جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اشاعره یکی از مذاهب کلامی اهل سنت است. تشابه ظاهری بین بعضی اعتقادات اصولی اشاعره و تعالیم عرفانی، باعث شده که عارفان بزرگ مسلمان از جمله مولانا جلال الدین محمد بلخی را در جرگه مذهب اشعری تصور کنند. در حالیکه اصولاً مبانی و مبادی علم عرفان و علم کلام کاملاً مستقل و متفاوت هستند. در این مقاله سعی شده برخی از تشابهات ظاهری آرای عرفانی مولانا در قیاس با اصول اعتقادی اشاعره که ظاهراً مشترک می نمایند، بیان گردد و تفاوت عمیق بین آن دو به طور مختصر شرح داده شود. بدین منظور اقوال آنان خصوصاً در باب «حسن وقبح»، «جبر و اختیار»، «توحید افعالی و انکار علیّت»، «عینیت ذات با صفات» و «رؤیت حق تعالی» مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت به این مسئله پاسخ داده می شود: «آیا مولانا از نظر اعتقادات اشعری است؟» یا اینکه عرفان و علم کلام آنچنان فاصله ای دارند که قیاس آنها حاکی از ناآگاهی از هر دو جریان فکری است."

اين كتاب مشتمل بر 255 روايت درباره مهدى و ظهور او و حوادث آخر الزمان است كه مؤلف از منابع متعدد پيش از خود جمع‌آورى كرده و با ذكر نام منابع، آنها را نقل كرده است. حتى در غالب موارد از چندين منبع درباره يك روايت ياد كرده و سپس آن را نقل مى‌كند. بخش قابل توجهى از روايات اين كتاب بر گرفته از كتاب الفتن نعيم بن حماد است كه قديم ترين و مفصل ترين اثر درباره ملاحم و فتن آخر الزمان و مهدى است. محدثان و مؤلفان اهل سنت با گرايش‌هاى مختلف درباره مهدى آثار زيادى تدوين كرده يا در بخشى از آثار حديثى خود به اين موضوع پرداخته‌اند كه از آن جمله ابواب فتن در صحاح سته و ديگر مسانيد و كتب روايى آنهاست. سيوطى هم اين روايات را در كتاب خود جمع‌آورى كرده است. اما اين اخبار از اصل عنوان مهدى و ظهور او بحث مى‌كند و گاه درباره اينكه او از نسل پيامبر يا از نسل فاطمه و امام حسين است نيز با شيعه اشتراك دارند ليكن در بقيه موارد، اخبار آنان با شيعه متفاوت است هر چند اين اخبار مؤيد اعتقاد شیعیان اماميه می‌باشد ليكن آنچه در اين كتب آمده، بيشتر مربوط به حوادث آخر الزمان است كه از آن با عنوان فتن ياد مى شود بنابر اين همه آنچه در اين كتاب‌ها آمده مستقيما به مهدى ارتباطى ندارد و گاه پيش گويى حوادث آينده است كه از زبان پيامبر يا صحابه نقل كرده‌اند بخصوص كه مهدى در نظر اهل سنت مهدى نوعى است و اعتقاد آنان با شيعه اماميه متفاوت است كه مهدى خاصى را اعتقاد دارند. در چاپ حاضر کتاب، رساله‌ای تحت عنوان «عقیدة أهل السنة والأثر فی المهدی المنتظر» اثر عبدالمحسن العباد آل بدر آمده است که روایت‌ها و اخبار نقل شده از سوی صحابه، علما و راویان اهل سنت درباره حضرت مهدی(عج) را بیان و برخی مسائل از جمله اختلاف دیدگاه‌های اهل سنت را در این باره تبیین کرده است. این کتاب با تحقیق محمد کاظم موسوی، همراه با «رسالة عقیدة اهل السنة و الاثر فی المهدی المنتظر» اثر شیخ عبدالمحسن العباد آل بدر، توسط مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، منتشر شده است.

ألعُرْفُ الوَرْدی فی أخْبار المَهْدی کتابی به زبان عربی در موضوع مهدویت، نوشته سُیوطی، عالم اهل تسنن. سیوطی در این کتاب، احادیثی را که اهل سنت درباره حضرت مهدی(ع) نقل کرده‌اند، گردآوری و تدوین کرده است. این روایات که تعداد آنها به ۲۲۵ حدیث می‌رسد، درباره مهدی، ظهور و حوادث آخرالزمان است. کتاب مشتمل بر ۲۵۵ روایت درباره مهدی و ظهور او و حوادث آخرالزمان است که مؤلف از منابع متعدد پیش از خود جمع آوری و با ذکر نام منابع، آنها را نقل کرده است. او در غالب موارد از چندین منبع سود برده است. بخش قابل توجهی از روایات کتاب بر گرفته از کتاب الفتن نعیم بن حماد است که قدیم‌ترین و مفصل‌ترین اثر درباره ملاحم و فتن آخر الزمان و مهدی است. محدثان و مؤلفان اهل سنت با گرایش‌های مختلف درباره مهدی، آثار زیادی تدوین کرده یا در بخشی از آثار حدیثی خود به این موضوع پرداخته‌اند که از آن جمله، ابواب فتن در صحاح سته و دیگر مسانید و کتب روایی آنهاست. سیوطی هم این روایات را در کتاب خود جمع آوری کرده، اما این اخبار از اصل عنوان مهدی و ظهور او بحث می‌کند و گاه درباره اینکه او از نسل پیامبر(ص) یا از نسل فاطمه(س) و امام حسین(ع) است نیز با شیعه اشتراک دارند لیکن در بقیه موارد، اخبار آنان با شیعه متفاوت است. هر چند این اخبار مؤید اعتقاد شیعیان امامیه می‌باشد لیکن آنچه در این کتب آمده، بیشتر مربوط به حوادث آخر الزمان است که از آن با عنوان فتن یاد می‌شود بنابر این همه آنچه در این کتاب‌ها آمده مستقیما به مهدی ارتباطی ندارد و گاه پیش گویی حوادث آینده است که از زبان پیامبر یا صحابه نقل کرده‌اند بخصوص که مهدی در نظر اهل سنت، مهدی نوعی است و اعتقاد آنان با شیعه امامیه متفاوت است که مهدی خاصی را اعتقاد دارند.

کتاب دین النواصب توسط عادل کاظم عبدالله به رشته تحریر در آمده است. در جهان اسلام نوشته‏ ها و اعمالي يافت مي‏شود كه تداعي كننده انديشه متروك و دفن شده ناصبي است. هرگونه انحراف از علي(ع) و اهل بيت علیهم السلام را نصب می نامند و فرقی بین لعن و توهین و فاسق دانستن ایشان نمی باشد. مانند اهانت و جسارت به ساحت مقدس ائمه اطهار، تخريب بارگاه ائمه بقيع عليهم السلام، پايه‏ گذاري سنت دوري از اماكن متبركه و بدگويي از آن‏ها ، نویسنده این کتاب در صدد معرفی و تشریح اقدامات وقیحانه نواصب و شخصیت های آنان در طول تاریخ تا به امروز و همچنین اشاره به گوشه ای از رذیلت های اخلاقی آنان است. این کتاب در سه فصل تقسیم گردیده است. فصل اول علت نگارش این کتاب را بیان می کند. فصل دوم قواعد و قوانین مرتبط به موضوع نواصب که علمای اهل سنت آن را خود وضع کرده اند، اما التزام به آن ندارند را مورد بررسی قرار می دهد و فصل پایانی به ذکر اسامی نواصب و علت ناصبی بودنشان اختصاص داده است.

کتاب صحیح شرح العقیده الطحاویه أو المنهج الصحیح فی فهم عقیده اهل سنت و جماعت مع التنقیح توسط سید حسن بن علی السقاف القرشی الهاشمی الحسینی به رشته تحریر در آمده است. طحاوی یکی از بزرگترین علمای حنفی مذهب اهل سنت می باشد که حتی ذهبی او را حدیث شناس و فقیه بزرگ مصر می نامد، نویسنده درصدد بررسی عقاید طحاوی این بزرگ فقیه حنفی مذهب می باشد و آن را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. این کتاب شامل مقدمه و سه فصل اساسی و مهم می باشد، فصل اول: بررسی قواعد و اصول در عقیده به توحید، فصل دوم: ادله توحید، شامل ادله قرآنی، سنت نبوی، اجماع و عقل می باشد و فصل سوم به مسایل متفرقه که متعلق به عقیده است را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. نویسنده در پایان به این نتیجه می رسد که آنچه مصنف در این کتاب ذکر کرده است چه از اصول عقیده باشد و چه از فروع آن بر هر مسلمان عاقل و بالغ واجب است به آن تمسک کند لذا این عقاید اگر از اصول باشد از آن پیروی می کند و اگر هم از فروع باشد به صحیح آن تمسک می جوید، و هنگامی که این مسائل را مسلمانی یاد بگیرد و آنها را بشناسد خداوند نور ایمان را درعقل و قلب وی روشن و منور می سازد و جزم به عقیده اهل حق باعث ولاء دوستان و برائت از دشمنان می شود.

این کتاب از دیدگاه سلفی وهابی و دیدگاه ابن تیمیه به نقد کلابیه و اشاعره پرداخته است.