جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فضائلُ امیرالمؤمنین علیّ بن أبی طالب علیه السلام کتابی عربی نوشته احمد بن محمد بن حنبل شیبانی (درگذشت ۲۴۱ق) یکی از پیشوایان چهارگانه اهل سنت. این کتاب، از نخستین کتاب‌های مستقل درباره امیرالمؤمنین است. در این کتاب، روایاتی در فضائل و مناقب امام علی (ع) نقل شده است. نویسنده در دو بخش و ۵ عنوان، به زهد امام علی، نسب، مادر و فضائل او اشاره و ۳۶۹ روایت را ذکر می‌کند. احمد بن حنبل در این کتاب ماجرای تبریک خلیفه دوم به امام علی در روز غدیر را نقل کرده است. کتاب فضائل امیرالمؤمنین شامل ۳۶۹ حدیث در دو بخش (بخش اول: ۱۶۰ روایت و بخش دوم: ۲۰۹ روایت) است. مؤلف در پنج عنوان، کتاب را بخش‌بندی کرده است. عناوین کتاب اصلی کتاب شامل موضوعات زیر است: 1- اخبار امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع) و زهده؛ در این بخش روایاتی از رفتار و کردار امیرالمؤمنین (ع) نقل شده است. 2- تبار امیرالمؤمنین علی بن ابی‌ طالب (ع)؛ روایت پایانی این بخش کوتاه به شهادت امیرالمؤمنین (ع) در ۵۸ سالگی اشاره دارد. 3- اسم مادر و تبار ایشان؛ در این بخش ضمن اشاره به فضائل مادر آن حضرت، برخی ویژگی‌ های امیرالمؤمنین (ع) نیز بیان شده است. این بخش با حدیث ابلاغِ آیۀ برائت به پایان می‌ رسد که رسول خدا (ص) امیرالمؤمنین را از خودش معرفی می‌ کند. 4- فضائل علی؛ این قسمت با حدیثی در دوستی امیرالمؤمنین (ع) آغاز و با حدیثی که امیرالمؤمنین (ع) را از اهل بهشت معرفی می‌ کند به پایان می‌ رسد. 5- روایات فضائل امیرالمؤمنین (ع) به روایت ابوبکر قطیعی (راوی کتاب) از شیوخ خود غیر از عبدالله بن احمد حنبل را در برگرفته است.

«جَواهرُ المَطالب فی مَناقب الإمام علی بن أبی طالب (ع)» اثر شمس‌ الدین محمد بن احمد باعونی دمشقی (درگذشت ۸۷۱ ق) عالم اهل سنت، با موضوع مناقب و فضائل امام علی (ع) با تکیه بر منابع اهل سنت است. کتاب، چنانکه مؤلف در فهرست عناوین مشخص کرده، در ۸۰ باب تنظیم شده، و هر باب به موضوعی خاص و یا منقبتی ویژه از امام علی (ع) اختصاص دارد و چند باب آخر به گوشه‌ هایی از زندگانی حسنین (ع) پرداخته است. باعونی در مقدمه کتاب، با بیانی ادیبانه سخن می‌گوید. بررسی نسب، نام و قیافه ظاهری امام در ابواب اولیه کتاب صورت گرفته و در ادامه، هر یک از مناقب علی (ع) یا مقاطع زندگی وی در یک باب بررسی شده که حجم هر باب، از یک صفحه تا چندین صفحه است. جلد اول این کتاب شامل باب اول تا پنجاهم است و شامل عناوین: الباب الأوّل فی ذکر نسبه الشریف، الباب الثانی فی ذکر أسمائه الشریفة، الباب الثالث فی صفته علیه السلام و مولده و عمره، الباب الرابع فی أنّه أوّل من أسلم، الباب الخامس فی تربیة النبی صلی اللّه علیه و سلم حال طفولیّته، الباب السادس فی کفالة رسول اللّه صلی اللّه علیه و سلم له و إسلامه، الباب السابع فی هجرته علیه السلام إلی المدینة و غیره می باشد.

کتاب «نزهة الابصار و محاسن الاثار» که توسط فقیه و محدث بزرگ ابوالحسن علی بن مهدی طبری مامطیری تالیف شده، شامل اخبار مروی از حضرت علی (ع) و نقل سخنان نیکوی وی و برخی از فرزندان ایشان می باشد. برخی از مطالب این اثر عبارت است از احادیثی که به ذکر قضایای تاریخی می پردازد و ارتباطی با فصاحت و بلاغت ندارد. احادیثی از پیامبر اکرم (ص)، امام حسن، امام حسین، امام سجاد، امام باقر، امام صادق و نیز مرویاتی از جعفر بن ابی طالب و زید بن علی و ام سلمه و دیگران. مولف کتاب، تنها به ذکر کلمات، خطبه ها و نامه های حضرت علی (ع) اشاره نکرده، بلکه به توصیف سیره ایشان پرداخته و اشعار منسوب به ایشان را نیز نقل و بعضی از احکام دینی مروی از ایشان را ذکر کرده است. بعضی از حوادث تاریخی که در هیچ مصدر دیگری چه نهج البلاغه و چه غیر آن نیامده است.

کتاب «فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبي طالب (ع) فی القرآن الکریم » نوشته سعيد أبو معاش، به شرح و بررسی آیاتی از قرآن کریم در شان و «منزلت امام علی(ع)» می پردازد. در این نوشتار که ششمین جلد از یک مجموعه ده جلدی است، آیاتی از قرآن کریم به همراه روایاتی تفسیری در زمینه جهاد امام علی (ع)، عبادت آن امام، افضل بودن اعمال ایشان نسبت به سایر مردم، ایمان ایشان، اهمیت بیعت با آن امام و برخی دیگر از صفات امیرالمومنین علی (ع) و دلاوری‌ های ایشان در جنگ‌ های صدر اسلام و نقش آن امام در فتح خیبر و سایر غزوات پیامبر اسلام (ص)، دلایل امامت امام علی (ع) از طریق جنگ‌ های ایشان نقل و مورد تفسیر اجمالی قرار گرفته است.

الأربعون حديثاً عن أربعين شيخاً من أربعين صحابياً في فضائل الإمام أميرالمؤمنين عليه‌السلام، اثر شيخ منتجب‌ الدين على بن عبيدالله بن بابويه رازى، از علماى قرن ششم است كه چهل حديث در فضيلت اميرالمؤمنين و 14 داستان در فضيلت ايشان نقل كرده است. در مقدمه كتاب به معرفى مؤلف، كتاب حاضر و جريان چهل حديث پرداخته و از نسخ كتاب و تحقيق در آن سخن گفته است. در ابتدا چهل حديث با اسناد كامل نقل كرده و در ادامه 14 داستان در فضيلت اميرالمؤمنين نقل شده است. تعداد مؤلفاتى كه براى نايل شدن به ثواب‌هاى وعده داده شده، رسول خدا به جمع‌آورى چهل حديث پرداخته‌اند، بسيار است. اما در اين ميان برخى طرحى نو در انداخته و شيوه‌اى جديد در چهل حديث‌نويسى ايجاد كرده‌اند. مؤلف گرانقدر در اين كتاب چهل حديث را از چهل نفر از صحابه رسول خدا گرد آورده است كه همگى درباره فضايل اميرالمؤمنين است. اولين حديث اين مجموعه از ابوبكر، دومين از عمر، سومين از عثمان، چهارمين از اميرالمؤمنين، پنجمين از سعد وقاص و ام‌السلمه و پس از آن از عبدالرحمن بن عوف، عبدالله بن سعد، ابن عباس، امام حسن و امام حسين، فاطمه زهرا، سلمان فارسى و ساير صحابه نقل كرده است. وى پس از پايان چهل حديث، چهارده حكايت تاريخى در فضيلت اميرالمؤمنين را نيز ذكر كرده است. تمامى روايات مجموعه با اسناد متصل ذكر شده‌اند و در بسيارى از روايات افزون بر متن حديث كيفيت نقل حديث نيز ذكر شده است كه آن را به صورت قصه‌اى تاريخى در آورده و بر جذابيت كتاب افزوده است. مؤلف گرانقدر دو بخش روايات و حكايات را از يكديگر جدا كرده است. ابتدا به ايراد چهل حديث كه هدف اصلى كتاب است، مى‌پردازد و در پايان چهارده حكايت در فضيلت مولا بيان مى‌كند. او حتى در نقل حكايات سند كامل و متصل خويش را به گوينده حكايت نقل مى‌كند. اين شيوه حديث نگارى به خوبى بيانگر كثرت اطلاع و گستردگى دانش نويسنده است كه در يك موضوع چهل حديث را از چهل صحابى رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با اسناد متصل بيان مى‌كند. اولين حديث اين مجموعه در فضيلت على، فاطمه، حسن و حسين عليهم‌السلام است كه پيامبر(ص) جنگ با آنها را جنگ با خود و صلح و سازش با آنها را صلح و سازش با خود مى‌داند و دوستان آنها را طيب المولد و دشمنان آنان را ناپاك مى‌خواند.

کتاب «خصائص الائمه عليهم السلام» که شامل شرح حال امير مؤمنان امام على عليه السلام، زيارت و دعا، كلمات و سخنان وى و دلايل و نصوص بر امامت وى است و توسط سید رضی نوشته شده است. موضوع كتاب اعتقادی و تاریخی درباره حضرت علی علیه السلام می باشد. وی روایات مربوط به حضرت را جمع آوری و تاریخ كامل و گویایی را در مورد آن حضرت تشكیل داده است. كتاب حاضر برای تحقیق در زندگی حضرت، ارزشمند و قابل توجه بوده و از زمان نگارش مورد توجه و استفاده علماء قرار گرفته است. این كتاب از اولین كتاب های معتبری است كه به وسیله یكی از فقهای نامدار شیعه درباره زندگانی حضرت علی علیه السلام نگاشته شده است. در بسیاری از كتاب های معتبر به این كتاب اشاره شده و از مطالب آن بهره گرفته شده است. این كتاب شامل مباحث زیر می باشد: 1- خصائص امیرالمومنین علی علیه السلام 2- معجزات آن حضرت 3- علم آن حضرت به تنزیل قرآن 4- جنگ آن حضرت با خوارج 5- سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم درباره حضرت علی علیه السلام 6- سخنان عمر درباره آن حضرت 7- سوالاتی كه از حضرت پرسیده شده و جواب حضرت 8- وصیت حضرت به كمیل 9- كلام حضرت درباره دنیا

کتاب «النور المشتعل من كتاب ما نزل من القرآن في على (علیه السلام)» تأليف حافظ ابو نعيم اصفهانى، محدث و رجالى قرن چهارم و پنجم هجرى، به زبان عربى است كه محمدباقر محمودى آن را گردآورى و تحقيق نموده است. كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و خاتمه به قلم محقق كتاب و متن كتاب است كه در ضمن 79 شماره ذكر شده است. محقق اثر در مقدمه‌ اش پس از ارائه شرح حالى از ابو نعيم اصفهانى، به معرفى اجمالى از كتاب «ما نزل من القرآن في على (علیه السلام)» و بيان اهميت آن در بين ميراث مكتوب اسلامى پرداخته است. وى درباره اين كتاب مى‌ نويسد: «و أما كتاب ما نزل من القرآن في على (علیه السلام)، تأليف حافظ ابونعيم، مدلول مطابقى‌ اش خبر از عظمت كتاب مى‌ دهد؛ چرا كه دلالت بر آن دارد كه كتاب مشتمل مى‌ باشد بر آيات قرآنى و بيان نبوى شريف صلی الله علیه و اله كه شارح آن آيات است و به اين كه آن آيات درباره على (علیه السلام) نازل شده است؛ بنابراين، الفاظ كتاب به لحاظ ارزش از شريف‌ ترين الفاظ است؛ چرا كه الفاظ آن برگرفته از كتاب خدا و كلام رسول‌ الله (صلی الله علیه و اله) و معانى آن هم از عظيم‌ ترين معانى است؛ زيرا كه درباره فضائل و خصائص عظيم‌ ترين شخصيت پس از رسول‌الله (صلی الله علیه و اله) است.