جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ایران در هنگام رویارویی با مدرنیسم، یعنی اوایل دوران قاجاریه، کشوری است با سیستم سیاسی سلطنتی استبدادی و دارای نظام اقتصاد معیشتی سنتی. طبیعی است که از این دو بعد (سیاست و اقتصاد) در مقابل مدرنیسم، شدیدا آسیب‌پذیر است . اما از نظر فکری - فرهنگی، علیرغم وجود لایه‌هایی از تحجر و جمود و خرافه که هر گونه تحرک و پویندگی را مانع می‌شوند، وضعیت به گونه دیگری است . زیرا فرهنگ ایران آن روز آمیزه‌ای از دو فرهنگ ایرانی و اسلامی - شیعی است . بعد ایرانی فرهنگ ایران، مشحون از درخشندگی تمدن و فتوحات و افتخارات است . بعد اسلامی - شیعی آن از لحاظ خود را متکی به وحی الهی، تعلیمات پیامبر و ائمه‌اطهار دانسته و فهرست طویلی از فقها، فلاسفه و اندیشمندان را در تاریخ خود مشاهده می‌کند. از لحاظ عملی نیز خود را وارث جنبشها، مقاومتها و مبارزات بسیار، از جنگهای صلیبی گرفته تا مبارزه با حکام اموی و عباسی و حتی سلاطین ایران می‌داند. این پشتوانه‌های نظری و عملی مذهبی در یک تلفیق مناسب با فرهنگ غنی ایرانی، در برخی از اندیشمندان ایرانی این باور را ایجاد نمود که عناصر و ابزار فکری - فرهنگی و جامعه‌شناختی مورد نیاز مدرنیسم و مدرنیزاسیون را دارا بوده و نیازمند به دیگران نیستیم. متقابلا برخی دیگر معتقد بودند که جامعه و فرهنگ ایران فاقد ابزار لازم برای مدرنیزم می‌باشد. گروه سوم اصولا، ضرورت مدرنیسم را منکر بودند. بر این مبنا تئوریهای "بازگشت به خویش " و "پذیرش مشروط مدرنیسم" "پذیرش مطلق" و یا حتی "نفی مطلق" آن در جامعه ما مطرح گشتند. در چنین فضایی است که ایران نه به مثابه یک کشور فاقد "هویت " به سهولت به استقلال مدرنیسم می‌رود و نه موفق به سازگاری کامل با آن می‌گردد. بدین ترتیب ، فرآیند تعامل آن با مدرنیسم فراز و فرودهای بسیار داشته است . از آنجا که وجه غالب و مسلط این چالشها، وجه فکری - فرهنگی است . بنابراین ضرورت بررسی و تحلیل این موضوع از بعد فکری - فرهنگی محرز می‌گردد. با توجه به ترکیب فرهنگی جامعه ایران و آمیختگی آن با فرهنگ دینی، بررسی سازگاری یا ناسازگاری چارچوب فکری و رفتاری دینی با مدرنیسم از اهمیت خاصی برخودار می‌شود.

در این پژوهش مفهوم گناه در شریعت و عرفان اسلامی مورد مقایسه و بررسی قرار گرفته است. و در پنج قسمت طراحی شده است که فصل اول شامل کلیات است. در بخش مبانی نظری به مواردی از قبیل شریعت، عرفان و نسبت بین شریعت و عرفان و همچنین در موردمفهوم گناه در بین ادیان الهی پرداخته شده است. فصل سومدر مورد مفهوم گناه در شریعت اسلامی بحث می کند که با استناد به آیات و روایات مختلف به اقسام گناه، زمینه های گناه،پیامدهای گناهو مواردی از این قبیل پرداخته شده است.و فصل چهارم به بررسی مفهوم گناه در عرفان اسلامی می پردازد که در این فصل از انواع گناهانی که عارفان برای خود گناه می دانند صحبت می کند و همچنین در مورد عوامل گناه و چگونگی رفع این این گناهان و ... بحث می کند. فصل پنجم نقاط مشترک و در عین حال تفاوت هایی که بین شریعت و عرفان در مورد مفهوم گناه وجود دارد می پردازد و در آخر به نتیجه گیری پرداخته شده است.

چکیدهدولت ها در بررسی نسبت بین دین و سیاست به دو گروه متمایز تقسیم می شوند که عبارتند از: دولتهای دینی و دولتهای سکولار. به دنبال وقوع رنسانس، آموزه مبتنی بر جدایی دین از سیاست که عمدتاً در جدایی دین از حکومت متجلی شد، در کشورهای غربی مقبولیت گسترده ای یافت. این آموزه به عنوان سکولاریسم مشخص می شود. منظور از سکولاریسم دقیقاً تحت کنترل درآمدن دین توسط قانون است.در اندیشه سکولاریسم، حق قانونگذاری و حاکمیت به غیرخدا یعنی انسان واگذار گردیده است.دولتهای سکولار مشروعیت خود را از مردم می گیرند. به میزانی که شهروندان اطاعت رضایتمندی از یک حکومت می کنند، آن نظام مشروعیت بیشتری پیدا می کند. منبع حقوق در دولتهای سکولار قراردادهای اجتماعی و قوانین موضوعه بشری است. اما در مقابل، دولتهای دینی، دولتهایی هستند که قوانین آن براساس اراده تشریعی خداوند تنظیم شده و به اجرا در می آید. بنابراین دولت دینی، دولتی است که قوانین آن با خدا و دین او ارتباط دارد. در دیدگاه دولتهای دینی، دین به عنوان آئین زندگی تنها طریق مطمئن برای رسیدن به کمال و سعادت بشر است. منشأ مشروعیت در این دولتها منحصراً پروردگار است. در حکومتهای دینی منشأ حقوق و قوانین، اراده و فرمان خداوند ومصالح حقیقی مردم براساس تشریعی الهی است و تمایلات شخصی افراد طبقه حاکم نقشی ندارد. بنابراین در مقایسه دولتهای دینی و سکولار، ناسازگاری این دو بسیار روشن است. و اما دموکراسی را حکومت مردم برمردم یا همان مردم سالاری تعریف می کنند. مردم سالاری یعنی حق حاکمیت مردم در تعیین نظام سیاسی و اجتماعی خودشان. مردم سالاری یک مفهوم عام است که زمانی در قالب اسلامی که همان مردم سالاری دینی است و زمانی در قالب لیبرال دموکراسی که همان دموکراسی غرب است عینیت می یابد. واژه های کلیدی: دین، سیاست، دولت های دینی، دولت های سکولار، مشروعیت، دموکراسی، مردم سالاری دینی، تفکیک قوا، اومانیسم، راسیونالیسم.

این تحقیق تحت عنوان «آسیب‌شناسی نظری تربیت دینی جوانان» است. ویژگی‌های دوره‌ی جوانی اقتضاء می‌کند که در تربیت جوان اصول فطری، منطقی و عقلی رعایت شود تا فعالیت‌های تربیتی در او موثر باشد؛ نادیده گرفتن این اصول موجب شده تا تربیت، در جوان درونی نشود و عامل درونی گرایش به سوی خوبی‌ها و پرهیز از بدی‌ها در او تقویت نشود. این ناکامی‌ها ریشه در آسیب‌هایی دارد که خواسته یا ناخواسته از جهات مختلفی بر روند جریان تربیت وارد شده و مانع نتایج مطلوبی می‌شود. اولین آسیب از جهت روش‌های تربیتی است، روش‌های ناصوابی مانند شیوه‌ی نادرست امر به معروف و نهی از منکر، جبر، اکراه و تحمیل، همچنین ناهماهنگی در گفتار و رفتار و نحوه‌ی معرفی الگوی‌ها، از روش‌های آسیب‌زا در تربیت معرفی‌ شده‌اند. آسیب دوم از جهت ابزار تربیت است، در این بخش نواقص و کاستی‌های ابزار تربیتی مانند فعالیت‌های رسانه‌ها، مساجد و فضاهای ورزشی تفریحی و نیز فرهنگ و تهاجم فرهنگی مورد بحث قرار گرفته.یکی دیگر از آسیب‌های تربیتی از جهت آموزش بوجود می‌آید. در این بخش خانواده به عنوان اولین و مهم‌ترین کانون تربیتی فرزند معرفی شده و آسیب‌های رفتاری والدین و محیط خانه و برنامه‌های حاکم بر خانه به عنوان آسیبی مهم در تربیت صحیح جوان دانسته شده، همچنین متون آموزش درسی و متناسب نبودن محتوای آنها با نیازهای جوانان و پاسخگو نبودن سوالات آنها به عنوان آسیبی دیگر از جهت آموزش معرفی شده و در پایان نقش معلم در تربیت دینی جوانان و کمبود‌ها و کاستی‌هایی که این نقش را کم تأثیر کرده بیان شده است.

چکیدهمسأله‌ی دین، همواره یکی از دغدغه های بشر بوده و هست. گستره وسیع ادبیات تولید شده در این باب در حوزه ها و رشته‌های مختلف علمی از جملهفلسفه، کلام، جامعه‌شناسی و روانشناسی، خود شاهدی بر این ادعاست. در روان‌شناسی دین، به عنوان یکی از رشته‌های علمی نسبتاً نوظهور، ریشه‌ها و مبانی درون فردی دین مورد بحث و بررسی قرار می گیرد که تاکنون بحث و جدل های درازدامنی را به دنبال داشته است. در این میان نظرات ویلیام جیمز، زیگموند فروید و کارل گوستاو یونگ از اهمیت قابل توجهی برخوردارند. پژوهش حاضر، نظر به آنکه یکی از رسالت‌های کلام جدید پرداختن به شبهات جدید و برون دینی است، ضمن مراجعه به منابع و مستندات متعدد و با روشی توصیفی و تحلیلی،به بررسی دیدگاه های این سه تن در باب باورهای دینی پرداخته است. بنا بر یافته های این پژوهش، دیدگاه ویلیام جیمز در تحلیل روانشناختی گزاره‌های دینی، عمدتاً مبتنی بر تفکرات پراگماتیستی اوست. او سعی می‌کند با توجه به پیامدهایی که باورهای دینی در زندگی شخصی افراد دارند، ارزش حقیقی دین را ارزیابی کند. از طرف دیگر، توجه فروید به ریشه های عمیق روانی دین منعطف است. او ترس انسان‌های اولیه از سختی‌های طبیعت و نیز ناکامی‌های جنسی وی را منشاء اصلی دین معرفی می کند. اما یونگ با تأکید بر ضمیر ناخودآگاه جمعی بشر، بر این عقیده است که باورهای دینی ریشه در روان و سرشت بشر دارند. در واقع به باور او، یکی از کارکردهای ذاتی روان بشر، تمایلات دینی است. در مجموع باید گفت جیمز، فروید و یونگ به ترتیب نگرشی مادی و دنیوی به ادیان دارند و از جنبه‌ی مافوق طبیعی و سعادت‌بخش ادیان غافل شده‌اند. نتیجه‌ای که می‌توان از یافته‌های این پژوهش گرفت، این است که باورهای دینی به هیچ وجه ریشه در جهل و ترس انسان‌ها ندارند و در گذشته و نیز امروزه، دانشمندان خداباوری وجود داشته و دارند. همچنین ترس از امور طبیعی، امروز هم وجود دارد، بدون آنکه انسان‌ها به آن منبعی الهی بدهند. در باب جنبه‌ی روانی دین باید گفت، باورهای دینی اگر مبنایی مافوق طبیعی نداشته باشند، جنبه روانی آن‌ها هم معنادار نخواهد بود. در نهایت باید گفت صرف سودمند بودن گزاره‌های دینی و اعتقاد به آن، جنبه‌ی اخروی و سعادت بخش ادیان را توجیه نمی‌کند و لذا انسان‌ها باید در حیات دینی خود هم به جنبه‌ی شهودی دین و هم مافوق طبیعی آن، توجه کنند. واژگان کلیدی: دین، روانشناسی دین، زیگموندفروید، کارل‌گوستاو یونگ، ویلیام جیمز، پراگماتیسم

هدف پژوهش حاضر، بررسی دین از دیدگاه کارل‌گوستاو یونگ و آبراهام مزلو می‌باشد. این نوشتار به روش تحلیلی-توصیفی دیدگاه‌های این دو را پیرامون دین و اندیشه‌های دینی مورد مقایسه قرار می‌دهد. یونگ معتقد است که دین از نهاد ناخودآگاه بشر تراوش می‌کند و در حقیقت دین جزء اموری است که در روان ناخودآگاه بشر به طور فطری و طبیعی وجود دارد. در نتیجه این امر را به عنوان یک واقعیت باید درنظر گرفت که دین در نزد یونگ به عنوان امری است که بدون اینکه سینه به سینه نقل شود در همه‌جا و در همه زمان‌ها یافت می‌شود؛ بنابراین از نظر وی انسان‌ها ذاتاً خداجو هستند. مزلو معتقد است دین با سلسله مراتب نیازهای انسان شامل نیازهای زیستی، امنیتی، اجتماعی، احترام و خودشکوفایی ارتباط نزدیکی پیدا می کند و بدین ترتیب می‌توان آن را در انسان‌های خودشکوفا یافت. تجربۀ اوج، جایگاه والایی در زندگی انسان دارد و با معنویت ارتباط عمیقی دارد و دست‌یابی به آن درگرو تلاش خودِ انسان است. یونگ و مزلو، در این که دین امری فطری و جزء ذات و ماهیت هر انسانی است اشتراک نظر دارند. هم-چنین نظر آن دو در خاستگاه دین با هم افتراق دارند؛ یونگ معتقد است که دین از نهاد بشر تراوش می-کند؛ یعنی دین در روان ناخودآگاه بشر وجود دارد و مزلو نیز دین را یکی از عالی‌ترین نیازهای بشر می‌داند.

پرسش از چرایی و نسبت میان عقل و دین همواره از پرسش‌های بشر دغدغه ‌مند بوده است به ویژه در عصر حاضر، اهمیت و وضوح این مسئله دوچندان می نماید. چرا‌که می‌تواند تاثیر مستقیم در عملکرد حاکمان اسلامی داشته باشد. در این پایان‌نامه، با روش تحلیل – توصیفی به این مسأله در دیدگاه و منظر استاد شهید مطهری و علامه جوادی آملی پرداخته ایم. استاد مطهری معتقد است که دین اسلام بیشترین حمایت را از عقل کرده است و اساساً دین تأییدش را از عقل می‌گیرد. البته عقل هم خود به دلیل محدودیت‌هایی که دارد ‌توان برآوردن همه نیازهای بشر را ندارد و خود را نیازمند دین می‌داند. از نظر ایشان رابطه و نسبت بین عقل و دین رابطه‌ای دو سویه است و ایشان جمله‌ی «کل ما حکم به العقل حکم به الشرع» را کاملاً درست و عقل و دین را کامل کننده یکدیگر می‌دانند. از منظر ایشان اسلام با قرار دادن هدف‌ها در قلمرو خود و واگذاشتن شکل‌ها در قلمرو عقل از هر تضادی با یکدیگر جلوگیری کرده است. از نگاه حکیم متأله، علامه جوادی آملی عقل، جزیی از دین است و عقل و نقل جایگاه کاشفیت از قول و فعل خداوند را دارا هستند. بنابراین فرض ناسازگاری با دین در در نظر ایشان نامعقول است. آنچه ممکن است در آغاز رخ دهد، در واقع تعارض بین عقل و نقل است که راه حل آنبه شکل مبسوط در علوم و معارف اسلامی مطرح و راه‌های علاج آن مشخص شده است.

چکیده ندارد.

پایان نامه حاضر ترجمه و تحقیق چهار بخش از کتاب دین اقوام سامی نوشته ویلیام رابرتسون اسمیت (1894- 1846)است. وی در این اثر درصدد است تا از طریق مدارکی پراکنده به بررسی عبادات دینی رایج که با رفتار اجتماعی اقوام سامی در ارتباط است، بپردازد. این کتاب مشتمل بر یازده بخش است که چهار بخش نخست آن موضوع کار ما در این رساله است. رابرتسون اسمیت در بخش اول موضوع و روش تحقیق خود را مشخص می کند. وی بعد از معرفی اقوام سامی می گوید درصدد است به بررسی سنت دینی ای بپردازد که در بستر آن سه دین بزرگ جهان یعنی یهودیت، مسیحیت و اسلام شکل گرفت. در بخش دوم ماهیت جماعات مذهبی، و ارتباط ایزدان با پرستندگانشان مطرح می شود. مادر سالاری، نهاد حاکمیت الهی و معرفی طبقه ای به نام«جار»و«جیران» ( عبری: «گیریم»،) از دیگر بحث های مهم این بخش است. بخش سوم به ارتباط ایزدان با اشیاء طبیعی،مکان های مقدس و جن می پردازد؛ در این بخش است که اسمیت اعتقاد اعراب بت پرست به جن را مطرح، و آن را مشابه عقیده ای می داند که انسان های ابتدایی درباره توتم داشتند. در بخش چهارم مکان های مقدّس و ارتباطشان با انسان مطرح می شود. مطلب مهمی که در این بخش به چشم می خورد، مفهوم تقدّس و تفاوت برداشت هایی است که در دوره های مختلف از آن صورت گرفته است.

در همیشه‌ی تاریخ، ‌نظام‌های مختلف سیاسی، حقوقی، فرهنگی و غیره، برخاسته از نظام‌های فکری هر جامعه بوده است، از این‌رو مباحث معرفتی به منزله‌‌ی ریشه‌ی پنهان و سیستم‌های مختلف سیاسی، حقوقی، اقتصادی و غیره، به مثابه شاخ و برگ آشکار درخت جوامع به شمار می‌روند. دو نظام مردم-سالار دینی و دموکراسی لیبرال نیز، از قاعده‌ی فوق مستثنی نبوده، برآمده از دو نظام نظری متفاوت می-باشند. بدین معنا که با تفاوت در ابزار شناخت خود، از جهت معرفت شناسی، هستی شناسی و انسان شناسی، دو گونه‌ی کاملاً متفاوت می‌باشند. بر همین‌ اساس با توجه به تفاوت اصولی دو نظام در مبنای معرفتی خود، پژوهش پیش رو بر آن بود، چهار مولفه‌ی مشروعیت، آزادی، حقوق و قانون، را در دو نظام یاد شده مورد بررسی قرار داده، تأثیر واقعیت فوق را در خاستگاه، اهداف و شیوه اِعمال آن‌ها مشخص سازد. به عبارت دیگر تبیین نماید که در مجموع،چهار مولفه‌ی یاد شده در نظام مردم سالاری دینی، از حیث خاستگاه، الهی، از جهت اهداف، تأمین کننده‌ی دنیا و آخرت انسان و از دید شیوه‌ی اِعمال، موافق و یا حداقل دارای عدم مخالفت با احکام الهی و ارزش‌های انسانی است. این در حالی ا‌ست که در نظام دموکراسی لیبرال، خاستگاه، غیر الهی و صرفاً انسانی، اهداف، فقط در راستای تأمین دنیای مادی ملموس بشر و از جهت شیوه‌ی اعمال؛ به دلیل اعتقاد به توجیه وسیله توسط هدف، هیچ‌گونه محدودیتی برای اِعمال هر نوع شیوه‌ای؛ هر چند مخالف ارزش‌های الهی و انسانی باشد، ندارد.