جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر به بررسی معانی حرف‌ اضافه «فی»، در قرآن، در چارچوب معنی‌شناسی شناختی می‌پردازد. معنی‌شناسی شناختی از رویکردهای نوظهور در علم زبان‌شناسی است که در آن، معمولاً معنای مکانی به‌عنوان معنای مرکزی و پیش‌نمونه برای حروف اضافه مکانی در نظر گرفته شده و سایر معانی زمانی، انتزاعی، استعاری و مجازی از آن منشعب می‌گردد. مجموعه این معانی به صورت یک شبکه به‌هم‌پیوسته نمایش داده شده و معنای پیش‌نمونه درمرکز آن قرار می‌گیرد. در این پژوهش، تمام کاربردهای این حرف، از قرآن استخراج گردیده و معانی آن‌ها با توجه به ترجمه‌های موجود و تفاسیر المیزان و مجمع‌البیان بررسی شده است. نگارندگان، به کمک دستاوردها و ابزارهای نظری مطروحه در معنی‌شناسی شناختی از قبیل طرح‌واره تصویری، مقولات شناختی، مفهوم پیش‌نمونه، شبکه شعاعی معنا، عنصر متحرک و زمینه، به ارائه معنای پیش‌نمونه این حرف پرداخته و سایر معانی آن را به کمک فرایندهایی مانند استعاره و مجاز به‌دست داده و در نهایت شبکه معنایی آن را ترسیم نموده‌‌اند. در نوشتگان کلاسیک، حدود ده معنی برای«فی» ذکر شده که شامل «ظرفیت، مصاحبت، تعلیل، استعلاء، الصاق، مترادف الی، مترادف من، مقایسه، تعویض و تاکید» است. در این پژوهش که با رویکردی شناختی به موضوع معانی حرف «فی» پرداخته است، 13 معنی مرتبط برای این حرف ارائه شده است .

نگارش ترجمه‌های قرآن در طول تاریخ اسلام، سیر تکاملی داشته و با روش‌ها و سبک‌ها و مبانی گوناگون، گاه مطلوب و گاه غیر مطلوب همراه با لغزش‌هایی صورت گرفته که لازم است که این موارد بازشناسی شوند و چراغ راه مترجمان آینده شوند. یکی از جنبه‌های اعجاز قرآن که در دو دهه اخیر مطرح‌شده است، اعجاز علمی قرآن می‌باشد به این معنا که آیاتی در قرآن وجود دارد که بیانگر گزاره‌های علمی است که در عصر حاضر کشف‌شده است و بشر در زمان نزول قرآن از آن اطلاع نداشته است، منظور از علم در اینجا علوم تجربی می‌باشد که بر اساس مشاهده و تجربه به دست می‌آید. بررسی ترجمه آیات علمی قرآن نیز اقتضا می‌کند که این دسته آیات در حوزه‌های مختلف قرار گیرند؛ و عملکرد مترجمان در این حوزه‌ها ارزیابی شود. بررسی ترجمه آیات علمی قرآن باعث هر چه نزدیک ساختن کلام وحی به زبان مقصد و انتقال دقیق‌تر پیام قرآن به پارسی‌زبانان است.در این پژوهش از روش توصیفی – تحلیلی استفاده‌شده است. این پژوهش بر آن است با بهره‌گیری از دیدگاه دانش نوین ترجمه آیات علمی در حوزه‌های کیهان شناخت و زیست شناخت را در ترجمه‌های فارسی آقایان (رهنما، گرمارودی، مشکینی، خرم‌دل و بهرام پور) را موردبررسی قرار دهد. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهند معیار صحیح ترجمه آیات کیهان شناخت و زیست شناخت به‌کارگیری علوم تجربی قطعی است. در راستای معنای لغوی و استفاده از روایات تفسیری می‌باشد؛ و همچنین ساختار آیات کیهان شناخت دارای ابهاماتی است که برخی مترجمان در ترجمه این آیات، با به کار بردن احتمالات علمی و تفسیری در ترجمه، سعی در برطرف ساختن آن کرده‌اند؛ اما به دلیل فقدان علوم تجربی قطعی این ترجمه دچار آسیب شده است. در ترجمه آیات زیست شناخت به دلیل ابهامات کم‌تر درآیات، مترجمان ترجمه صحیح‌تری را انجام داده‌اند.واژگان کلیدی: ترجمه قرآن، آیات علمی، کیهان شناخت، زیست شناخت.

قرآن معجزه ی جاویدان الهی است و خداوند تعالی آن را هدایتگر انسانها معرفی کرده است،اما اگر معنای آیات الهی به درستی فهمیده نشود، امکان تفکر در آن و شناخت این کتاب آسمانی وجود ندارد پس فهم معنا و شناخت آیات ضروری است. بنابراین به خاطرابلاغ پیام الهی به ملل مختلف، قرآن به زبان های مختلف ترجمه گردیده ‌است اما از آن جایی که ترجمه برخی از عبارات قرآن به صورت تحت اللفظی ممکن است مانع از انتقال معانی و مفاهیم ژرف آن شود، مترجمان ناگزیر از گنجاندن افزوده هایی نمایان و یا اشراب شده در متن ترجمه شده اند که اغلب با استناد به تفاسیر و یا کتابهای سبب نزول و یا مباحث کلامی و اصولی و...انجام گردیده است و این جاست‌که نیاز به تحلیل و تطبیق عبارات و جملات افزوده در این ترجمه ها و سنجش میزان انطباق آنها با آراء مشهور، احساس می گردد. از این رو در این پژوهش، به بررسی افزوده های هفت ترجمه ی معاصر قرآن به زبان فارسی در جزء های 25 و 26،پرداخته شده است که عبارتند از: ترجمه‌های«الهی‌قمشه‌ای،خرمشاهی، صفارزاده،فولادوند، گرمارودی، مشکینی و مکارم».در این پایان نامه، ابتدا آیاتی که مترجمان در ترجمه‌ی آنها افزوده هایی را اضافه نمودند، استخراج ‌گردیده است.شایان ذکر است که در این میان تنها افزوده های موثر و کلیدی مورد بحث و تحلیل قرار گرفته اند.سپس با مراجعه به تفاسیر معتبر شیعه و سنی، منابع لغوی ، روایی و ... و مبنا قرار دادن آنها ،به تحلیل و بررسی افزوده ها پرداخته شده استو میزان مطابقت آنها با آراء مفسران مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین به این مهم اشارهشده است که آیا ذکر این افزوده ها برای فهم بهتر آیات مورد بحث، لازم بوده یا زائد و بدون کارایی است؟ در پایان و پس از تحلیل و بررسی افزوده ها در ترجمه های هر آیه، در حاصل بحث، تحت عنوانِ نتیجه گیری ذکر شده است که کدام یک از مترجمان ترجمه ی بهتری ارائه کرده اند.

از آن جایی که قرآن معجزه ای الهی و جاوید در سطح جهانی می باشد ، برای درک و فهم و ابلاغ آن لازم است این کلام به گونه ای کاملا صحیح و دقیق مورد ترجمه و تفهیم همگان قرار بگیرد و از آن جایی که ترجمه برخی از عبارت ها به صورت تحت اللفظ امکانپذیر نیست ، افزوده هایی توسط مترجمان که مستند بر بحث های کلامی و اصولی و تفاسیر معتبر و کتابهای اسباب نزول است بر ترجمه وارد می شود، و این مهم باعث گردیده که در سال های اخیر قرآن پژوهان بسیار زیادی اقدام به ترجمه قرآن به همراه شرح و ارائه افزودهبر آن کرده اند ، و به همین دلیل احساس نیاز بیشتری به تطبیق و بررسی جملات و کلمه های افزوده در این ترجمه ها و مقایسه آنها با تفاسیر معتبر و نظرات مفسران مشهور و مورد قبول، می شود.

در این مقاله با بررسی عنواین ذیل پیرامون ترجمه و نظریه ترجمه ناپذیری قرآن در رشیدرضا پرداخته می شود: مفهوم لغوی ترجمه، مفهوم اصطلاحی ترجمه، واژه ترجمان در واژه در روايات و اخبار، فوايد ترجمه قرآن، شروط ترجمه قرآن كريم، نخستين مترجمان قرآن كريم، ضرورت ترجمه قرآن كريم، سیره های ترجمه قرآن. در انتها نیز نتایج ناظر به ادله رشیدرضا بیان می شود.

آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم دیدگاه های نوینی را در تفسیر آیۀ شریفۀ «بسم الله الرحمن الرحیم» بیان کرده اند. براساس این دیدگاه ها می توان فهم دقیق تری از معنای این آیۀ شریفۀ به دست آورد و ترجمۀ نوینی از آن عرضه کرد. بدین منظور باید با تکیه بر ساختارهای زبانی، «بسمله» را تحلیل کرد. منظور از ساختارهای زبانی، ساختار لغوی، صرفی و نحوی است. در این نوشتار، براساس دیدگاه های تفسیری آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم، تلاش می کنیم ساختارهای زبانی بسمله را تحلیل و ترجمۀ دقیق و جدیدی از این عبارت شریف عرضه کنیم.

بافت و سیاق یکی از قرینه های مهم فهم مقصود و مدلول کلام است که در تفسیر قرآن کریم از قواعد مهم محسوب می گردد و مفسران قرآن کریم در بیان معنای آیات از آن بهره گرفته اند. از مهمترین کارکردهای سیاق می توان به نقش آن در شرح و تبیین واژه، توسعه و تحدید معنا، تشخیص اعراب آیات قرآن، تصحیح سبب نزول و اختیار یک وجه از قرائت اشاره کرد. اما در ترجمه قرآن هنوز سخنی از سیاق و اهمیت آن وجود ندارد؛ هر چند مترجمان در برخی از موارد چون تعیین معنای کلمه و عبارت و تعیین مرجع ضمیر به سیاق و بافت کلام توجه دارند؛ اما در مواردی اساسی چون تعیین وجه اعرابی و عامل و قرائت معمولا توجهی به سیاق نمی شود. این پژوهش در صدد بیان و اثبات این فرضیه است که سیاق به عنوان یک قرینه اساسی در فهم معنای آیات، می تواند به طور غیر مستقیم بر ترجمه قرآن کریم اثر داشته باشد. نیز بافت کلام با تعیین یک وجه از اعراب، یا یک وجه از معنا، و تعیین مرجع ضمیر و اختیار یک وجه از قرائت و... بر ترجمه اثر دارد. پژوهش حاضر ضمنا نشان می دهد که مترجمان قرآن کریم در مواردی همچون تعیین معنای کلمه و عبارت، تعیین مرجع ضمیر به سیاق توجه دارند؛ اما در تعیین وجه اعرابی متناسب با بافت کلام و قرائت هماهنگ به بافت و سیاق توجه ای ندارند و ترجمه های موجود از این جهت هماهنگ با سیاق و بافت آیه نیست.

در معادل سازی واژه های قرآنی، مراجعه به قاموس ها و کتب وجوه معنا گاهی مخاطب را از مفهوم اصلی واژه دور می سازد. از سوی دیگر، ارجاع ترجمه واژه، به واژه های مجاور یا مترادف، این مساله را شدت می بخشد. واژه های «إجتبا»، «إصطفا»، «إختیار»، «إصطناع» و «إتخاذ» از این قسم هستند که به دلیل نزدیک بودن دایره معنایی غالبا یکسان ترجمه می شوند، درحالی که می دانیم، هر واژه دارای بار معنایی مخصوص به خود می باشد. این نوشتار، تلاش می کند با استفاده از کاربرد آیات و تفاسیر، به مفهوم اصطفا و از آنجا به ترجمه مناسبی برای این واژه دست یابد، به گونه ای که، در همه کاربردها صدق کند و در خور شان آیات باشد و در عین حال، مرز آن با واژه های نزدیک مشخص باشد. برای دست یابی به این منظور، ابتدا آرا متقدمین در معنا و تفسیر «اصطفا» نقل شده و آنگاه به تنزیه معنای آن پرداخته شده است. در ادامه سیر «مصطفوین» در گذر زمان و درجات معنای «إصطفا» آورده شده است.