جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علوم انسانی عهده دار پژوهش و كاوش در احوال درونی، حيات معنوی، اجتماعی و رفتاری انسان به عنوان فاعل شناسايی است. هدف اين علوم فهم، ادراك و تفاهم و روش آن تفسير است. علوم انسانی بر مبنای نوع نگاه به حقيقت انسان و موقعيت وی در هستی تبيين می شود. بدين سبب می توان آن را علومی راهبردی و تمدن ساز ناميد. به دليل نقش اين علوم، بررسی جايگاه آن در برنامه درسی به عنوان محور فعاليت های تربيتی، سازنده و راهگشا خواهد بود. هدف اين مقاله، بررسی برنامه درسی و جايگاه علوم انسانی در آن، با روش تحليل محتوا در نظام تعليم و تربيت اسلامی و اگزيستنسياليستی، با رويكردی تطبيقی بوده است. ضمن پژوهش به بحث درباره مبانی هستی شناسی، انسان شناسی، معرفت شناسی و ارزش شناسی هر دو ديدگاه پرداخته شد. به لحاظ انسجام در امر پژوهش، بعد از مطالعه مبانی فلسفی هر دو نظام، از رويكرد اسلامی، استاد مرتضی مطهری ( 1358 1298 ) و از رويكرد اگزيستنسياليسم، كارل ياسپرس 1883-1969 ) به عنوان نمايندگان اين دو نحله برگزيده شدند و آرايی اين دو فيلسوف مورد بررسی قرار گرفت. سپس اهداف، فرايندها و رويكردهای ياددهی_ يادگيری، از نظر فعاليت های معلم و شاگرد بررسی گرديد. براساس يافته های پژوهش، هر دو رويكرد با ديدگاه های متفاوت با تأكيد بر جايگاه انسان، او را موجودی آزاد، آگاه و مسئول دانسته اند كه به صورت بالقوه در دنيا و در ارتباط با طبيعت و ديگران قرار دارد و در يك فرايند زمانی خود را می ساز د. اگزيستنسياليسم با تقدم وجود بر ماهيت و تأكيد بر خودشكوفايی انسان، او را موجودی به خود وانهاده معرفی می نمايد، كه مسئول تشخص فردی و تعالی وجودی خويش است. از سوی ديگر، در تربيت اسلامی با تأكيد با فطرتی كمال جو معرفی می نمايد كه گنجايش ،« حی متأله » بر تثبيت توحيد حضوری، انسان را ظهور اسما و صفات خداوندی را دارد. لذا پژوهش پس از بررسی هردو مكتب، دلالت های متناسب با ديدگاه اسلامی در جهت تبيين برنامه درسی اسلامی را به دور از درآميختگی با رويكرد اگزيستنسياليستی استخراج نموده است.

مقالة حاضر درصدد پاسخ به اين پرسش است که براي ترسيم اهداف تربيتي در فرايند تربيت مبتني بر فطرت، چه معيارهايي لازم است؟ روش پژوهش «توصيفي» و «استنتاجي» است. فطرت انسان «آفرينش ويژه اي» است که منحصراً از آنِ او و وجه امتياز او از ديگر موجودات است. انسان با مجموعه اي از استعدادهاي فطري و غيرفطري، موضوع تربيت است که با شکوفايي اين استعدادها، در فرايند تربيت به بالاترين کمال ممکن دست خواهد يافت. هدف نهايي در تربيت فطرت محور، دستيابي به بالاترين نقطة کمال انساني يا درک «مقام عنداللهي» يا «رضوان الهي» است. علاوه بر اين، فرايند تربيت شامل مراتب و مراحلي همراه با اهداف مشخصي است که تحقق اين اهداف براي تحقق هدف نهايي ضروري است. براي هدف گذاري در فرايند طولاني تربيت، معيارها و شاخص هايي لازم است که از جملة مهم ترين اين معيارها عبارت است از: «توجه به نوع و غايت آفرينش انسان»، «انطباق با اهداف زندگي»، «توجه به استعدادهاي فطري و غيرفطري انسان»، «توجه به قابليت کشف اهداف تربيتي فطري»، «برانگيزاننده و محرک بودن اهدف فطري»، «تناسب و هماهنگي بين اهداف فطري و فرايند تربيت و اولويت ها»، «توجه به معيار بودن اهداف فطري براي ارزيابي فرايند تربيت».