جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در علوم اجتماعى یکى از مسائلى که بسیار مورد چالش قرار گرفته است،بحث توسعه اجتماعى و عوامل موثر بر آن مى باشد. دسته اى از تئورى ها به نقش عوامل فرهنگى نظیر دین بر روی این مقوله تاکید دارند. یکى از. مفاهیمى که در مبحث دین جای مى گیرد تقدیر گرایى و رویکرد تقدیر گرایانه نسبت به هستى و زندگى اجتماعى است. یکى از مشهورترین تئورى ها در این مورد، نظریه وبر میباشد که براساسآن،دریافت تقدیر گرایانه از هستى و نیز از خلقت و مشیت ازلى، موجب تشویق فعالیت هاى مختلفاجتماعی و اقتصادى مى گردد که خود آن منجر به رفاه، پیشرفت و بهبود زندگى مى گردد که از مقولات و شاخص هاى توسعه اجتماعى محسوب مى گردند. در این یپژوهش، بر یایه تئورى وبر به بررسی اندیشه هاى شش نویسنده اجتماعى ایرانى در سه گرایش اسلام گرا، سکولار و مارکسیست در عصر پهلوى دوم پرداخته شده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل محتوا مى باشد. یافته هاى این پژوهش نشان مى دهد که این نویسندگان نوع تلقى هاى متفاوتى از تقدیرگرایى دارند و گرایش فکرى آنان بر دریافت آنان از این مقوله موثر است. بر این اساس شریعتى و مطهرى که از نویسندگان اسلام گرا به شمار مى آیند به تقدیرگرایی از نوع اصیل آن معتقد بوده و آن را عاملى مهم در ییشرفت و توسعه اجتماعىجوامع مى دانند. رحیمى که از نویسندگان سکولار محسوب مى شود، اصولأ به وجود و حضور جنین مقوله ای در زندگى اجتماعى انسان ها اعتقادی ندارد، و همه چیز را منوط به اراده و عمل انسان و آزادى وى در انتخاب مى داند. صادق هدایت، دیگر نویسنده سکولار، برعکس رحیمى همه چیز را از دیدگاه آن نوع از تقدیر گرایى میبیند که منجر به رخوت و سستى و یذیرش وضع موجود مى شود. در واقع تقدیرگرایى هدایت مانع توسعه اجتماعى محسوب مى گردد. طبرى، نویسنده مارکسیست، ریشه هاى پیدایش تقدیرگرایى را در عوامل اقتصادى و تقسیم طبقاتى مى داند و آن را مانع تغییر اوضاع و تکامل زندگى اجتماعى میپندارد و آریانپور، اصولأ ویژگى توسعه یافتگى و نو بودن را در عدم پذیرش تقدیر می داند. بطور کلى، ارتباط بین این دو مقوله در آثار ایشان به صورت مستقیم و آشکاری مطرح نشده است، اما بررسى دقیق این آثار و تحلیل محتوایشان، نوع نگرش آنها را به این موضوع آشکار کرده است.

چکیده:فلسفه‌ی ماتریالیسم دیالکتیک، جزء فلسفی مارکسیسم را تشکیل می دهد.این فلسفه دارای اصولی چهارگانه است. این اصول عبارتند از:1)اصل تضاد 2)اصل حرکت عمومی 3)اصل تأثیر متقابل 4)اصل گذار از کمیت به کیفیت پژوهش‌گر در این رساله به نقد و بررسی این اصول می‌پردازد. بدین نحو کهبا تتبعدرمنابع مارکسیستی در هر فصلی ابتدا به توضیح یکی از این اصولاز دیدگاه مارکسیست ها پرداخته و در ادامه نقد و برررسی مربوط به آن اصلرا آورده است. نتیجه‌ای که نگارنده پس از بررسیو نقد به آن رسیده ، ایناست‌که :این اصول بر خلاف مدعای مارکسیست‌ها به‌ هیچ‌وجه قابلیت شناسایی جهان راندارند.نکته‌ی مهم‌تر این است که،‌این اصول حتی در برخی موارد بایکدیگر تناقض دارند .واژگان‌کلیدی:‌ مارکسیسم- ‌ماتریالیسم- دیالکتیک- تضاد- حرکت- ماتریالیسم دیالکتیک

در این پایان نامه ابتدا در باره هستی شناسی آلن بدیو که مبتنی بر کثرت و در مقابل فلسفه های سنتی است، توصیفاتی ارائه میشود. بدیو هستی شناسی خود را با استفاده از نظریه ریاضی مجموعه ها بیان میکند. پس از این بخش فلسفه اخلاق بدیو که مبتنی بر هستی شناسی اوست بیان میگردد. بدیو در فلسفه اخلاق خود بر مفاهیمی همچون رخداد، وفاداری و سوژه تاکید میکند. در بخش دوم که مربوط به مقایسه هاست، نسبت اندیشه های اخلاقی بدیو با نظرات اخلاقی مارتین هیدگر، کیرکه گور ، ژان پل سارتر و نهایتا کارل مارکس بررسی میگردد. کلی ترین نتایج بدست آمده حاکی از جمع بدیو میان فردگرایی اگزیستانسیالیستی و جمع گرایی مارکسیستی، و برخی تاثیرات دیگر او از این اندیشه هاست.

این مقاله در راستاى بحث اسلام و دموکراسى و براى روشن‏تر شدن بحث از جنبه حقوقى، از جناب آقاى دکتر محمد لگنهاوزن از اساتید و صاحب‏نظران در فلسفه دین، در خصوص اسلام و نظریات غربى در باب حقوق بشر است، که به وسیله آقاى محمدتقى انصارى ترجمه گردیده است. موضوعات مورد بحث در این مقاله عبارتند از: مفهوم حقوق برابر و حقوق بشر، عدالت در آثار ارسطو، حقوق بشر در دوره جدید، آموزه برابر ذاتی انسانها، مسئولیت اخلاقی انسانها، منشا حقوق، نظریات لیبرالیسم در باب حقوق.

در این مقاله سعی شده است که به نحو اختصار دیدگاههای متفکران غرب و از جمله نحله مارکسیسم در مقایسه با دیدگاه متفکران مسلمان در ارتباط با موضوع حساس نقش شخصیت در تاریخ مورد نقد و بررسی قرار گیرد و پس از آن و حتی الامکان رویکرد و رهیافت امام نسبت به مقوله «سیاست» و «تحولات اجتماعی» در مقایسه با تئوریهای مطرح شده شناخته گردد. پرسش اساسی این نوشتار آن است که آیا شخصیتها یا «قهرمانان» در تحولات تاریخی نقش اساسی داشته یا شرایط اجتماعی و تاریخی بدون تکیه بر قهرمانان تحولات را رقم می زنند؟ یا اینکه هر دو عامل در پیوندی ناگسستنی به ایفای نقش می پردازند؟ در این میانه، با توجه به ظهور انقلابی بزرگ و سرنوشت ساز اسلامی در ایران، رهبری بی بدیل آن و ویژگیهای خاص تحولات به وجود آمده در عرصه جهانی و داخلی با کدام نظریه یا تئوری قابل سنجش می باشد؟

از قرن هفدهم در فلسفه غرب تحولی بنیادی در پژوهش فلسفی روی داد و بحث درباره نحوه شکل گیری شناخت و میزان اعتبار آن محور مسائل فلسفی شد. این تحول در قلمرو فلسفه اسلامی به علت نبود ارتباط میان دو عالم فلسفه اسلامی و غرب با سه قرن تاخیر بازتاب یافت. استاد مطهری به عنوان استاد مبرز فلسفه اسلامی کوشید تا ابتدا با آرای فیلسوفان جدید و معاصر آشنا شود، سپس به نقد و بررسی آن ها بپردازد. یکی از مسائل مورد توجه استاد مساله شناخت بود که در آن دو دیدگاه اصلی در برابر هم قرار دارند: یکی رئالیسم که وجود مابازای ادراکات حسی را در خارج می پذیرد و شناخت حسی را کاشف از خارج می داند؛ و دیگری ایده آلیسم ذهنی که منکر این امر است. علامه طباطبایی و استاد مطهری در اصول فلسفه و روش رئالیسم با دفاع از مبانی رئالیستی فلسفه اسلامی به نقد ایدئالیسم ذهنی یا اصالت تصور از یک سو و نقد مبانی ماتریالیسم دیالکتیک از سوی دیگر می پردازند. دیدگاه استاد مطهری در این کتاب، که در دهه سی نوشته شده است، با آنچه در درس های شرح مبسوط منظومه در دهه پنجاه القا کرده اند قدری تفاوت دارد. ایشان در کتاب نخست ایدئالیسم به معنای اصالت تصور را از حیث انکار واقعیت هم تراز سفسطه می گیرد و فیلسوفان ایدئالیستی چون بارکلی و شوپنهاور را به لحاظ انکار جهان خارج از ظرف ذهن، در کنار سوفسطائیانی چون پروتاگوراس و گرگیاس نام می برد، در حالی که در کتاب دوم تحلیل عمیق تری از مساله شناخت و اثبات جهان خارج به دست می دهد. در این مقاله می کوشیم با ارائه تحلیلی جامع از دیدگاه استاد مطهری در باب شناخت و نقد ایشان بر ایدئالیسم، به نقد و بررسی آرای ایشان بپردازیم.

در جلسات گذشته عرض كرديم كه از آيات كريمه قرآن و روايات حضرات معصومين ـ سلام الله عليهم اجمعين ـ استفاده مى شود كه ريشه اى ترين عامل سقوط انسان «غفلت» است و متقابلا اولين عاملى كه انسان را به طرف كمال و سعادت سوق مى دهد «توجه و تنبه» است. و عرض كرديم كه اين توجه، توجه به هر چيزى نيست، بلكه توجه به ضرورى ترين مسائلى است كه انسان با آن مواجه است و مهم ترين تأثير را بر زندگى انسان مى گذارد و آن اين است كه اين عالم هستى و از جمله خود انسان آيا قائم به ذات است يا قائم به غير. آيا جز آنچه ما در اين عالم ماده و محسوسات، وراى اين ها با حواسمان درك مى كنيم و از راه هاى گوناگون به وجودش پى مى بريم، موجودى هست كه قائم به ذات باشد و ديگر چيزها قائم به او؟ يا نه، اين ها هر كدامشان يك موجود مستقلى هستند و نيازى به ماوراى خودشان ندارند؟ اين اساسى ترين سؤال براى انسان است و اگر دقت كنيم تمام مواردى كه ما مكلف هستيم درباره اش فكر كنيم و به آن ها ايمان بياوريم به همين اصل برمى گردند. همان گونه كه بزرگان فرموده اند و بخصوص مرحوم علامه طباطبائى (قدس سره) در موارد متعددى اشاره كرده اند، همه معارف اسلامى به توحيد برمى گردند؛ يعنى اگر ما پذيرفتيم كه اين عالم مستقل نيست، قائم به ذات نيست، بايد بپذيريم كه قائم به يك ذات مستقل غنى است كه واجد همه كمالات به صورت بى نهايت است؛ وقتى او را شناختيم، يعنى به اصل وجودش پى برديم، نوبت مى رسد به اينكه صفات او را بشناسيم.