جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آرزو نعمتی الهی است که درهمه مراحل زندگی، یاریگر انسان در طی طریق تکامل و فتح قله های موفقیت بوده است. ازآنجا که آرزو، نوعی هدف گذاری است لذا نقشی راهبردی در اعتلاء و سعادت بشر ایفاء می کند.بالطبع، عدم رویکرد صحیح دراین زمینه، انسان را با مخاطرات جدی مواجهمی سازد. نظر به اینکه منشاء پیدایش آرزو ، نیازهای انسان است ؛ برهمین اساس معرفت و شناخت دقیق نسبت به ذات اقدس الهی، نظام آفرینش و استعدادهای وجودی انسان، او را به نیاز های حقیقی خویش آگاه ساخته و به سمت گزینش آرزوهای سازنده سوق می دهد که سعادت و کمال وی را به همراه دارد؛ آرزوهای پیامبران الهی و مومنین ازاین دسته اند. سعی و تلاش، صبر و توکل بر خداوند، از جمله عواملی است که انسان را درراه رسیدن به این آرزوها یاری رسانده و در مقابل، جزع،کسالت و توکل بر غیر خدا از موانع رسیدن به اهداف والای انسانی است؛از سوی دیگر، عواملی نظیر شیطان، غفلت ، حماقت و... انسان را به آرزوهای بازدارنده همچون طول أمل مبتلا می سازد که درروایات فراوانی مورد نکوهش قرار گرفته است.ازجمله پیامدهای این آرزوها می توان بهزوال عقل ، سوء عمل،تسویف توبه و شقاوت اشاره کرد.آرزوهای محال در آخرت را نیز می توان از پیامدهای آرزو های بازدارنده در دنیا به حساب آورد.خاندان عصمت و طهارت(علیهم السلام) برای مقابله با طول أمل ،انسان ها را به کوتاه کردن آرزو(قصرأمل) سفارش کرده واز یادمرگ به عنوان مهم ترین اسباب آن نام برده اند.ازجمله فوائد کوتاهی آرزو نیز می توان به بصیرت،زهد و نیکویی کردار اشاره نمود.

سلام و لعن از مظاهر تولی و تبری است و کاربرد تقریبا مساوی سلام و لعن در قرآن کریم، بیانگر اهمیت یکسان این قسم از فروع دین است. برای دست یابی به جایگاه والای قرب الهی و اجتناب از آنچه منجر به دوری از رحمت خداوند می گردد، بررسی آیات سلام و لعن و عوامل زمینه ساز آن دو، ضروری است.ایمان، صبر و عمل صالح ازجمله عوامل سلام و کفر، نفاق، ارتداد، کتمان، ظلم، کذب، آزار پیامبر اکرم(ص) و ... از عوامل لعن در قرآن کریم محسوب می شوند.خداوند در قرآن کریم به اهل بهشت و برخی از انبیاء (ع) سلام کرده است که سلام خداوند و فرشتگان به پیامبر اکرم(ص) و موظف نمودن مومنان به این امر، نشان از عنایت ویژه پروردگار به آن حضرت است. قوم یهود، فرعون، عاد، ثمود، مدین، نوح، شیطان و ... نیز از مشمولین لعن در قرآن کریم به شمار می روند. برکت، امنیت و ... از آثار سلام و سخت شدن دل ها، مسخ و ... از آثار لعن است.از آنجا که در آیاتی از قرآن کریم، خداوند، برخی از انبیاء و فرشتگان از مصادر مشترک سلام و لعن معرفی شده اند. مومنان نیز باید به حبّ دوستان خداوند و دشمنی با دشمنان خداوند توجه ویژه داشته باشند.

"فرهنگ "هویت یک ملت است که بخش عمده آن ، عقاید و اخلاقیات فرد یا جا معه است. درطول تاریخ بسته به سیر صعودی یا نزولی فرهنگ، بشر در مسیر تکامل و یا انحطاط و زوال بوده است. سقوط وزوال یک جامعه ریشه درنگرش ها وذهنیت های حاکم برآن جامعه داردکه رفتارها را به سمتی هدایت می کند. پس انحطاط فرهنگی یعنی مجموعه اندوخته های بشر، به پستی وفرو مایگی گراید. این پژوهش به بررسی پیامدهای انحطاط فرهنگیدراجتماع ازمنظر قرآن پرداخته است. مطابق آموزه های قرآنی،کفر و جهل و نفاق عوامل اصلی انحطاط فرهنگی است که آثار و پیامدهای بسیاری را به دنبال دارد. وجود مستکبرین درجامعه و بهره کشی از مردم واستبداد وخودرأیی آنها،انحراف وخرافه گرایی واختلاف و تفرقه ازمهمترین پیامدهای کفراست جهل،عامل شرک ، بدعت و بی بندوباری ، فساد اخلاقی ، حق گریزی و پذیرش ولایت غیرخداست. نفاق و ظاهر سازی از عوامل مهم انحطاط فرهنگی است و ایجاد فساد وخیانت و ریاکاری و نجواکردن ازآثار سوء آن است.

یکی از روش های ویژه قرآن داورى قاطع نسبت به اقوال و آرایى است که از دیگران نقل مى کند. بدین معنا که سخن حق را تایید و سخن کذب و باطل را رد و ابطال می نماید. این پژوهش به منظور الگوقرار دادن قرآن در داوری صحیح نسبت به سخنان دیگران، به بررسی داوری قرآن نسبت به اقوال مسلمانان پرداخته است.ابتدا سخنان مومنان بررسی شده است که خود شامل مومنان حقیقی و افراد ضعیف الایمان هستند. اظهار ایمان، اعلام اطاعت حقیقی، دعا، اذعان به خیر بودن قرآن، تصدیق وعده های الهی و سخن نیکو در برابر جاهلان نمونه هایی از گفتارهای نقل شده از مومنان حقیقی است که قرآن با شیوه های "سکوت و رد نکردن آن"، "ذکر صفات پسندیده مومنان"، "مدح و تقدیر ازآنها"، "جزای دنیوی و اخروی" این اقوال را تایید می نماید. سخنان نادرست درباره جهاد، اظهار تمایل به دشمنان و تکذیب وعده های الهی از مهم ترین اقوال ضعیف الایمان ها است که در قرآن با عنوان "الذین فی قلوبهم مرض" از آنان یاد شده است. قرآن با توجه به ضعف ایمان آنها به "تبیین مسائل"، "روشن ساختن حقایق دینی" و "تاکید بر اصول اعتقادی" می پردازد. نفی ایمان از دیگران، تهمت به دیگر مسلمانان و ادعاهای بی عمل، از سخنان نادرست مومنان است که قرآن ضمن مردود شناختن آن، به مومنان سفارش می کند که از مسیر اصلاح خارج نگردند. از آنجا که از نظر آموزه های اسلامی هر کسی که شهادتین را بر زبان جاری سازد، مسلمان نامیده می شود، سخنان منافقان نیز بررسی شده است. گرچه اسلام آنها ظاهری بود، امّا احکام دنیوی اسلام شامل آنها نیز می شد. منافقان گاه ادعای ایمان، اصلاح گری و نیکوکاری دارند؛ زمانی نسبت به خدا و رسول(ص) سخنان نادرستی از آنها نقل شده است وگاه به تحقیر مومنان می پردازند که قرآن با شیوه های "افشاگری صریح"، "تاکید بر کذب و باطل بودن سخن"، "مذمت و توبیخ " و "تهدید به عذاب"، سخنانشان را رد نموده است.واژگان کلیدی: قول، داوری، مومنان حقیقی، ضعیف الایمان، منافقان

لازمه فرایند رشد فکری انسان، وجود معلمان منتخب از سوی خالق بشر، متناسب با زمان و مكان پرورش است. برآيند اين حقيقت، پیدایش اديان گوناگون است. گو اينكه مطابق حكم عقل، دين متأخر بايد اكمل از دين متقدم باشد، ولي معمولاً معتقدان هر دين در برابر اديان جديد نوعيمقاومت نشان می دهند و بر بقاي دين خود اصرار مي ورزند و این امر سبب می شود که برخی ادیان خود را حق مطلق بدانند و با عدم توجه به عقاید و آرای ادیان و مذاهب دیگر، باورها و عقاید خود را برترین عقاید بدانند و دین خود را دین اکمل و برترتلّقی نمایند در نتیجه یک نوع روحیه انحصار طلبی بین ادیان بوجود می آید کهبه دنبال آن امکان تعامل بین ادیان و تبادل اندیشه و آراء و عقاید بین پیروان ادیان مختلف از بین می رود؛ لذا مسأله گفت وگوی ادیان مطرح می گردد. پژوهش حاضرضرورت، اهداف، مباني، محورها، شرايط و موانع گفت وگوي اديان را مطرح و تبيين کرده كه در متن حاضربه طور مفصل ذكر شده است. گفتگوی اديان نيز بسان هر پديده، موافقان و مخالفاني دارد؛ كه در این رساله کوشش بر این است تا ديدگاههايمختلف آنان و دلایل مخالفت و موافقتشان با این مسئله تا حد توان مطرح گردد.

نوشتار حاضر به بررسی اسطوره و مسائل مرتبط با آن در دوره جدید می پردازد؛ اسطوره از دیرباز در حیات بشر حضور داشته و نقشی فعال و مهم در تاریخ اندیشة بشر ایفا نموده است. اما در دوره جدید با ظهور عقلانیت مدرن جایگاه اساطیر زیر سؤال رفت. عده ای از اندیشمندان جدید که به شدت تحت تأثیر پیشرفت های علمی قرن بودند، تمام علوم پیشین را کنار نهادند و مدعی گشتند که با ظهور علم جدید اسطوره قطعا از تاریخ بشر برای همیشه حذف خواهد شد. اینگونه مباحث که در آغاز مدرنیته هواخواهان زیادی داشت، تأثیری مهم بر الاهیات مسیحی نهاد. زبان کتاب مقدس که در بررسی های انتقادی قرن پیش، به عنوان زبانی اسطوره ای شناخته شده بود اکنون باید از جامعه کنار گذاشته می شد. حتی در سطحی بالاتر، از آنجا که گزاره های اصلی دین مسیحی مانند صلیب، کفاره و رستاخیز مسیح نیز اسطوره ای تلقی می شدند، مسیحیت با خطر حذف از جامعه مواجه گشت. الاهیدانان مسیحی در این مسیر با ارائه راهکارهایی مختلف درصدد پیوند میان علم و عقلانیت جدید با دین برآمدند. یکی از این راهکارها برنامه اسطوره زدایی بود که از سوی بولتمان مطرح گشت. برنامه اسطوره زدایی با تأویل و تفسیر اساطیر با کمک فلسفه اگزیستانسیالیسم در صدد حفظ سنت مسیحی برآمد. اما با گذشت دوره مدرن و با بررسی وضعیت اسطوره در پایان دوره مدرن، مشخص می شود اساطیر علی رغم حضور علم همچنان در جامعه حاضرند و برنامه هایی که درصدد حذف اساطیر بوده اند با شکست مواجه شده اند. هدف از این پایان نامه اثبات این امر است که اسطوره در هیچ دوره ای از بین نمی رود، بلکه با تغییر شکل به حیات خود ادامه می دهد.کلمات کلیدی: اسطوره، اسطوره زدایی، مدرنیته، بولتمان

آنچه در این پژوهش مورد بحث قرار گرفته است، بررسی مسئله حیات و مرگ در مثنوی مولانا است. از نظر مولانا آنچه که باعث حیات حقیقی است صرف نفس کشیدن و تحرک داشتن نیست، حیات واقعی بهره بردن از زندگی دنیوی در راه رسیدن به کمال و نائل شدن به هدف والای انسانیت، وصول به حق است، که با تهذیب نفس امکان می‌یا‌بد. اما کسانی‌که خود را محدود به لذتهای زودگذر می‌کنند و هوا و هوس را خدای خود ساخته‌اند به حقیقت مرده‌اند و بهره‌ای از حیات ندارند. مولانا، ترس از مرگ را نمی پذیرد زیرا مرگ هرکس همرنگ خود اوست و پلی است که باعث انتقال از این جهان به جان دیگر می شود.

از جمله نظرات مهم در عرفان اسلامی، نظریه ی وحدت وجود می باشد. ابن عربی طراح دیدگاه وحدت وجود به شمار می رود. دیدگاه ابن عربی توسط بسیاری از حکیمان و منتقدان جهان اسلام مورد مخالفت قرار گرفت. شیخ احمد سرهندی، حکیم و منتقد بزرگ مسلمان، که در هند زندگی می کرد به مخالفت با این دیدگاه پرداخت. وی دیدگاه ابن عربی را نقد و رد کرد و در مقابل آن دیدگاه وحدت شهود را بیان نمود. از این رو مناقشات و اختلافات بالا گرفت. تا این که شاه ولی الله دهلوی, عارف مسلمان هندی برای رفع اختلافات و حفظ دو دیدگاه به طرح راهکاری پرداخت. از این روی پژوهش حاضر به طرح دیدگاه های شیخ احمد سرهندی و شاه ولی الله دهلوی درباره ی وحدت وجود و وحدت شهود می پردازد. در این پژوهش در هر بخش به شرح حال و آراء این دو متفکر برجسته پرداخته می شود و در بخش آخر آراء ایشان درباره ی وحدت وجود و وحدت شهود مورد بررسی قرار می گیرد. در انتها این نکته روشن می شود که شیخ احمد سرهندی ابتدا گرایش به وحدت وجود داشته است اما کمی بعد با استدلالاتی که می آورد دیدگاه وحدت وجود را نقد و رد می کند و در مقابل آن دیدگاه وحدت شهود را بیان می کند. و از قائلان به وحدت شهود می باشد و از موضع شریعت اندیشی و با روش کلامی _ جدلی به تبیین موضوع وحدت شهود می پردازد اما شاه ولی الله دهلوی بیشتر از موضع عرفانی _ کلامی و با روش استدلالی _ شهودی سعی در ایجاد توافق بین دو دیدگاه وحدت وجود و وحدت شهود می نماید.

مجموعه حاضر تحقیقی جامع و مفصل با موضوع « بررسی روابط اجتماعی انسان در نظام اخلاقی قران » می باشد که با هدف اصلاح و قرانی سازی روابط اجتماعی انسانها آغاز شده و برای رسیدن به این هدف با مراجعه به قران مجید و روایات اهل بیت علیهم السلام ، کتب معتبر در رشته های علوم تربیتی، روانشناسی، اخلاق، جامعه شناسی و علوم اجتماعی ابتدا به بحث راجع به اصل اجتماعی بودن انسان و اینکه خداوند اساساً انسان را موجودی اجتماعی آفریده و تکامل و سعادت نهایی انسان به میزان بسیار زیادی وابسته به اجتماع و زندگی اجتماعی اوست بیان شده و سپس به بررسی نظام اخلاقی قران در روابط اجتماعی انسان پرداخته شده است. در قران و روایات اهل بیت علیهم السلام برای رابطه با هر شخص در اجتماع برنامه و قانون خاصی وجود دارد و هر کس با خصوصیات مخصوص خود به ما می گوید که چگونه با او برخورد کنیم و تک تک این روابط بطور مفصل در قران و روایات بیان شده است از رابطه ی با عقاید مختلف گرفته تا رابطه ی با طبقات مختلف و خلقیات متفاوت . برای همه ی اینها قران برنامه دارد و حتی کمترین رابطه را که شاید انسان در تمام عمرش فقط یک بار با آن روبروست را به خوبی بیان نموده است و آسیبها و آفتهایی که این روابط را خدشه دار نموده و آن را از حالت سازنده و با نشاط خارج ساخته و ایجاد اختلاف و تفرقه می نماید را بیان داشته است. قرآن از انسانها اعتدال ، عطوفت ، احسان و رحمت و رأفت می خواهد و همه ی اینها را برای زندگی اجتماعی انسانها لازم می داند و از افراط و تفریط و غرور و بدبینی و بدخواهی و بدرفتاری نهی می نماید و همه ی اینها آفتهای بزرگ در روابط اجتماعی انسانها محسوب می شوند. بنابراین نظام اخلاقی قران در روابط اجتماعی انسان نظامی سراسر مهربانی، کرامت، اعتدال و زیبایی است و این امور در همه ی روابط سرلوحه ی عمل مومنین قرار می گیرد. در نظام اخلاقی قران هر جا راهی برای مهرورزی و مهربانی وجود نداشته باشد راهی برای دعوا و خشونت هم نیست و تنها باید عفو و صفح پیشه نمود و از افراط و تفریط و تضییع حقوق دیگرانپرهیز نمود. این تحقیق ما را به این نتیجه اساسی و مهم می رساند که قران با نظامی دقیق ، هماهنگ و منسجم و همه جانبه در روابط اجتماعی نیز مانند سایر عرصه های زندگی ، اصلاح دین و دنیای مردم را به عهده گرفته و سعادت دنیا و آخرت آنها را تضمین نموده و پیروانش را از گمراهی ، اختلاف و بیراهه رفتن محافظت می نماید.

قلب معنوی در فلسفه و شناخت شناسی صدرالمتالهین اهمیت بسیاری دارد . او قلب معنوی را حقیقت انسان می داند که این حقیقتهماننفس آدمی است و درحال حرکت و تکامل به سوی نفس ناطقه ودر نهایت نیل به بالاترین مراتب عقل است که با طلب عقلانیات و معارف عقلی به هدف و غایت خود نائل می گردد. از سوی دیگر صدرالمتالهین در معرفت و شناخت اصالت را به علوم عقلی می دهد بدین معنا که ادراک حقیقتی مشکک وذومراتب است ومراحل مختلف ادراک – ازاحساس تا تعقل و از تعقل تا بالاترین مراتب شهود– مراتب مختلف حقیقتی واحد به نام عقل و تعقل را تشکیل می دهند به همین جهت احساس و تخیل را نوعی تعقل ضعیف و وحی را بالاترین مرتبه ی تعقل و بقیه ی علوم را مقدمه ای برای رسیدن به معقولات می داند. او در مورد تعقل و شناخت شناسی عقل دارای دو دیدگاه است که دیدگاه اوّل نظر اکثر فلاسفه است وتعقل را بدست آوردن مفاهیم کلی از راه تجرید که به وسیله ی عقل حصولی که پایین ترین مرتبه ی عقل است می داند . امّا نظر دوم دیدگاه اصلی اوست که شاهراه پیوند فلسفه وعرفان در مکتب متعالیه است . او تعقل را شهود حقایق مثالی و عقلی به وسیله ی مرتبه ی حضوری عقل و این که تعقل درمراتب بالاتر با شهود عرفانی متحد است بیان می کند. در نتیجه عقل را به سوی قلب پنجره هایی است قابل گشودن ومشهودات قلب می توانند پس ازشهود مکشوف عقل واقع شوند و به صورت علوم برهانی وخرد پذیر بیان شوند.