جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عدالت اجتماعی و منتقدان آن موضوع این درس بازخوانی سه دسته از مهمترین انتقادهای وارد شده به اثرگذارترین و بحث برانگیزترین مسأله فلسفه سیاسی معاصر است: نظریه عدالت رالز (عدالت به مثابه انصاف). رالز در مجموعه آثار خود می کوشد تا بر مبنایی کانتی (پذیرش آزادی و برابری به عنوان ارزش‌های پایه)، بر اصول عدالت ناظر به نهادهای اصلی اجتماعی و سیاسی استدلال نماید. در این درس، پس از مروری اجمالی بر چهارچوب نظریه عدالت رالز، بازخوانی سه انتقاد کالسیک وارد بر نظریه عدالت بر مبنای متون منتقدان او پیگیری میشود: انتقادات برآمده از سه جریان جامعه‌گرایی (مایکل سندل)، لیبرتاریانیسم (رابرت نوزیک) و لیبرالیسم چپ (جرالد کوهن).مایکل سندل در کتاب کلاسیک خود با عنوان "لیبرالیسم و محدویت‎‎‌های عدالت"، از نقطه نظر جامعه‌گرایانه چهارچوب لیبرال رالز را برای استننتاج اصول عدالت ناکافی می‌داند. جامعه‌گرایان مدرن، ملهم از ارسطو و هگل، پاره‌ای مفروضات نظریه عدالت رالز را به چالش می‌کشند. مفروضاتی که بر اساس آن ها، وظیفه اصلی دولت تضمین و توزیع منصفانه آزادی‌ها و منابع اقتصادی مورد نیاز افراد برای گزینش آزاد شیوه زندگی است. رابرت نوزیک در کتاب "دولت، بیدولتی و آرمانشهر" از زاویه‌ای دیگر به مسأله پرداخته و هرگونه مداخله دولت را برای کاهش نابرابری اقتصادی مستلزم دخالت در آزادی انسان‌ها و نامشروع تلقی می‌کند. نوزیک بر خالف رالز مدعی است که وضع هرگونه مداخله بر ما یملک افراد به منظور تحقق امری موسوم به خیر اجتماعی -حتی در دریافت‌هایی که خیر اجتماعی را به منابع اقتصادی منحصر می‌کنند- در نهایت نمی‌تواند ارزش انسان را به عنوان غایت فی نفسه به رسمیت شناخته و در تعارض با ارزش‌های کانتی قرار می‌گیرد. جرالد کوهن در کتاب خود با عنوان »نجات عدالت و برابری« مسأله را از زاویه‎‌ای دیگر مورد بحث قرار می‌دهد. او در بخش اول کتاب خود به نقد درونی عدالت به مثابه انصاف می‌پردازد و استدلال می‌کند که تبیین رالز از عدالت توزیعی از دو انگیزه رقیب تأثیر پذیرفته است: کارایی و برابری، و رالز در آشتی دادن این دو شکست خورده است. بخش دوم کتاب کوهن به رد این ادعای رالز اختصاص دارد که هر دریافتی از عدالت باید بر مبنای شرایط واقعی زندگی اجتماعی توجیه شود. در نگاه کوهن، کوشش برای اثبات پایداری جامعه ی به سامان (جامعه ای که اصول عدالت بر آن حاکم است) با سرشت ایدئال‎‌گرایانه فلسفه سیاسی در تعارض است (مشابه این انتقاد از جانب هابرماس نیز مطرح میشود که خارج از موضوع بحث ترم جاری است). در این درس و در ذیل عناوین فوق، پارهای از مهمترین مسائل فلسفه سیاسی مانند نسبت میان خیر و حق، توجیه مشروعیت دولت و محدوده دخالت آن، نابرابری و ایدئالیسم و رئالیسم در فلسفه سیاسی مورد بحث قرار خواهد گرفت.