جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با شکل‌گیری واقعۀ سقیفه، جریان جانشینی حضرت محمد (ص) از امامت به خلافت تبدیل شد. خلفایی همچون ابوبکر و عمر تا حدودی بر اساس سیره پیامبر (ص) عمل می کردند اما باروی کار آمدن عثمان خلافت از مسیر خود خارج شد و بعد از یک دوره آرمانی پیوند خلافت با امامت در دوران حضرت علی(ع)، خلافت به معاویه رسید. سیاست معاویه که کینه دیرینه ای از اسلام و سنت نبوی داشت بر آن بود که به طور نا محسوسی فرهنگ اسلامی که حضرت رسول سعی در استقرار آن داشت را به نظامی سلطنتی و طبقاتی تبدیل کند، به نحوی که در زمان خلافت معاویه و سپس فرزند او یزید جامعۀ اسلامی بار دیگر شاهد استقرار یک فرهنگ جاهلی جدید با تمام مولفه های جاهلی عربی برپایۀ یک حکومت پادشاهی شد. این پایان نامه با استفاده از روش های متداول در علوم انسانی، یعنی فیش برداری و پالایش و تجزیه و تحلیل مطالب، با استناد بر منابع و مآخذ و تحقیقات مستند و جدید صورت گرفته است.این تحقیق برآن است که درباره جریان شناسی تاریخ یکصد سال نخست هجری خاصه از جهت شناخت جریان های انحرافی و دگر اندیشانه در سیر تکوینی دیانت اسلام به بحث و چالش بپردازد و همانند پژوهش های نوین دیگر در صدد کشف روابط علمی و علّی حوادث و جریانهای تاریخی باشد. بعد از پیامبر یکسری مسایلی به وجود آمد که با اصول مورد نظر پیامبر فرق می کرد. به باور طرفداران پیامبر (شیعیان) انحراف محسوب می شدند. امامان شیعه به عنوان پاسداران اسلام واقعی در برابر این تغییرات که توسط سیاستمداران یا فرقه ها بوجود آمدند ایستادگی کردند. امام حسن علی رغم صلح با معاویه با سیاست های تبلیغی و ارشادی خودکوشیدند تا نقشه های معاویه در تخریب امام علی(ع) و اسلام حقیقی را بی اثرکند.امام حسین با قیام و شهادت خود چهره غیر اخلاقی و غیر انسانی سلطنت امویان را به جهانیان نشان داد. امامان سجاد(ع)، باقر(ع) و صادق(ع) با ادعیه تاثیرگذار خود و تربیت شاگردان در جهت مقابله با این جریان انحرافی کوشیدند، نتیجه کوشش های ایشان و دیگر ائمه حفظ اسلام راستین در قالب تفکر شیعی بود.

آنچه در نوشتار پیش روی، تقدیم خوانندگان محترم میگردد، مجموعه مباحثی است تحت عنوان «جمع بین صلاتین از دیدگاه فریقین» که در قالب یک مقدمه، چهار فصل و یک خاتمه ارایه میگردد. در آغاز، علاوه بر تبیین اهداف و ضرورت های تحقیق مبنی بر شناخت موانع تقریب مذاهب اسلامی و رفع آنها؛ با بررسی معانی لغوی واژه های «جمع» و «صلوه»، منشاء نزاع علمای در رابطه با موضوع را جستجو نموده و به تبیین اقسام جمع (جمع صوری و جمع حقیقی) پرداخته است؛ به این صورت که جمع حقیقی را به معنی اینکه «نماز گذار نماز اول را در وقت نماز دوم و یا نماز دوم را در وقت نماز اول بخواند» و نیز جمع صوری را به معنای اینکه «نمازگذار نماز اول را در آخر وقتش خوانده و بلافاصله نماز دوم را در اول وقتش بخواند»؛ تعریف کرده و در نهایت«کاربرد جمع به معنی حقیقی نه به معنای صوری»، به عنوان ماحصل کنکاش های علمی، ارایه گردیده است.پس از بحث‌های مفهومی، تاریخچه جمع بین صلاتین در طی دوره‌های «پیدایش»، «رکود» و «جدید» بررسی و به این حقیقت تلخ اشاره شده است که بعضی از فقهاء اهل سنّت، علی رغم تمایل به صدور فتوای جواز جمع، به خاطر دلایل آشکار موجود پیرامون موضوع و نیز ضرورت های زندگی سخت امروزی، بازهم، بالصراحه جرأت مواجهه با سنّت پیشینه را ندارند.در ادامه، با بررسی مستندات فقهاء اهل سنّت در رابطه با عدم جواز جمع، از قبیل آیات و روایات، به این نتیجه رسیده‌ایم که آیات مورد استناد ایشان- 238 بقره و 103 نساء- در رابطه با منع جمع بین دو نماز، کاملاً ساکت است. و نیز روایاتی که مورد استدلال قرار می گیرند، به لحاظ سندی قابل مناقشه و نقد و دلالت آنها بر وجوب تفریق، قابل تأمل است.در پایان، با بررسی اوقات نماز از دیدگاه فقهاء شیعه، نظریه ایشان مبنی بر اشتراک اوقات نماز ظهر و عصر، و مغرب و عشاء، و عدم محذوریت جمع بین دو نماز، را به تحلیل نشسته ایم و در بررسی ادله های قرآن آنها –آیات 114 هود و 78 اسراء- دریافته‌ایم که جمع بین دو نماز موافق با ظاهر آیات است. البته علاوه بر آیات مذکور، روایات بسیاری از مصادر معتبر شیعه و هم چنین صحاح و مسانید معتبر اهل سنّت، استخراج و با بررسی سند و دلالت آنها، تصریح گردیده که: جمع بدون هیچ عذری جایز می باشد. امّا اینکه علی رغم وجود چنین دلایل محکمی، چرا فقهاء اهل سنّت به جواز جمع فتوای نداده‌اند؛ وجود تأویلات و توجیهاتی است که از روایات موجود صورت گرفته‌است. براساس تأویلات مذکور، تنها برخی اعذار نظیر: باران، ابری بودن هوا، سفر و برخی عذر های نامشخص، می تواند سبب جمع گردد. البته حنفی ها، علی رغم پذیرش دلالت عام روایات بر جمع، متأسفانه، جمع را به معنای «جمع صوری» گرفته و به وجوب تفریق حکم نموده‌اند. ما ضمن احترام به همه‌ی برداشت‌ها و دیدگاهها، به این مهم اشاره کرده‌ایم که ثمرات تحقیقات علمی فارغ از باورهای مذهبی، بر جواز جمع و فضیلت تفریق تأکید می کنند. بر همین اساس، در نهایت با شمارش نتایج تحقیق، بنابه ضرورت وحدت جامعه اسلامی، راهکارهایی را نیز برای تقریب مذاهب اسلامی و پرهیز از مناقشات بی مورد، پیشنهاد کرده‌ایم

چکیدهدر این پژوهش با محور قرار دادن موضوع شادی، تلاش شده است تا ضمن بیان دستورات فقهای شیعه و اهل سنت در باب برپایی جشن‌ها و اعیاد اسلامی (همچون عید قربان و عید فطر)، یک اصل کلی برای تمامی جشن‌هایی که افراد در مناسبت‌های مختلف برگزار می‌کنند، بیان نماید.

فضایل و امتیازات خاص امام علی(ع) ، منشأ حسادت و کینه‌توزی برخی از مسلمانان، خصوصاً بنی‌امیه حتی در زمان حیات پیامبر اسلام(ص) بود. رفتارهای غلط خلفا همچون جلوگیری از بیان احادیث نبوی، بدعت در مسایل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، تبعیض‌های سیاسی همچون قوم‌گرایی، احیای معیارهای جاهلی و قرار دادن آن‌ها به‌جای ایمان و تقوا، تبعیض‌های اقتصادی در تقسیم بیت‌المال و غنایم جنگی، کشته‌شدن عثمان در سال 35 هجری و جهالت مردم نسبت به فضایل و جایگاه امام علی(ع) ، جامعه‌ای را پدید آورده بود که تاب احیای حکومت نبوی در قالب عدالت‌محوری امام علی(ع) را نداشت. بعد از بیعت مردم با آن حضرت، حکومت ایشان با چالش‌های سیاسی و نظامی، از قبیل جبهه‌گیری سران و اشراف مناطق حجاز، عراق، یمن و شام در مقابل ایشان، و همچنین جنگ‌های جمل، صفین و نهروان روبرو شد. بازگشت فرهنگ جامعه به تعصبات قبیله‌ای، و تشکیل جلسات قصه‌خوانی و نقل اسرایلیات نیز از جمله چالش‌های فرهنگی موجود در زمان حکومت علی(ع) بود. در این بستر اجتماعی، گروه‌های سیاسی مذهبی متعددی از قبیل اندیشه علوی، اندیشه عثمانی، گروه قاعدین، خوارج و مرجیه شکل گرفت. مردم که تحت تاثیر منحرفین، از جنگ خسته شده بودند، عملاً از فرمان امام سرپیچی می‌کردند. آن حضرت در برابر مشکلات سیاسی به مدارا و گفتگو با مخالفان، و قاطعیت در مقابل تهدیدکنندگان اصول و ارزش‌های اسلامی پرداخت. او با اقداماتی نظیر پس گرفتن بیت‌المال از متعرضین به آن، تقسیم مساوی بیت‌المال، تقسیم غنایم جنگی بین رزمندگان، دعوت غلات به حق و در نهایت سرکوب آن‌ها، راهنمایی و سرزنش صوفیان، به مقابله با چالش‌های اقتصادی و فرهنگی زمان خویش پرداخت. تلاش‌های آن حضرت، احیای سنت نبوی، سرکوب زیاده‌خواهان و قدرت‌طلبان، روی کار آمدن افراد شایسته و باایمان، عدالت در تقسیم بیت‌المال و برخورد با متخلفین برای استیفای حق مردم را در پی داشت.

موضوعات این رساله در 7 فصل و یک خاتمه گرد آمده است . فصل نخست شامل تبیین واژه سنت ، جایگاه آن در تشریع، ادله حجیت و گسترده آن می‌باشد. فصل دوم اختصاص به شناخت مفهوم بدعت ، قیود و مقومات آن و کاربرد بدعت در نصوص اسلامی می‌یابد. فصل سوم به بررسی تقسیمات مطروحه درباره بدعت پرداخته و در ضمن آن چند شرط اساسی در تحقق بدعت نیز شرح داده می‌شود. فصل چهارم به بررسی علل و اسباب پیدایش بدعتها در اسلام اختصاص یافته و بیانی مبسوط و مستوفی در این زمینه ارائه می‌شود. فصل پنجم به بیان خطوط اساسی صیانت و پاسداری از دین در برابر بدعتها و انحرافات اختصاص می‌یابد. فصل ششم به معرفی خاندان وحی و ائمه اهل بیت ، مواریث گرانبهای رسالت و نقش آنان در احیا سنت و مقابله با بدعتها می‌پردازد. فصل هفتم شامل نقد و بررسی برخی از دعاوی وهابی و بدعت تراشیهای آنان می‌شود. و سرانجام در خاتمه این رساله از روشهای مبارزه با بدعت‌ها و چند نکته مهم گفتنی دیگر، سخن بمیان می‌آید.

بدعت راهی اختراعی در دین است که شبیه روش شرعی است و شخص مبتدع آنرا به قصدزیاده روی در عبادت خدای سبحان انجام دهد. اسلام در امر بدعت بسیار سخت گرفته است، زیرا مبتدعدر مکان شارع قرار می گیرد و با این کارش گوئی به تصحیح اشتباه و خطای پروردگارش می پردازد.همچنین بدعت گذار دین را ناقص می داند و در پی تکمیل آن است. بدعتها گمراهی و مردود هستند،عاقبت آن آتش جهنم است و موجب تحریف در دین میشود. مساجد که در اسلام جایگاه ویژهای دارنداز گزند بدعتها مصون نماندهاند. در مساجد اهل سنت سنندج نیز بدعتهای فراوانی دیده میشود کهمیتوان آنها را در دستههائی تقسیم کرد. گاه بدعت مربوط به اذکار است؛ مانند: خواندن ذکر و قرآن ودعا با صدای بلند و به صورت جمعی، سماع )رقص(، طبل زدن و کف زدن در ذکر، استحضار جسم وروح اولیاء، تغییر و اضافه کردن به اذکار مأثور، تحریف اسماء الله. برخی از بدعتها در اذان روی می-دهند؛ مانند: اضافه کردن اذکار و اشعار به اذان واقامه، تغییر و اضافه کردن به دعای بعد از اذان، مسحتغنی و تمطیط در اذان. ،» أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّه « دو چشم با انگشتان شست هنگام شنیدن قولدر نماز جماعت، جمعه و عیدین نیز بدعتهای زیادی مشاهده میشود؛ مانند: ذکر قبل از جماعت)بین اذان و اقامه( به صورت جمعی و با صدای بلند، اعتقاد به سنت بودن قیام برای جماعت هنگام بیاناز امام، » اسْتَوُوا، وَلَا تَخْتَلِفُوا « در جواب گفتهی » عَلَینَا وَعَلَیکَ الرَّحمَه « قول ،» قد قامت الصلاه « قولقبل » لا اله الا الله « به صورت جمعی قبل از بیان تکبیره الاحرام، جهر به نیت، ذکر » لا اله الا الله « ذکراز رفتن به رکوع، خواندن سورهی کهف یا سوره های دیگر با صدای بلند یا از طریق بلندگو، گفتههایموذن )مترجم( قبل و حین خطبه، سه خطبهای شدن جمعه و عیدین، نماز سنت قبل و بعد از نمازعید. گاه بدعتها مربوط به مراسم برگزار شده در مساجد هستند؛ مانند: مراسم میلاد پیامبر)صَلَّى اللهُعَلَیْهِ وَسَلَّمَ(، مراسم جشن اسراء و معراج، مراسم جشن نیمهی شعبان، مراسم تعزیه در مساجد. در ماهمبارک رمضان نیز بدعتهائی مانند: التزام به اذکار معین بین رکعات تراویح، صلوات شمارشی بر پیامبر،نیت روزهی فردا به صورت جمعی و با امر امام، و تسحیر رایج هستند. بخشی از بدعتها نیز در گروهبدعتهای عمومی یا متفرقه قرار میگیرند؛ مانند: زخرفهی مساجد، قبور در مساجد، دست کشیدن وبوسه زدن بر در و دیوار مساجد، منتسب ساختن مساجد به برخی از فرق، مشخص کردن جایی ازمسجد برای خود، ترک جمعه و جماعت به دلیل بدعت یا فسق امام، تغییر کاربری یا فروش مکان وقفیمسجد، ثبت و حک نام واقف بر در و دیوار مساجد، استخاره، غیب گوئی و فال گیری با قرآن. در کلمیتوان بیان کرد که بسیاری از موارد ادعائی، مصداق معیارهای بدعت بوده و در نتیجه بدعت محسوبمیشوند، اما برخی از این موارد مانند: قنوت در نماز صبح، تبلیغ )رساندن صدای امام به مأمومین(،قَدْ قَامَتِ « : در جواب مقیم، هنگام گفتن » أَقَامَهَا اللَّهُ وَأَدَامَهَا « احیای شب عیدین، صلاه التسبیح، قولو ... هرچند در دلایل دارای ضعف هستند برداشتی خطا از بدعت هستند و نمیتوان آنها را – - » الصَّلَاهُبدعت نامید.

دو حادثه بزرگ در عالم اسلام و دوران ائمه اطهار (عليهم السلام)وجود دارد که در طول تاريخ حيات بشري نيز بي سابقه و بسيار اثر گذار بوده است.يکي واقعه عاشورا که به شهادت امام حسين(ع)منتهي گرديد و ديگري ظهور و قيام امام زمان (عج)، که ان شاءالله به زودي به وقوع خواهد پيوست.از آنجا که سبک و سيره معصومين(عليهم السلام)به نسبت شرايط زماني و مکاني به ظاهر مختلف و در اصل و محتوا و هدف يکي است.لذا ميان اين دو قيام نيز ارتباطاتي وجود دارد.هدف هر دو قيام،اصلاح،مقابله با ستم و گسترش عدالت و معروف است که قيام امام حسين(ع)باجنبه مظلوميت،مغلوبيت و شکست جبهه حق(در ظاهر)همراه بوده است و قيام ديگر،جنبه قاهريت،چيرگي و برتري و تحقق آرمانها را به همراه خواهد داشت.در نگاهي ديگر قيام امام حسين(ع)با توجه به ظلمهايي که(در نوع خود در يک واقعه جنگي بي سابقه بوده است)به ايشان و خاندان مطهرشان که پاکترين و باارزشترين انسانهاي در عالم بوده اند روا شده هميشه به عنوان داغي براي ائمه اطهار(عليهم السلام)و شيعيان ايشان مطرح بوده است و حرکت و قيامي الهي را نياز دارد تا انتقام و احقاق حقي باشد برآن ظلمها و بي حرمتي هايي که بر خاندان مطهر اعظم رسل و به تعبيري بر بشريت وارد شده است.احقاق حق و انتقامي که در دل خود عدالت گستر و عدالت محور بوده و ظلم و ستم را به هيچ وجه جايز نمي شمارد.و اين هم ارتباطي ديگر از اين دو قيام است.

چکیدهدر تحقیق پیش رو در ابتدا معانی لغوی سنت و بدعت بیان گردیده است زیرا این روش مرسوم است که ابتدا مفردات بحث بیان گردد. آنگاه به اقسام سنت و معانی وتقسیمات سنت اشاره شده است. پس از آن حجیت و اعتبار سنت پیامبر و امام مورد بحث قرار گرفته است. در هر دو مقام؛ عمده آن است که عصمت اثبات شود زیرا مبنای همه اشکالات معترضان آن است که در واقع، پیامبر و امام را معصوم نمی‌دانند. پس از‌‌‌ فراغت از بحث اعتبار سنت پیامبر و امام؛ به طریق فهم سنت پرداخته شده است و در این باب اندکی از مباحث اصول فقه به ضرورت آورده شده است. مباحث بعدی در واقع اشکالات و اعتراضات است که اگر چه ظاهرا عنوان انکار و رد سنت نبوی را ندارد ولی در واقع همان است. معترضان به صورت کلی دو راه برای بی‌اعتبار ساختن و بی‌فایده گرداندن سنت داشته‌اند و از هر دو راهبهره برده‌اند. یک طریق آن بوده است که سنت پیامبر و امام را معصوم ندانند. لکن این راه، برابر دانستن وحی با تجربه دینی بوده است. چون در تجربه دینی، عصمت و مرجع نهایی وجود ندارد و هر کس می‌تواند مدعی تجربه دینی باشد پس راه برای بیاعتباری سخنان پیامبر باز خواهد بود. بر این اساس،باید نقد مفصلی نسبت به تجربه دینی انجام می‌گرفت. اگر چه تجربه دینی اساس انکار وحی نبوی است اما همین انکار در صور جزئی‌تری نیز سر بر‌آورده است از قبیل: مباحث ذاتی و عرضی دین و زبان دین وتکثرگرایی‌دینی، از ثمراتشجره تجربه دین است. راه دیگران است که در اصل سنت خدشه نشود بلکه در فهم آن خلل افتد. دعوی شود که قرائت سنتی از کتاب و سنت، خطاست و اکنون باید به قرائت‌های دیگری رو‌آورد. مباحث هرمنوتیک و قبض و بسط تئوریک شریعت از این دسته‌اند. و همچنین سکولاریسم که سرشتی دوگانه دارد به‌صورت مختصر بیان گردیده است.این مباحث به‌اجمال در تحقیق کنونی آمده‌اند اگر چه ‌غرض نویسنده بحث تفصیلی آنها نبوده است بلکه تنها مراد آن شماره کردن راه‌هایی است که با آنها سنت پیامبر و امام را انکار می‌کنند.

تربیت که عبارت از فراهم کردن زمینه‌ها و عوامل شکوفایی استعدادهای خدادادی انسان در جهت دستیابی به قرب الهی است از مباحث مهم دینی می‌باشد.روش‌ها‌ی متعددی برای تربیت وجود دارد که مهمترین و تأثیرگذارترین آنها روش الگومدار است . این روش در کلام و سیره امیرالمومنین از جایگاه ممتازی برخوردار است. مراد از روش الگومدار، روشی است که اساس آن بر محور الگودهی و ارائه نمونه‌های عینی و عملی بنا شده است. در این روش مربی تلاش می‌کند نمونه و رفتار و کردار مطلوب را عملاً در معرض دید متربی قرار دهد تا شرایط لازم برای الگوبرداری و تقلید برای وی فراهم آید.این روش به خاطر دارا بودن امتیازاتی مانند: فطری بودن، عینی و محسوس بودن، یادگیری از طریق مشاهده مستقیم، انتقال سریع مفاهیم، همیشگی بودن، بالا بردن اعتماد به نفس در متربی و آموزش غیر مستقیم؛ نسبت به سایر روش‌های تربیتی از برتری بالایی برخوردار است.آنچه با نگرش به کلام امیرالمومنین بدست می‌آید این است که: در سیره تربیتی امام علی روش الگومدار در سه گونه الگودهی ، الگوپردازی و الگوزدایی به کار برده شده است. دو گونه الگودهی و الگوزدایی هر کدام به دو شیوه مستقیم و غیر مستقیم یافت می‌شود. الگوهای معرفی شده توسط امام به دو دسته معصوم و غیرمعصوم تقسیم می‌شوند که اهم الگوهای معصوم عبارتند از: پیامبران الهی به‌ویژه پیامبر اکرم، اهل بیت به خصوص خود ایشان و الگوهای دینی غیرمعصوم مانند خباب بن ارت، مالک اشتر نخعی و عمّار . امام علی از معرفی الگوهای ضد دینی و منفی نیز فروگذار‌‌ نکرده‌اند که از جمله مصادیق الگوهای منفی، معاویه،قابیل و عمروعاص می‌باشند. از نگاه امام علی الگوهای تربیتی مثبت دارای خصوصیات ویژه‌ای چون: مطابقت گفتار و رفتار، آگاهی داشتن، یقین داشتن و ساده زیستی بوده و الگوهای تربیتی ضد دینی و منفی نیز دارای خصوصیاتی چون: نفاق، دروغ‌گویی، بدعت‌گذاری و پیمان شکنی هستند.کلید واژه: تربیت دینی، امام علی، تربیت الگومدار، روش تربیتی الگویی