلام است و در اين اثر نيز قدرت ادبى ايشان به‌خوبى آشكار شده است.

یکی از نقاطی که مذهب شیعه بدان جا رسوخ کرد و در ضمیر و اندیشه مردمان آن جای گرفت، بغداد است. سابقه حضور شیعیان در عراق به زمانی برمی‌گردد که برخی از یاران علی در سپاه مدینه برای فتوحات، عازم عراق شدند. با استقرار حکومت امام علی(ع) و امام حسن(ع) در کوفه، تفکر شیعه، به بیشتر مناطق این سرزمین و ازجمله بغداد نفوذ کرد. از زمان امام جعفر صادق(ع) به بعد بیشتر ائمه معصومین ازجمله امام هفتم و امام نهم چندی در آن شهر توقف کرده و سرانجام در همان شهر امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) به شهادت رسیدند. نحوه مدیریت شیعیان در بغداد به طورعمده به‌وسیله وکلای ائمه صورت می‌گرفت. در زمان غیبت صغری، نواب اربعه که مرجع عموم شیعیان بودند در بغداد زندگی می‌کردند و از امور سیاسی، اقتصادی و دینی آنان غافل نبودند. دانشمندان و رجال شیعه نیز از آغاز بنای بغداد در این شهر رفت‌وآمد و یا توقف کردند و به تبلیغ و هدایت سیاسی و فکری شیعیان می‌پرداختند.

کتاب شیعه در اسلام، نوشته علامه سید محمد حسین طباطبائی کتابی است که با هدف معرفی مذهب شیعه به‌خصوص برای مخاطبان غیرمسلمان نوشته شده است. در این کتاب، بسیاری از مطالب لازم برای شناخت تشیع ــ از نحوه پیدایش تاریخی، عقاید، فقه و شریعت تا لطیف‌ترین حقایق معنوی ــ به زبانی ساده و مختصر، در سه فصل کلی جمع‌آوری و بیان شده است. این کتاب به زبان فارسی بارها نشر یافته و ترجمه انگلیسی آن که توسط سید حسین نصر انجام شده است در آمریکا و اروپا منتشر شده است.

«اثبات الوصیة للإمام علی بن ابی طالب»، نوشته علی بن حسین مسعودی به زبان عربی است. این کتاب، با هدف اثبات جانشینی امامان شیعه (ع) نگاشته شده است. نویسنده بعد از اشاره به برخی روایات که بر لزوم امامت تأکید دارند به شرح مختصری از زندگی پیامبران که جانشین یکدیگر می‌ شدند پرداخته و بعد از زندگی پیامبر اسلام (ص) نیز زندگی جانشینان وی یعنی امامان دوازده‌ گانه را شرح داده است و روایاتی درباره نصوص امامت و مناقب و فضایل آنان نقل کرده است. این کتاب به طور خلاصه یک دوره تاریخ پیامبران، امامان، پادشاهان و خلفای معاصر آنان را در بر دارد. این کتاب به سبک و سیاق سایر کتب حدیثی شیعه نگاشته شده و محتوای آن از تشیع نویسنده‌ اش حکایت دارد.

الشيعة في كتاب بغية الطلب في تاريخ حلب (لابن العديم 588 - 660ق)، گزيده‌اى است با موضوع «شيعه» از كتاب «بغية الطلب في تاريخ حلب»، نوشته عمر بن احمد بن ابى‌جراده حلبى، معروف به «ابن عديم» (588 - 660ق) كه با تحقيق شيخ حسین واثقى، با نام مذكور منتشر شده است. يكى از علل بلندآوازگى ابن عديم آثار و تحقيقات وسيع وى در موضوعات مختلف علمى، ادبى، فقهى، كلامى و تاريخى است. اثر معروف او درباره تاريخ حلب در آن روزگار و پس از آن از اقبال فراوان برخوردار شد و نزدیک به همه مورخان معاصر وى و سده‌هاى بعدى از آن بهره بردند. «بغية الطلب في تاريخ حلب» كه به‌صورت 40، 30 و 10 جلدى منتشر شده، نخستين اثر در تاريخ حلب است. اين كتاب دربردارنده احوال عالمان، حاكمان، سرزمين، مردم و ديگر مسائل جغرافيايى، سياسى، علمى و مذهبى حلب است. محقق كتاب در مقدمه مى‌نويسد: «شهر حلب از بزرگ‌ترين شهرهاى اسلامى و مراكز علمى از قرن اول هجرى تا زمان حاضر بوده است. از قرن دوم، مردان بزرگى از اصحاب امام جعفر صادق(ع) در اين شهر بوده‌اند كه رجاليون آنها را توثيق و تكريم كرده‌اند، اما در قرن چهارم تشيع در حلب نقش درخشانى داشته است و مبالغه نيست اگر بگوييم در آن زمان مذهب غالب مردم، تشيع بوده؛ چراكه سيف‌الدوله اظهار تشيع مى‌كرد، لذا غالب اهل حلب شيعه شدند. محقق كتاب در مقدمه به كلامى از ابن عديم اشاره مى‌كند كه از آن استفاده مى‌شود كه تشيع تنها مذهب مردم حلب در قرن پنجم هجرى بوده است. وى سپس برخلاف اعتقاد عده‌اى كه نویسنده كتاب را شيعه مى‌دانند، وى را سنى مى‌داند و بر اين موضوع ادله‌اى نيز اقامه مى‌كند. از جمله ويژگى‌هاى اين اثر آن است كه شرح حال عده‌اى از علماى شيعه‌ى اماميه را كه شرح حال آنها سابقاً در هيچ كتاب شيعه و سنى ذكر نشده، مى‌توان در اين اثر يافت. بخش اول كتاب با ذكر اسامى 141 تن از كسانى كه در صفين با اميرالمؤنين حاضر بوده‌اند، آغاز شده است. درباره برخى افراد، تنها به نام آنها بسنده شده است. در بين اسامى مذكور، اويس قرنى، حسین بن على بن ابى‌طالب(ع) و مالك اشتر نخعى و عمار بن ياسر نيز ديده مى‌شود. نویسنده، درباره عمار مى‌نويسد: شهادت عمار تأثير عظيمى در تمييز حق از باطل داشت؛ چراكه روايات متواترى از نبى اكرم(ص) درباره قتل عمار به دست گروه باطل ذكر شده است. در بخش بعد، شرح حال 40 شخصيت از علماى شيعه حلب ذكر شده است. سپس اسامى پنج نفر از علما كه شيعه بودن آنها محتمل است، آمده است.در بخش ديگرى از كتاب با نام فوائد پراكنده، هفت مطلب درباره تشيع ذكر شده كه از آن جمله است: اقامه عزاى امام حسین(ع) در روز عاشورا در مدينه منوره، جشن روز عيد غدير در بغداد، در رؤيا ديده شدن اميرالمؤمنين توسط مرد سنى و حزن و اندوه آن حضرت درباره اسيران كربلا. بيوت بنوزهره، بنوحمدان و بنوخشاب، سه خانه‌اى است كه در كتاب به آنها اشاره شده است.آخرين بخش كتاب به اشراف و بزرگان علوى حلب به نقل از كتاب «موارد الأتحاف» عبدالرزاق كمونه حسینى، اختصاص دارد