جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شاعران و نویسندگان در هر گوشه ای از جهان و در هر دورانی، پیوسته از آراء، افکار و اندیشه های یکدیگر تاثیر می پذیرند. این پژوهش که به روش توصیفی - تحلیلی و بر پایه اصول مکتب آمریکایی تدوین شده، مقایسه ای تطبیقی میان مبانی فکری و زیرساختهای اعتقادی دو شاعر نامور ایرانی و عرب است. نگارندگان در این مقاله نخست به بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی و فکری این دو اندیشمند برجسته پرداخته اند. چه اینها در شکل گیری شخصیت فردی و ادبی آن دو نقش به سزایی داشتند. تا بدانجا که آرا و افکار دو شاعر متاثر از اوضاع و احوال زمانه شان بوده است. بی شک میان اندیشه های آن دو تشابه ای نزدیک وجود دارد، به طوری که در بیشتر موارد شبح سخنان ابوالعلاء در آرای خیام جان می گیرد. دو شاعر با وجود دیدگاه های فلسفی مشابه غالبا هم صدا، هم سخن و هم عقیده با یکدیگر بوده اند؛ البته گاهی نگرش آن دو با یکدیگر تفاوت داشته که بیان این تشابه ها و اختلافها از دستاوردهای اصلی این پژوهش است.

گروهی از اندیشمندان حوزه خداشناسی و دین پژوهی عقل را ابزار قابل اعتمادی برای رسیدن به کمال مطلوب و کشف زوایای هستی نمی دانند. آن گروه از متالهین که عشق را به جای عقل بر گزیده اند، عارف نامیده می شوند. عارفان با نردبان دل و بال عشق و معرفت، پله پله خود را به قرب الهی نزدیک می سازند تا به سعادت حقیقی و کمال مطلوب نایل شوند.عرفان نیز همانند هر روش دیگری مورد سوء استفاده قرار گرفته است. مدافعان عرفان با نوشتن کتب و مقالاتی سعی کرده اند چهره راستین این تفکر متعالی را از زیر نقاب شبهات و کج روی ها آشکار ساخته و روش معتدل و به دور از افراط و تفریط را معرفی کنند. ملا صدرا یکی از حامیان و سالکان سلوک عرفانی است که با نوشتن کتاب «کسر الاصنام جاهلیه» در راه آشکار ساختن مبانی عرفان راستین و فاش ساختن روش کج اندیشان کوشیده است. این مقاله سعی دارد اندیشه های این عارف را در همین راستا بررسی کند.

در پژوهش حاضر با روش تحلیل اسنادی ، اهداف ، اصول و روش های تربیت اخلاقی از دیدگاه امام حسین علیه السلام مورد بررسی قرار گرفته است . جامعه آماری ،‌کلیه منابع دست اول (آثار مربوط و منتسب به حضرت سید اشهدا علیه السلام ) و منابع دست دوم از منابع غنی اسلامی و احادیث و روایات و اقوال منقول از ابا عبدالله علیه السلام است که در کتاب ها، پایان نامه ها، نشریات و پژوهش ها و تحقیقات مرتبط با موضوع تحقیق موجود می باشد و نمونه گیری به شیوه هدفمند انجام شده و بر این اساس از منابع فوق الذکر استفاده گردیده است. ابزار پژوهش نیز فیش برداری بوده و یافته های حاصل از پژوهش مورد تحلیل قرار گرفته است که عمده ترین یافته ها عبارتند از : 1- اهداف تربیت اخلاقی از منظر امام حسین علیه السلام شامل سه هدف:رضای الهی،احیای حقیقت وجودی انسان و احیای معاد و روز حساب می باشد . 2- اصول تربیت اخلاقی از منظر امام حسین علیه السلام شامل هشت اصل: مروت، زهد، محبت،اخلاص و خدا محوری، حریت،کرامت،عزت و تحذیر و ترغیب می باشد. 3- روشهای تربیت اخلاقی از منظر حضرت امام حسین علیه السلام شامل 23 روش می باشد.

عرفان و اسطوره در مواردی با هم اشتراک دارند، یکی از آنها مرگ اندیشی است. آن دو مرگ را مهم ترین دغدغه انسان و جاودانگی را شورانگیزترین آرزوی او معرفی می کنند. با استفاده از مکاشفه و شهود به تاویل و رمزپردازی پرداخته و مرگ را چون خواب و خلسه دانسته اند که با روش هایی می توان بر آن غلبه نمود. در اسطوره و عرفان؛ مرگ آغازی برای زندگی دوباره است وبا فنای در حقیقت، راه به بقا می برد. مرگ اندیشی در اندیشه های مشترک آنها چون فنا و بقا، پرواز روح، آتش، هوم و آب حیات قابل مطالعه است.

چکیدهدر این پژوهش ،آثار یاد مرگ از جهت اخلاق فردی و اخلاق اجتماعی ،و از منظر نهج البلاغه مورد بررسی قرار گرفته است.و ضمن بیان تعاریف مختلفی که در باره مرگ ،در نهج البلاغه بیان گردیده،به مباحثی همجون علت غفلت و گریز از مرگ ،مراتب مرگ اندیشی ،تفاوت مرگ اندیشی و مرگ آگاهی واثار اخلاقی کهیاد مرگ در انسانها می تواند ایجاد کند پرداخته شده است.مرگ ،نقطه انتقال انسان از جهان محدود و ناپایدار مادی، به جهان جاودان مجرد است که حضرت علی علیه السلام با در نظر گرفتن ابعاد مختلف و زوایای گوناگون آن تعاریف در خور ،متنوع وصریحی از آن ارایه نموده اند،که در جای خود به آنها پرداخته شده است.لیکن مسئله مهم و اصلی در این پژوهش نه مرگ بلکه یاد مرگ وا مرگ آگاهی است.یاد مرگ ،که در نهج البلاغه به عنوان صفت ممیزه انسان از سایر موجودات بیان گردیده،مسئله ایی است که میتواند به عنوان یک عامل مهم و موثر دربروز و رشد فضائل و رفتارهای حسنه در انسانها ،خواه اخلاق و رفتارهای فردی ،مثل: تقوا ،قناعت،شجاعت ،دوری از معاصی ویا اخلاق ورفتارهای اجتماعی ،مثل: صله ی رحم ،امانت داری،.اصلاح روابط اجتماعی، خوش خلقی.... تاثیر گذار باشد. رفتارهایی که توجه به انها وکمکبه تقویت انها در جامعه بشری ،ضمن کاستن از ناهنجاریها وانحرافات ورفتارهای آسیب زا میان انسانها،باعث حفظ و گسترش سرمایه های اصیل اجتماعی مثل صداقت ، اعتماد عمومی،تعاون و همیاری و نوع دوستی می شود .

كتاب حاضر شرحی مختصر بر محاوره زیبای افلاطون با عنوان فایدون است. افلاطون، در فایدون می کوشد جاودانگی نفس را اثبات کند. او در این دیالوگ جمعا چهار استدلال بر جاودانگی نفس می آورد که - به استثنای استدلال مبتنی بر ادواری بودن طبیعت- جملگی مبتنی و متکی بر نظریه مثل هستند. فایدون تأویلِ افلاطون از زندگی و فلسفه و مرگ سقراط بر اساس آموزه های فرجام شناختی اورفیوسی و فیثاغورثی است. او در خلال این تأویل، بدبینیِ معرفت شناختیِ خویش و راه برون رفت از آن را بازمی گوید. او سقراط را نمونه آرمانیِ فیلسوفی می شناسد که با پی بردن به جهل خویش و موانع کسب معرفت در این جهان، روح خود را از دلبستگی های مادی پاک و وارسته و آماده پر گشودن از زندان جسم ساخته است، تا بتواند در ساحتِ برینِ نامادی به معرفت نائل آید. به اعتقاد افلاطون مرگ‌ اندیشی از دغدغه‌ های اصلی فیلسوف است و افلاطون با تصویر سقراط به عنوان فیلسوفی که در دم مرگ شاداب‌ تر و شادمان‌ تر از همیشه است، علت این شادابی و شادمانی را اعتقاد به حیات پس از مرگ می‌ داند. حیاتی که برای نیکان به مراتب خوشایند‌تر از حیات دنیوی است. و بدین سان مسأله این است که آیا فیلسوفی چون سقراط فقط به یک خیال (یعنی خیال زندگی پس از مرگ) دل خوش داشته است یا نه حقیقتاً چنین حیاتی وجود دارد. اینجاست که مسأله جاودانگی نفس به طور جدی رخ می‌ نماید. به علاوه دو تصور مختلف افلاطون از نفس به عنوان نفس بسیط و نفس سه جزئی مورد بحث قرار گرفته و ضمن یافتن توجیهی برای جمع میان این دو تصور نشان داده شده است که آنچه در فایدون موضوع بحث است، همان تصور نفس بسیط است. دیدگاه افلاطون درباره ساحات وجودی آدمی را می‌ توان نوعی ثنویت‌ گرایی افراطی خواند. به اعتقاد او میان نفس و بدن نهایت فاصله برقرار است، به‌ گونه‌‌ ای که نفس موجودی متعلق به عالم بالا بوده و پیش از بدن موجود است و فقط چند صباحی در این بدن مقام کرده است؛ پس از ترک بدن نیز همچنان به حیات خود، خواه در عالم دیگر و خواه در قالب ابدان دیگر، ادامه می‌ دهد. مبسوط‌ ترین بحث افلاطون درباره مسأله نفس و بدن و به طور خاص ثنویت‌ گرایی، در محاوره زیبای فایدون آمده است. به نظر می‌ رسد که برای فهم براهین افلاطون که عمدتاً‌ با هدف اثبات بقاء یا جاودانگی نفس اقامه شده‌ اند، طرح ملاحظاتی مقدماتی درباره این محاوره ضرورت داشته باشد. فایدون به لحاظ ساختار ادبی و بنابر معرفی نویسنده‌ اش، توصیفی از واپسین لحظات زندگی سقراط در زندان است؛ لحظاتی که سقراط آماده می‌ شود تا برای همیشه جهان ما را بدرود گوید و مأموران زندان مشغول آماده نمودن زهری هستند که سقراط به عنوان آخرین جرعه جام این جهانی باید سر بکشد. بر خلاف اغلب محاورات افلاطون، این محاوره به صورت گزارش غیر مستقیم ارائه می‌ شود. توصیف واپسین لحظات زندگی سقراط را، در این محاوره از زبان فایدون، شاگرد سقراط، می‌ شنویم که مدت‌ ها پس از درگذشت سقراط، آن واقعه را در شهر فیلوس در پلوپونز برای اخکراتس روایت می‌ کند. افلاطون با هنرمندی تمام فضای محاوره را به گونه‌ ای سامان می‌ دهد که با مقام و موقعیت موضوع کاملاً تناسب دارد. طبیعی به نظر می‌ آید که اگر با فیلسوفی که مرگ را به انتظار نشسته است، گفتگویی فلسفی صورت بگیرد، این گفتگو درباره مرگ و وضع و حال آدمی پس از مرگ باشد. افلاطون در محاورات سیاسی و اجتماعی‌ اش، مانند گرگیاس شمشیر انتقام را از نیام برمی‌ کشد و کینه به حق یا ناحق خویش را متوجه بسیاری از اجزاء و عوامل جامعه آتنی و شخصیت‌ های صاحب نام آن، اعم از سخنوران، سوفسطائیان و اصحاب سیاست می‌ کند. ولی در فایدون از آن کینه و انتقام خبری نیست. در اینجا گویی او دیگر به دنیا و اصلاح آن نمی‌ اندیشد و همه فکر و ذکر او زندگی پس از مرگ است. به یک لحاظ می‌ توان گفت مسأله اصلی فایدون مرگ آگاهی یا مرگ‌ اندیشی فیلسوفانه است. شادابی سقراط در دم مرگ، حاضران را به‌ شگفتی وا می‌ دارد و آنها علّت آن شادمانی و سرخوشی را جویا می‌ شوند. سقراط در بیان سبب این شادابی، به تشبیه قو روی می‌ آورد. قوها از آنجا که پرستش‌ گر آپولون، خدای پیشگو هستند، قدرت پیشگویی دارند. و بنابراین این مرغان «چون نیکی‌ های جهان دیگر را پیش‌ بینی می‌ کنند، در واپسین روز عمر شادمان‌ تر از روزهای دیگر می‌ گردند و زیباتر از اوقات دیگر می‌ خوانند» لیکن مردم که از این زیبایی‌ ها بی‌ خبرند، چنین می‌ پندارند که این آواز خوش به دلیل ترس از مرگ است. و طبعاً سقراط هم که از پرستندگان و خادمان همین خداست، از این جهت کمتر از قو نیست.