جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اعجاز پشتوانۀ دفاعی پیامبران در برابر تشکیکات احتمالی است. قوام معجزه به تحدی و هماوردطلبی است. قرآن معجزۀ پیغمبر اسلام است و تحدی به قرآن به طور صریح در قرآن وارد شده است. قرآن مجموعۀ کلام الهی مرکب از 114 سوره است که هماوردطلبی های آن نیز به شکل های گوناگون آمده است. گاه اهل تردید را به آوردن مانند قرآن و گاه ده سوره و در پاره ای موارد یک سوره فراخوانده است. مشهور در توجیه راز فراوانی و گوناگونی تحدی بر این باورند که تحدی از کل قرآن به ده سوره و از ده سوره به یک سوره بوده است. با عنایت به سیر نزول سوره های قرآن، حکمت گفته شده برای تحدی، اگر به خدا نسبت داده شود، اثبات شدنی نیست؛ اما می توان میان نوع شبهه و جهت ابهامی که موجب تحدی شده، نسبت برقرار کرد

در این کتاب مولف به نحو احسن به اثبات رسانده اند که دامن تشیع از عقیده به تحریف قرآن کریم پاک و منزه است و هیج یک از علما بزرگ و برجسته شیعه قائل به تحریف قرآن نیستند و آنچه به شیعیان نسبت به تحریف قرآن داده می شود فقط اتهام است و هیچگونه حقیقی ندارد چون علما و محققین بزرگ و برجسته آنها از تحریف قرآن تبرئه جستند و درباره مصونیت قرآن از تحریف بیان شافی و وافی و واضحی دارند. ویژگی این کتاب شریف این است که مولف محترم تمام مطالب را ابحاث آنرا بامدارک و منابع معتبر شیعه و اهل سنت ذکر کرده اند. مطالب این کتاب بر چهار فصل است: فصل اول: در این فصل مولف محترم معنی لغوی و اصطلاحی تحریف را مطرح کردند و درباره آن اقوال و آراء اهل لغت را ذکر کردند و بعد از آن اقسام تحریف را بیان کردند. فصل دوم: مولف در این فصل مصونیت قرآن از تحریف را با دلائلی عقلی و نقلی بیان کردند و فرمودند که حدیث ثقلین که شیعه و سنی هر دو آنرا نقل کرده اند معتبرترین دلیل بر این مدعی می باشد و گفتار علما و بزرگ و برجسته شیعه مثل شیخ مفید، شیخ صدوق، سید مرتضی و شیخ طوسی بیان گر مصونیت قرآن از تحریف می باشد. فصل سوم: مولف در این فصل شواهد زیادی بر مصونیت قرآن از تحریف بیان فرمودند ایشان بیان فرمودند که پیامبر اکرم به قرآن به قرآن کریم اهتمام خاصی داشتند و پس از دریافت وحی بلافاصله قرآن کریم توسط کاتبین وحی نگاشته می شد. فصل چهارم: مولف در این فصل شبهات و اشکالات مدعیان تحریف را مورد نقد و بررسی قرار دادند و پاسخ های قاطع و واضح و صریح به آنها دادند.

اولین و مهم ترین منبع تفسیر تسنیم قرآن است و استاد جوادی آملی در این مسیر راه علامه طباطبایی را –البته به گونه ای استوارتر- پیموده است. مفسر گرچه معتقد است روایات تفسیری غیر فقهی حجیت ندارند، ولی بخش وسیعی از تفسیر خود را به بحث روایی اختصاص داده و تأکید کرده است که این امر هیچگونه منافاتی با استقلال قرآن در تفسیر ندارد. در این تفسیر، آیات دربردارنده معارف عقلی با بهره‌گیری از مبادی بیّن یا مبیّن عقلی به عنوان دلیل یا موید، تفسیر شده و از آنجا که نویسنده آن، از برجسته ترین شخصیت های آگاه به فلسفه اسلامی است، منبع بودن عقل در آن به شکلی کاملاً آشکار رخ نموده است.تسنیم در عین حال که جزء تفاسیر اجتهادی و جامع به حساب می آید، تفسیری است فلسفی و عرفانی و اصطلاحات این علوم در آن مکرّر به چشم می خورد. گرچه این امر در کنار بکارگیری واژگان غریب و نامأنوس، مطالعه بخش قابل توجهی از آن را به خواص اختصاص داده، ولی این به معنای محرومیت عامه مردم از مطالعه آن نیست، زیرا جنبه تربیتی و اخلاقی آن نیز بسیار آشکار و قابل توجه است، به گونه ای که مفسر به اندک بهانه ای سعی دارد نکات اخلاقی برآمده از آیات را مطرح کند. از این حیث به نظر می رسد آنچه بیش از همه در این تفسیر جلب توجه می کند، رنگ اخلاقی آن است.مفسر در موارد متعدد از اصل سیاق در تفسیر آیات بهره گرفته و در روش تفسیری خود بر پرهیز از اسرائیلیات تأکید نموده است. وی در سطح بسیار گسترده از سایر نظرات سایر مفسرین بهره برده و نیز آنها را نقد نموده است.استاد جوادی آملی همچون برخی از مفسران در پیشگفتار کتابش بخش مستقلی را به مباحث علوم قرآنی اختصاص نداده، ولی در تفسیر آیات به مناسبت مسائل مطرح شده، به اجمال یا تفصیل به مباحث مختلف علوم قرآنی نظیر اعجاز، اسباب نزول، تحریف، محکم و متشابه و.....پرداخته است . از این میان مبحث جوّ، فضا و شأن نزول و تناسب آیات در آن از جایگاه خاصی برخوردار است.در یک کلام باید گفت تفسیر تسنیم به نوعی مستدرک المیزان محسوب می شود و سعی دارد مباحث مطرح در آن را به شکلی کاملتر و مفصلتر مطرح ساخته و نواقص احتمالی آن را رفع کند. با این وجود تمایزاتی میان این دو تفسیر وجود دارد که در این نوشتار به آنها اشاره شده است.

گر ‌چه روش تفسیر موضوعی قرآن دارای ریشه‌ای کهن است، اما روشی نو پدید در حوزه‌ی تفسیر قرآن محسوب می‌شود و اخیراً مفسران بسیاری به نگارش‌هایی در این زمینه دست زده‌اند.تفسیر موضوعی آیت الله جوادی آملی، یکی از تفاسیر برجسته‌ی عصر حاضر است که به سبب غنای علمی، مورد توجه اندیشمندان اسلامی واقع شده است. تفسیر موضوعی استاد جوادی آملی که بر اساس مبانی تفسیری وی به انجام رسیده است، شامل مبانی عامی چون؛ جامعیت قرآن، قابل فهم بودن قرآن، اعجاز قرآن، نزاهت قرآن از تحریف و مبانی خاصّی همانند وجود معانی باطنی برای آیات، لزوم حضور عترت در کنار قرآن، روشن‌گر بودن قرآن و انسجام آیات آن است. به کار گیری قواعدی همانند توجه به مفاهیم کلمات در زمان نزول و در نظر گرفتن قراین پیوسته و نا پیوسته، از دیگر مشخصات تفسیری وی می‌باشد.روش ایشان در تفسیر موضوعی، همانند تفسیر ترتیبی، تفسیر قرآن به قرآن است؛ بدین گونه که دسته‌ای از آیات، مفسر گروهی دیگر از آیات قرار می‌گیرند و در کنار آن، از روایات تفسیری اهل بیت: نیز بهره برداری می‌شود. از دیگر سوی، گرایش و لون عرفانی در سراسر تفسیر موضوعی ایشان به چشم می‌خورد؛ به طوری که در تفسیر بسیاری از آیات، از مطالب عرفانی موافق با قرآن، سخن به میان آمده است.

همراهی قرآن با مبیِّن، از جمله مباحث کلامی- قرآنی است. قرآن کتاب هدایت است؛ اما بهره مند شدن از آن، مستلزم این است که خداوند در کنار کتاب هدایت خویش، مبیِّنی را قرار دهد که به تبیین قرآن بپردازد. تبیین در لغت، به معنای آشکار کردن و توضیح دادن و در اصطلاح، از اهداف ارسال رسل و جزء وظایف ایشان است. قرآن، بیّن بالذات است؛ ولی به حسب ظاهر، دارای برخی اجمالات است که نیاز به تبیین دارد. اساس نظریه همراهی قرآن و مبیّن، مطابق عقل و سیره عقلا بوده و آیات و روایات بر آن صحّه می گذارند؛ چرا که رتبه معناداری، مربوط به ظواهر آیات قرآنی است و ظواهر قرآن، پیش از فحص از قرائن و بیان معصومین(ع)، فاقد حجّیت می باشد. حقّ بیان کلام الهی برای خداوند محفوظ بوده و چون اعجاز قرآن، منحصر به فصاحت و بلاغت آن نبوده، بلکه برخورداری از معانی و مفاهیم ژرف، از ابعاد اعجاز قرآن است؛ لذا تنها راه عقلانی برای اطلاع یافتن از آن حقایق، تبیین پیامبر(ص) است. هم چنین قرآن کریم و روایاتی متعدد در راستای شأن تبیینی پیامبر اکرم(ص)، ائمه اطهار(ع) را با تعابیری؛ چون «راسخان»، «حاملان» و «صاحبان علم»، وارثان این شأن عظیم معرفی می نماید.

نظریه پردازی های علمی یکی از مسائل مهم عصر ما و ضرورتی برای پیشرفت هر دانش است. خاستگاه نظریه ها می تواند از متن دانش مورد نظر برخیزد یا از دانشی دیگر، یعنی پژوهشگر الهام یا حدس برخاسته از یک پدیده طبیعی یا از یک آیه قرآن نظریه ای ارائه می کند و با توجه به شواهد و قرائن علمی آن را سامان می دهد. به عبارت دیگر نظریه پردازی های علمی گاهی تک تباری است و گاهی چند تباری است یعنی گاهی نظریه علمی به صورت میان رشته ای شکل می گیرد. از اینجاست که نظریه پردازی های علمی قرآن متولد می شود. در این نوشتار بر آنیم که ابعاد مختلف این مساله را مورد بررسی قرار دهیم.