جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

غزالی یکی از بزرگ‌ترین متکلمانی است که برای منطق منشأ وحیانی قائل است. او خدا را معلم اول، جبرئیل را معلم ثانی و پیامبر اکرم6 را معلم ثالث می‌شمرد. مهم‌ترین ابتکار غزالی در علم منطق، استخراج قیاس‌های منطقی از قرآن کریم است که با مثال‌های اصولی و اسلامی آمیخته و آنها را در کتاب «القسطاس المستقیم» آورده است. از دیدگاه غزالی، قرآن کریم نور است و از آن جهت نور خوانده می‌شود که مشتمل بر موازین منطقی است. قرآن کریم تمامی حقایق عالم را به‌صورت مجمل و مضمر داراست. او بین منطق و آموزه‌های قرآنی از طریق ارجاع قیاس‌های منطقی به پنج میزان قرآن کریم، رابطه عمیق برقرار کرده است. او برای جایگزینی اصطلاحات یونانی، از مثال‌های شرعی فقهی و کلامی استفاده نموده است. این رابطه بدین گونه است: میزان تعادل بر «قیاس اقتران حملی»، میزان تلازم بر «قیاس استثنایی متصل» و میزان تعاند بر «قیاس استثنایی منفصل» منطبق است. میزان تعادل خود بر سه گونه است: میزان اکبر (شکل اول)، میزان اوسط (شکل دوم) و میزان اصغر (شکل سوم) که در مجموع به پنج مورد خلاصه می‌شود. پیامد نظریه غزالی این است که منطق را به‌جای امامت گذاشته و روی این مسأله تأکید کرده است که با وجود منطق، به امام معصوم نیازمند نخواهیم بود.

شیعیگری چگونه پیدا شده ؟‪...‬‬ ‫‫شیعیگری تاریخچه بسیار درازی میدارد‪ ،‬بلکه خود تاریخی می باشد‪ .‬ولی ما در اینجا آنرا به کوتاهی یاد‬ ‫خواهیم کرد‪.‬‬ ‫شیعیگری به این معنی که خواست ماست از زمان بنی امیه آغاز یافته‪ .‬چون معاویه به دستاویز کشته شدن عثمان‬ ‫با امام علی بن ابیطالب به جنگ برخاست و پس از مرگ او خلافت را با زور و نیرنگ بدست آورده در خاندان‬ ‫خود ارثی گردانید‪ ،‬این رفتار او به بسیاری از مسلمانان گران افتاد و کسان بسیاری آرزوی خلافت کرده چنین‬ ‫خواستند که آنرا از دست بنی امیه بیرون آورند‪.‬‬ ‫لیکن تا معاویه زنده میبود کسی نیارست‪ ‬بجنبد‪ .‬پس از مرگ او حسین بن علی به کوشش برخاست ولی از‬ ‫ناپایداری پیروانش کاری از پیش نبرد و بدانسان که همگی میدانند کشته گردید‪.‬‬ ‫سپس چون یزید پسر معاویه مُرد و پسر او معاویه نام پس از چهل روز خلافت کناره از آن جست و برخی‌‬ ‫آشفتگیها به میان افتاد‪ .‬عبد اﷲ بن زبیر در مکه و محمد بن حنفیه در مدینه به دعوی خلافت پرداختند و مختار در‬ ‫کوفه برخاست که او نیز در نهان به خلافت میکوشید‪ .‬ولی اینها نیز کاری نتوانستند و یکایک از میان رفتند‪.‬‬ ‫سپس دو خاندان بزرگی با بنی امیه به نبرد برخاستند‪ :‬یکی عباسیان (پسران عباس عموی بنیادگزار اسلام)‪،‬‬ ‫دیگری علویان (پسران علی)‪ .‬عباسیان بنیاد کار خود را به زمینه چینی نهاده چون ناخرسندی ایرانیان را از بنی امیه‬ ‫میدانستند و از آمادگی آنان به شورش آگاه میبودند‪ ،‬نمایندگانی به ایران فرستادند که در اینجا نهانی به کوششهایی ‫پردازند و دسته هایی از پیروان پدید آورند‪ .‬لیکن علویان به سادگی برمیخاستند و جنگ میکردند و کشته میشدند‪.‬‬ ‫(چنانکه زید بن علی‌‪ ،‬یحیی پسر او‪ ،‬محمد نفس زکیه‪ ،‬برادرش ابراهیم‪ ،‬حسین صاحب فَخ‪ ‬و دیگران کشته شدند)‪.‬‬ ‫از اینرو بنی عباس کار را پیش بردند و با دست ابومسلم بنیاد بنی امیه را برانداخته خود به جای ایشان خلیفه‬ ‫گردیدند‪.‬‬.. ‫کوتاه سخن آنکه از نیمه دوم صده نخست تاریخ هجری کشاکشهای بسیار سختی بسر خلافت پیدا شده نبرد و‬ ‫جنگ بسیار میرفت‪ .‬آرزومندان خلافت از هیچگونه کوشش در راه آرزو باز نمی ایستادند‪.‬‬ ‫خونها از هم می ریختند‪ .‬خاندانها بر می انداختند‪ .‬دروغ و نیرنگ بکار می بردند‪ .‬در این کشاکشها پیروان‬ ‫علویان «شیعه» نامیده میشدند که به همان معنی «پیروان» میباشد. «‬شیعیگری» از همانجا آغاز گردیده‪.‬‬ ‫این شیعیگری نخست یک کوشش سیاسی بی آلایشی‌‪ ،‬و شیعیان بیشترشان مردان ستوده نیکی میبودند و‬ ‫پاکدلانه و غیرتمندانه در آنراه میکوشیدند‪ .‬چه بیگفتگوست که علویان به خلافت بهتر و سزنده تر میبودند‪ .‬در میان‬ ‫اینان مردان پاک و پارسا بیشتر یافته میشدی‪ .‬بویژه در برابر بنی امیه که بیشترشان مردان ناپاک میبودند‪.‬‬

آیین گرامیداشت و رونمایی مجموعه آثار نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی، در تاریخ ۲۹ مهر ۱۴۰۰، در سالن همایش های رسول اعظم (ص) واقع در مدرسه علمیه امام کاظم (ع) قم برگزار شد.‌ در این آیین از ۱۷ اثر علمی تولید شده در موضوع نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی رونمایی شد.‌

با بررسی تاریخ کلام امامیه مشاهده می کنیم همواره اختلافات اندیشه ای و فکری میان اصحاب ائمه وجود داشته است. این مسئله از آنجا حائز اهمیت است که این دست اختلافات در زمان حضور امامان شیعی و با پذیرش مرجعیت علمی آنها توسط اصحاب ایشان رخ داده است. دامنه این اختلافات مباحث گوناگون کلامی را در بر می گیرد. بیشتر این اختلافات را می‌توان در زمینه توحید و امامت مشاهده نمود. مباحثی مانند چیستی خداوند، اسما و صفات الهی، علم امام، عصمت و فضائل امامان. گاه این اختلافات زمینه بروز واکنش های شدیدی میان اصحاب نسبت به یکدیگر را فراهم ساخته و موجب ایجاد دسته بندی هایی در میان آنها گشته است. آنچه در این میان مهم است نوع برخورد امام با این اختلافات و چگونگی مدیریت آن می‌باشد؛ به گونه ای که ضمن حفظ وحدت کلی جامعه شیعی و تاکید بر پایبندی به اصول مذهب امامیه، از نفوذ عقائد انحرافی جلوگیری به عمل آید و نقاط دارای ابهام و اختلاف برانگیز نیز تبیین گردد و در عین حال زمینه رشد و باروری فکری و اندیشه ای اصحاب و حفظ شخصیت اصحاب از اتهام های ناروا فراهم گردد. خواهیم دید اهل بیت با دو رویکرد ایجابی و سلبی تحقق اهداف مزبور را میسور ساخته اند. برخوردهای ایجابی برخوردهایی غیرمستقیم و روشنگرانه و برخوردهای سلبی برخوردهایی مستقیم و طردکننده بوده است. در این نوشتار با تکیه به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی ـ تحلیلی، با بررسی تاریخ اندیشه امامیه به دنبال دستیابی به مصداق های این دو نوع برخورد بوده ایم.

در طول تاریخ تشیّع برخی از فرقه‌ها به وجود آمدند که باورهایی غلوآمیز نسبت به ائمه اطهار علیهم‌السلام ابراز کردند. درواقع با بررسی و کنکاشی در این خصوص می‌توان به عللی برای شکل‌گیری چنین باورهایی دست‌یافت. مستشرقان زیادی با نگاه برون دینی به تحقیقات در این زمینه پرداخته و یک نظر کلی راجع به تمام فرق تشیع ابراز داشته‌اند. «ویلیام تاکر» ازجمله این محققان است که به بررسی دو فرقه مغیره و جناحیه همت گماشته است. «تاکر» در این پژوهش اطلاعاتی را در خصوص مغیره بن سعید از منابع متقدم اسلامی نقل کرده و جاعل بودن شخصیت رواییِ مغیره را مورد تأکید قرار می‌دهد. نظر کلی تاکر در خصوص پیروان مغیره و جناحیه نوعی بازگشت به نظریه هزاره گرایی است که معتقد به رجعت و موعودگرایی هستند. تاکر در خصوص جابر جعفی نتوانسته است به‌درستی او را از شیعیان غالی متمایز کرده و براثر رجوع به اخبار غیرمستند او را در عداد غالیان برشمرده است، و در مورد عبدالله بن معاویه نقش پیروانش را پس از مرگش؛ در انحرافات به وجود آمده، نادیده گرفته است. در این تحقیق سعی بر آن شده است تا ضمن ارائه ترجمه از دو بخش مغیریه و جناحیه کتاب مهدی‌ها و هزاره گرایان یک بررسی نسبت به اعتقاد این دو فرقه که در این کتاب منعکس‌شده است؛ ارائه شود و در انتها به‌نقد دیدگاه مؤلف پرداخته‌شده است.

این کتاب، پژوهشی درباره مبادی و سیر تکاملی چهار گروه غالی «بيانيه»، «مغيريه»، «منصوريه» و «جناحيه» در سده‌های دوم و سوم هجری در عراق و ایران است. اندیشه‌های این گروه‌ها آمیزه‌ای از تعالیم و اعمال ادیان اصالتاً غیر اسلامی را در نخستین سده‌های حکومت اسلامی نشان می‌دهد. نویسنده ضمن اشاره به تأثیرپذیری این گروه‌ها از «عبدالله بن سبا»، «مختار» و «كيسانيه»، تمرکز ویژه‌ای بر نقش تاریخی – اجتماعی این گروه‌ها دارد که همگی شورش‌هایی علیه خلفای بنی‌امیه به راه انداختند.