جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسير المعين تألیف نور‌الدين محمد بن مرتضى كاشانى معروف به نورالدين اخبارى (متوفاى پس از 1115ق) از شاگردان ملا محسن فيض كاشانى مشتمل بر تفسير تمام قرآن است./ مفسر در رساله «منتخب التصانيف» خود، انگيزه نگارش كتاب را چنين ذكر كرده است: «چون تفسير صافى مبسوط بود و بر خواننده‌ى قرآن سخت مى‌نمود كه در اثناء قرائت به آن مراجعه كند، به ذهنم آمد كه تفسيرى از آن بيرون آورم كه به قارى قرآن هنگام تلاوت، در فهم لغات و كلمات قرآنى كمك كند.» لذا دست به نگارش اين تفسير زده است./ ساختار: تفسيرى است مختصر به شيوه تفسير سيد عبدالله شبر با استناد به روايات و احاديث ائمه اطهار(ع) با اين تفاوت كه وى متأثر از فرهنگ و گرايش عمومى قرن يازدهم و دوازدهم هجرى برخى از علماى شيعه، در توجه فوق‌العاده به حديث در برابر روش تفسير اجتهادى و عقل‌گرايى برخى ديگر از علماى آن دوران است. اين تفسير مزجى و همانند صافى فيض كاشانى است./ روش ايشان در بيان مطالب به اين شكل بوده كه ابتداى هر سوره پس از ذكر نام به بيان تعداد آيات و مكى و مدنى بودن آن مى‌پردازد. سپس فرازهايى از آيات را بطور جداگانه تفسير مى‌كند. در اين بين بطور طبيعى برخى آيات بدون توضيح مى‌باشند./ گزارش محتوا: نويسنده قبل از شروع به تفسير مقدمه‌اى را در پانزده صفحه در ضوابط و مطالب مهم مربوط به تفسير آورده است كه اهميت تمسك به قرآن، تلاوت، تدبر و تفسير آن، با ذكر آيات و احاديثى از پيامبر(ص) و ائمه(ع)، و احاديثى در زمينه‌ى نزول قرآن از جمله مطالب آن است./ او ضمن بيان شيوه تفسيرى خود، رمز حروف كلمه‌ى معين را كه در جاهاى مختلف تفسير بكار برده توضيح مى‌دهد و مى‌گويد: «پس از نقل نص عبارت ائمه(ع) رمز «م» و پس از بيان مطلبى كه مستفاد از كلام ائمه(ع) است، رمز «ع» و پس از نقل عين عبارت تفسير قمى كه به امام(ع) نسبت نداده است، و يا توهم تنافى به حسب ظاهر بين روايت و آنچه كه من نقل كرده‌ام رمز «ى» و بعد از بيان كلام معصوم(ع) و يا بيان آيه رمز «ن» را مورد استفاده قرار دادم و بقيه‌ى موارد را كه داراى اين رموز چهارگانه نباشند قول مفسرين بوده كه با تصرف در عبارت از آنها نقل شده است.»/ ايشان مصادر اقوال و متون اخبار را به تفسير صافى ملا محسن فيض ارجاع داده است./ مفسر سعى نموده از تكرار مطالب مشابه جلوگيرى نمايد، بر اين اساس گاهى تفسير آيات را به موارد مشابه قبل ارجاع مى‌دهد؛ مانند ج 1، ص168، آيه 88-89، آل عمران./ مصنف به‌طور معمول به قرائات و اختلاف آنها توجه نموده و شكل‌هاى متفاوت اختلاف قرائت از قبيل قرائت‌هاى تفسيرى، قرائت‌هايى كه نشان از حذف كلمه دارد و نيز قرائت‌هايى كه دلالت بر حذف و تفسير ندارد كه موارد اصلى اختلاف قرائت مى‌باشد را مورد مداقّه قرار داده است؛ مانند ج 1، ص19 و ص20، و ص144، قرائت «القيّوم»./ توجه مصنف به شأن نزول نيز در حد اشاره به موارد اندكى از آن مى‌باشد؛ مانند: ج 1، ص241، آيه 88 سوره نساء./ مفسر بر اين تفسير خاتمه‌اى نيز در باب دعاهاى تلاوت قرآن و كيفيت استخاره به قرآن دارد و اتمام تفسير به سال 1090ق بوده است./ وضعيت كتاب: اين تفسير در اصل يك مجلد بزرگ بوده كه ناشر با تحقيق آقاى حسين درگاهى آن را در سه جلد منتشر كرده است. حسين درگاهى محقق كتاب نسخه حاضر را با استفاده از شش نسخه مختلف مهيا كرده است. نسخه اول كه با رمز «م» مشخص شده، به عنوان محور تحقيق قرار داده شده و در پاورقى به تفاوت‌ها اشاره شده است. در اين نسخه نيمى از صفحه را فقط آيات قرآن و نيم ديگر را توضيح و تفسير مفسر به همراه آيات و فرازهاى آن تشكيل مى‌دهد./ پاورقى‌هاى موجود اغلب برگرفته از تعليقات نسخ خطى متفاوت مى‌باشد. بيان فضل سور، اشاره به متن برخى احاديث، نسخه بدلها و اختلاف نسخ توسط محقق محترم ذكر شده است.

مختصر الأمثل في تفسير كتاب الله المنزل، تلخيص تفسيرالأمثل نوشته آيت‌الله مكارم شيرازى با همكارى جمعى از فضلاء و پژوهشگران قرآن مى‌باشد. تفسير مذكور با اهتمام احمدعلى بابايى در پنج جلد خلاصه شده است. / در جلدهاى پنج‌گانه كتاب به ترتيب سوره‌هاى ذيل آمده است: جلدا- سوره‌هاى فاتحه، بقره، آل عمران، نساء و مائده؛ جلد2- مشتمل بر 10 سوره از انعام تا حجر؛ جلد3- مشتمل بر 15 سوره از نحل تا روم؛ جلد4- مشتمل بر 22 سوره از لقمان تا طور؛ جلد5- مشتمل بر 62 سوره از نجم تا ناس./ آيت‌الله مكارم شيرازى در مقدمه‌اش بر كتاب به درخواست بسيارى از مردم به تلخيص «التفسير الأمثل» اشاره كرده و اينكه شيخ احمدعلى بابايى اين امر مهم را با اشراف ايشان به عهده گرفته است. اين كار از ديدگاه ايشان شرح كاملى از آيات شريفه قرآن از جهتى و تفسير مختصرى است براى كسانى كه خواستار يك مطالعه تفسيرى سريع هستند./ احمدعلى بابايى به جهت رعايت امانت، تنها خلاصه «الأمثل» را بدون هرگونه دخل و تصرف و اظهار نظر به خواننده ارائه نموده است.

تفسیر " قدوة التفاسير في المأثور عن خاتم الانبياء والمرسلين" همانگونه که از نام آن هم مشخص است، تفسیری است روایی و ماثور از پیامبر بزرگوار اسلام که احادیث تفسیری ایشان از طریق اهل بیت (شیعه) رسیده است و گاها از احادیث اهل عامه هم که در کتب معتبرشان ذکر شده است ، در این کتاب ارزشمند ذکر شده است.

این کتاب تلخیص تفسیر علی ابن ابراهیم قمی است. ابن عتایقی گزیده‌ای از تفسیر قمی دارد که نسخه اصل آن در کتابخانه آیت‌الله مرعشی به شماره ۲۸۲ نگهداری می‌شود.

التفسیر الکاشف، تفسیر کامل قرآن به زبان عربی، اثر عالم شیعه محمد جواد مغنیه، در ۷ جلد. این تفسیر با رویکرد تربیتی و با گرایش تقریب‌گرایانه تألیف شده است. / انگیزه او از این تفسیر، برطرف کردن نیاز مسلمانان به فهم کتاب الهی برای هدایت و نجات از ضلالت و گمراهی بیان شده و شیوه تربیتی و ارشادی این تفسیر، ناشی از همین هدف است. وی هدف اصلی خود را از ارائه این تفسیر، پاسخگویی به نیازهای جهان معاصر و اقناع نسل جدید و جوان می‌داند. مقدمه این تفسیر، حاوی مطالبی درباره عظمت قرآن، توقعات و نیازهای عصر و نسل جدید است. / روش مفسر اینگونه است که در آغاز، واژه‌های مشکل را معنا می‌کند، سپس اِعراب و نکات ادبی را توضیح می‌دهد، آنگاه به آیه و معنا و پیام آن می‌پردازد. همچنین مفسر، اهتمام فراوان به کمک گرفتن ازآیات دیگر و تفسیر قرآن به قرآن و احادیث مورد اطمینان دارد. بحث‌های موضوعی (تاریخی، اعتقادی، اخلاقی) درباره آیه هم مطرح شده است. / شیخ مغنیه در تفسیر آیات قرآن تا اندازه بسیاری تحت تأثیر مسائل سیاسی و اجتماعی است و از دسیسه‌ها و جنایات دشمنان اسلام در تحریف قرآن و اسلام سخن می‌گوید. وی در تقریب و وحدت بین مذاهب اسلامی کوشیده و خطر تعصب مذهبی برای وحدت اسلامی را بیان می‌کند. / دیگر ویژگی‌های ساختاری و محتوایی تفسیر الکاشف: ساده‌نویسی و روان‌نگاری؛ حذف تفاسیر برگرفته از روایات جعلی؛ حذف تفاسیر غیرعلمی و مستند؛ حذف تفاسیر غیرمرتبط با موضوع و ناکارآمد؛ پرهیز از پُرگویی در مباحث تخصصی؛ معتبر بودن اسباب نزول یقین‌آور؛ قائل بودن به نزول تدریجی قرآن و باور نداشتن به نزول دفعی؛ بهره‌گیری از پرسش و پاسخ میان خود و مخاطبان؛ بیان قصص قرآنی؛ بررسی آیات الاحکام؛ / محمد جواد مغنیه به اقوال دیگر مفسران شیعه و سنی، تنها در صورتی اشاره کرده که نظر آنها را قبول داشته. گاهی اقوال آنان را در تایید قول خویش می‌آورد. برخی تفاسیر مورد استفاده وی عبارتند از مجمع البیان طبرسی، تفسیر فخر رازی، المنار، البحر المحیط، تفسیر طبری، آلاء الرحمن شیخ محمد جواد بلاغی، الدرّ المنثور سیوطی، روح البیان بروسوی، بیان السعاده، تفسیر مراغی، فی ظلال القرآن، و الکشاف. / این تفسیر نخستین بار در ۷ جلد در بیروت در انتشارات دارالعلم للملایین و در سال ۱۹۶۸م منتشر شد و پس از آن بارها تجدید چاپ گردید. نسخه مؤسسه دارالکتاب الاسلامی، در سال ۱۴۲۴ق مطابق با ۲۰۰۳م برای اولین بار در ایران، در تهران، در ۷ جلد به بازار عرضه شد.

موضوع کتاب «شرح‏ المقاصد» علم کلام و عقائد است و از مهم‏ترین و بهترین تألیفاتی است که در این موضع نگارش شده است، مباحث عمیق و گسترده کلامى و اعتقادى که در این کتاب مطرح شده است آن را در حقیقت به «دائره ‏المعارف علم کلام» تبدیل نموده است و با توجه به نگاه ژرف و دور از تعصب و جانبدارانه نویسنده اثر، از قدیم مورد توجه پژوهشگران مذاهب اسلامى بوده و به آن توجه خاصى داشته ‏اند. تفتازانى درباره کتاب خود مى ‏نویسد: «تصمیم گرفتم کتابى مختصر با نام مقاصد تألیف کنم که حاوى فایده‏هاى درخشان و دُرهاى یگانه باشد و بر آن کتاب شرحى بنویسم که بازکننده معماها، به همراه خلاصه‏ گویى و تفصیل مجملات و بیان دشوارى‏هاى آن باشد. این تحقیق همراه با دقت فراوان است به گونه‏ای که بیشتر از حد معمول در این مباحث دقت شده است».

کتاب رسائل الإمام أبي عبد الله محمد بن يوسف السنوسي في علم العقيدة على منهج الأشاعرة به بررسی رسالات متعدد یوسف سنوس درباره عقائد اشاعره می پردازد رسالاتی از قبیل: کیف نثبت وجودالله تعالی بالعقل او بالنقل؟ و لماذا خلقنا الله و یبتلینا؟ و هل یستفید الله تعالی من طاعتنا او یتضرر بمعصیتنا؟ هل نستدل بالبراهین العقلیه علی امور الغیبیه؟ و... از جمله رسالات ذکر شده در کتاب می باشد.

«نهایة الاقدام فی علم الکلام» تاليف ابوالفتح محمد بن عبدالكريم شهرستانى، كتابى كلامى در مورد بعضى از مسائل اصول دين؛ همچون توحيد نبوت و عصمت، در قرن ششم، به زبان عربى نگاشته شده است. «نهایة الاقدام فی علم الکلام» از جمله كتبى است كه بسيارى از اهل علم، حواشى كتب شان را از اين كتاب أخذ كرده‌ اند. اين كتاب قبل از اين در اروپا و سپس در مصر چاپ شده است.