جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فاقد چکیده

فاقد چکیده

فاقد چکیده

سهروردی و سوئین‌برن در دو سنت فلسفی متفاوت به تأمل دربارۀ مسئله ‌شر پرداخته‌اند. راه‌حل‌های سهروردی در حل مسئله شررا می‌توان ذیل چهار‌نظریه ارائه کرد؛ نظریه عدمی دانستن شر، نظریه ملازمه شر و خیرهای برتر، نظریه ملازمه شروکمال و نظریه شر و اختیارآدمی. ‌‌سوئین‌برن در قبال شرور اخلاقی و طبیعی با توسل به دفاعیه و دادباوری (تئودیسه) دو راه‌حل اصلی‌ارائه می‌دهد: 1. دفاع مبتنی ‌بر اختیار 2. دفاع مبتنی ‌بر دادباوری و خیرهای برتر ‌به سه روایت: الف) روایت زیبایی‌شناسانه از وقوع شرور ب) روایت حصول خیرهای اخلاقی از وقوع شرور ج) ‌برهان مبتنی بر کسب معرفت. این نوشتار در تلاش است با روش استنادی و تحلیل محتوا علاوه بر ارائه طرحی منسجم از آرا دو فیلسوف درحل مسئله شر به بررسی تطبیقی هستی‌شناسی مسئله شر از نگاه این‌دو اندیشمند پرداخته و از همین‌رو ضمن تحلیل نقادانه نقاط اشتراک و افتراق تئوریک میان دیدگاه دو فیلسوف نهایتاً به دیدگاه کاملتر دست‌یافته است.

موضوع نوشتار حاضر، بررسی دیدگاه‌های «شیخ شهاب‌الدین سهروردی»، مؤسّس فلسفة اشراق، دربارة «انسان» ‌است. مطالب اثر در دو فصل کلّی تدوین شده است. نگارنده در فصل نخست، پس از تعریف «انسان» و بررسی انسان در قرآن کریم و شرح معنای «انسان کامل» در تعالیم عرفا، معنای «ولی»، «ولایت» و اقسام آن را شرح می‌دهد. فصل دوم به تحلیل نظریه‌های شیخ اشراق اختصاص دارد. در این فصل، پس از معرّفی اجمالی سهروردی، زندگی، آثار و فلسفة اشراق تشریح شده است. سپس، جایگاه و اهمیت «انسان» و «نفس» و ارتباط این دو در تفکر اشراق تحلیل شده است. اقسام روح از دیدگاه شیخ، اثبات نفس، مراتب و تقسیمات «انسان» براساس میزان دریافت علم و حکمت، انوار پانزده‌گانه و وصیت شیخ اشراق، از دیگر مطالب کتاب است. مباحث و موضوعات اثر، با زبانی ساده و به دور از پیچیدگی‌های الفاظ و اصطلاحات و تعابیر عرفانی و فلسفی و برای مطالعة مخاطب عام نگاشته شده است.

عقل سرخ گفت و گویی است بین "مرغ "و "پیر "در قالب هفت حکایت با تعابیر خاص عرفانی که با این موضوعات تدوین شده است" :کوه قاف"، "گوهر شب افروز"، "درخت طوبی"، "دوازده کارگاه"، "زره داودی"، "تیغ بلارگ "و "چشمه‌ی زندگی ."

در باب تفسیر هستی و تحلیل مراتب عالَم‌، عالمِ مثال به عنوان مرتبه‏ای از مراتب سه‏گانه هستی در مکتب اشراقی و صدرایی مورد پذیرش قرار گرفته است‌‌. شیخ اشراق به جهت محال بودن انطباع صُور خیالی کبیر در صغیر طرح عالم مثال منفصل را وجهۀ همت خویش قرار داده و معتقد است قوۀ خیال انسان‌، مادی بوده و در ادراک صرفاً نقش اِعدادی دارد، به‏نحوی که نور اسفهبدی به نحو اشراقی صُور خیالی را در همان عالم مُثُل معلّقه می‏بیند‌‌. ملاصدرا نیز اگر چه اصلِ وجود عالم مثال و برخی ویژگی‌ها آن نظیر تجرّد از ماده و تقیّد به تعلّقات مادی را می‏پذیرد‌، اما با مبانی خاص خویش‌، افق جدیدی از این عالم ارائه کرده و ابداعاتی پدید ‏آورده است‌‌. وی با اثبات تجرّد تمام قوای ادراکی انسان از جمله قوۀ خیال‌، آن را به مبادی عالی هستی مرتبط ساخته و با اعتقاد به خلاقیّت نفس‌، افاضات مثال منفصل را موجب آمادگی نفس برای خلق صُور خیالی می‏داند و از این روی به رهیافت‏های معرفتی و الهامی ویژه‏ای دست یافته است‌‌.

«مقامات و احوال» از جمله مراحل اساسي سلوک عرفاني به‌سوي حقيقت است که اتحاد با حق را امکان‌پذير مي‌کند. ابن‌سينا و سهروردي بنا‌بر تجربيات عرفاني خويش، براي مقام، درجات و ترتيبي متفاوت با ديگران ذکر کرده‌اند. ابن‌سينا در نمط نهم «الاشارات» به مراحل نه‌گانه‌اي همچون «خلسه، توغل، استيفاز، انقلاب، تغلغل، مشيت، تعريج، تردد و وصول» اشاره مي‌کند که به‌واسطة اراده و رياضت سالک طي مي‌شوند. وي در ادامه، مقامات را در چهار مرحلة «تفريق، نفض، ترک و رفض» جمع مي‌کند. اما سهروردي در آثار خود، مراحلي را به‌صورت غير‌منسجم بيان مي‌دارد، ليکن در کتاب «الکلمات الذوقيه» به شش مرحلة «ذوق، شوق، عشق، وصل، فنا و بقا» به شکل موجز اشاره مي‌کند. اين نوشتار مقاماتي را که اين دو فيلسوف عارف مشرب بيان کرده‌اند، به شيوة «تحليل مفهومي» بررسي و مقايسه كرده است. از‌آن‌رو، که ديدگاه هر دو انديشمند تحت تأثير آموزه‌هاي ديني و موازين عرفان اسلامي بوده است، نقاط مشترکي همچون مراتب «خلسه، سکينه، توغل و وصل»، در آثار آنان مشاهده مي‌شود و در بيشتر مراحل – دست‌كم - به لحاظ تعابير و اصطلاح، تفاوت وجود دارد. سهروردي با افزودن دو مقام و مرتبة «فنا» و «بقا»، پس از مقام «وصل» که ابن‌سينا به آن ختم مي‌کند، به نظر مي‌رسد در جهت تکميل کار ايشان گام برداشته است.