جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: غنای فکری استثنایی ایران قرن هفدهم صفویه مظهر مکتب فلسفی اصفهان و به ویژه مؤسس ظاهری آن، میرداماد (متوفی 1631) و شاگرد بزرگ او ملاصدرا (ملقب به صدرالدین شیرازی، د. 1636). به همان اندازه برای مکتب، حکمت آپوفاتیک رجب علی تبریزی که بعدها (متوفی 1669/70) دنبال شد، اهمیت دارد. با این حال، علیرغم شهرت این فیلسوفان، شناسایی «مکتب فلسفی اصفهان» تنها در سال 1956 توسط هانری کوربین، ایران شناس مشهور فرانسوی، که به شخصیت متحد کننده نوافلاطونی اسلامی حدود 20 متفکر و شخصیت معنوی اشاره کرد، پیشنهاد شد. این گروه بندی متعاقباً برای حدود پنجاه سال بدون چالش باقی مانده است. در این اثر بسیار بدیع، جنیس اسوتس، مشروعیت اصطلاح «مدرسه» را بررسی می‌کند و در فلسفه‌های پیچیده این سه شخصیت اصلی شیعی می‌کاود و بین آنها مقایسه می‌کند. مؤلف این موضوع را بیان می کند که اندیشه ملاصدرا مستقل و در واقع با اندیشه های میرداماد و رجبعلی تبریزی ناسازگار است. این نه تنها طرز تفکر جدیدی را در مورد چگونگی درک ما از «مکتب اصفهان» ارائه می‌کند، بلکه میرداماد و رجبعلی تبریزی را به‌عنوان پیشگامان خود معرفی می‌کند.

توضیحات برگرفته از نسخه فارسی رساله لب اللباب: رساله لب اللباب در سير و سلوك اولى الالباب، به زبان فارسى، از تأليفات عارف كامل، حضرت علامه آیت‌الله حاج سيد محمدحسین حسينى تهرانى است. موضوع اين رساله، تهذيب اخلاق بر مبناى سير و سلوك و طى سفرهاى چهارگانه عرفانى است. اين رساله، مشتمل بر «مقدمه مؤلف»، «معرفت اجمالى و طرح كلى سلوك الى الله»، «شرح تفصيلى عوالم مقدم بر عالم خلوص»، «شرح اجمالى طريق و کیفیت سلوك الى الله» و «شرح تفصيلى طريق و کیفیت سير الى الله» است. اصل اين رساله، اسّ و مخّ اولين دوره از درس‌هاى اخلاقى و عرفانى است كه حضرت استاد علامه طباطبايى در سال‌هاى 69 - 1368ق، در حوزه علميه قم، براى بعضى از طلاّب بيان فرموده و مؤلف(علامه حسینی طهرانی)، به‌عنوان تقريرات درس، به رشته تحرير درآورده و سپس با تنقيحات و اضافاتى به چاپ رسانده است؛ اساس و شالوده مطالب اين رساله، برگرفته از رساله «تحفة الملوك در سير و سلوك»، منسوب به علامه بحر العلوم است، حتى تعداد و ترتيب شرايط بيست و پنج‌گانه سلوك، در هر دو رساله يكى است. به احتمال قوى، علامه طباطبايى، مباحث اخلاقى مزبور را از روى همين رساله بحر العلوم مطرح مى‌فرمودند. در واقع، رساله «لب اللباب» تنقيح رساله «تحفة الملوك» است؛ بدين معنا كه بيشتر عناوين و مطالب هر دو رساله همسان است و پاره‌اى از مباحثى كه مورد نظر حضرت علامه طباطبايى و علامه تهرانى بوده است، مورد نقد و بررسى قرار گرفته است و برخى از مسائل سؤال‌برانگيز، به‌طور كلى مطرح نشده است؛ در عوض، در لابه‌لاى مطالب و جاى جاى مباحث، لطايف و معارفى گنجانده شده است كه در جاى خود كم‌نظير است و به رساله طراوت خاصى داده است.

چکیده بررسی های دیدگاه هانری کربن که در این رساله به صورت کتابخانه ای جمع آوری و تحلیل ، تطبیقی آن بر اساس دیدگاه علامه بیان شده است . رکن اصلی دین اسلام بخصوص تشیع ولایت است . آموزه ولایت در منظومه فکری شیعه، شاهد تفاسیر مختلف و متنوعی بوده است. هر اندیشمندی به فراخور نظام دانایی خویش، آن را تبیین کرده و این تبیین‌ در دسته عمده فلسفی، عرفانی، کلامی و حدیثی قابل طبقه‌بندی است. پوشیده نیست که برخی از دیدگاه‌ها از دو یا چند دستگاه مفهومی بهره جسته و نظریه خویش را سامان داده است. چنین نگرشی، شیوه‌های دیگری را تولید کرده و افق‌ تازه‌تری را گشوده است. گاه نقطه عزیمت یک متفکر احادیث بوده، ولی در مقام تبیین و توجیه، از دستگاه عرفانی بهره جسته است. بازشناسی مقوله «ولایت»، بازشناسی عرفان و عارفان کامل و بازشناسی «توحید ناب»، اعمّ از توحید معرفتی و توحید شهودی است؛ چه این‌که موحِّد ناب و کامل نیز در «ولایت‌شناسی» تجلّی ‌یابد. یکی از دانشمندانی که توانست بسیار خوب تجلّی ولایت را فهم کند؛ هانری کربن دانشمند فرانسوی است . وی بر خلاف بسیاری از مستشرقان که با مطالعات اندک و بر اساس ظن و گمان به نوشتن درباره فرهنگ شرقی و اسلامی پرداخته‌اند، با مطالعات دقیق و گسترده درباره تمدن اسلامی و به ویژه فرهنگ اسلامی قلم زده است. مطالعه آثار کربن خود گویا است که وی تا چه حدّ در زمینه فرهنگ اسلامی مطّلع بوده است، به طوری که انسان با مطالعه آثارش و تطبیق دادن تألیفات او با آثار دیگر خاورشناسان خواهد فهمید که کمتر محققی از خاورشناسان در جامعیت و عمق فکری به پای او می‌رسد. بررسی آراء کربن و تطبیق آن با دیدگاه علامه طباطبایی باعث می‌شود که آموزه ولایت در منظومه فکری تشیع به بهترین صورت درک شود .

نگرش تاریخی آن‌جایی رقم می‌خورد که امور و مفاهیم نه به صورت مطلق که در همه زمان‌ها و همه مکان‌ها به یک منوال حاضر باشند و فهمیده شوند بلکه در وضعی که مقتضیِ دوره و زمانه خویش بوده‌اند به فهم می‌‌آیند و لازمه این سخن آن است که امور و مفاهیمِ هر دوره و زمانه‌ای را باید از زنگارهای وضع اکنونیِ خود، به نحوی که اکنون امور را درک می‌کنیم، زدوده تا بتوانیم آن‌ها را به همان نحو که بوده‌اند(بی‌آنکه غبار و حجابِ وضع ما فراگرفته باشدشان) درک کنیم. محمدعلی امیرمعزی در چنین بستری است که مواجهه و فهمش در نسبت با تشیع ممکن می‌شود. اقتضای روش او منابع کهن روایی شیعه را مورد توجه قرار می‌دهد به نحوی که شیعه را نه صرفا از دالان‌های صور گونه‌گونِ کلامی، فقهی، حکمی و یا مشارب عدیده عرفانی که ممکن است محجوب به حجبِ بُعد زمانه و مقتضیات برهه‌های تاریخی شده باشند بلکه از آنچه اقوال و احادیث ائمه بازگو کرده‌اند می‌یابیم. امام معصوم یا مرشد و راهبرِ شیعیان که واجد دو شان وجودی-باطنی و تعیّن تاریخی که در برهه‌ای حیات داشته است، نقطه‌ی کانونی قلمداد شده که تمامی امور و مفاهیم شیعی با او معنا می‌یابند یعنی معنای امام، محور جمیع باورها و افعال و نگاه انسان شیعی است. شیعه در نسبت با امام معصوم است که خود را یافته و بازگو می‌نماید. آنچه واجد اهمیت است نزدیک شدن به درکی است که خود ائمه شیعه از خود بازگو کرده و آن‌ را می‌توان در منابع کهن حدیثی شیعه که قریب‌ترین فاصله را با غیبت امامان داشته‌اند( که آغازِ تحمیلِ مقتضیات تاریخی بر درک از معنای امام و نسبت وجودی با اوست) یافت. گرچه این معنای نخستین از شیعه، کمتر حجاب فهمِ ادوار و مقتضیات آن را به خود گرفته اما در تطورات تاریخی و مابین فرق و مشارب گونه‌گون کلامی، فقهی، عرفانی و حکمیِ شیعه مضمحل نشده البته که تغییرات بعضا اساسی نسبت به وضع اصیلش یافته است.