جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

درقرآن،آیات متعددی هست که مساله خلود بهشتیان و جهنمیان را گوشزد می کند،عده ای راسعادتمند و مخلّد در بهشت ومتنعم ازنعمتهای آن، و دسته دیگر را شقاوتمند و معذّب به انواع عذاب معرفی می کند.دراین مقاله، سخن درمعنای«خلود» درآیات105تا108هود متمرکزاست؛ وبه واکاوی میزان و قلمرو آن ازمنظر ملاصدرا و علامه طباطبایی می پردازد؛ دراینکه مراد از خلود چیست وآیا بین خلود اهل بهشت و جهنم تفاوتی هست یا نه؟ بین مفسرین و متکلمین اختلاف نظر وجود دارد اکثرا آنها را یکی دانسته اند و به معنای بقا و جاودانگی اهل بهشت برای همیشه، و ماندگاری اهل جهنم درجهنم به صورت دائمی و نامحدود می دانند. دراین عرصه دیدگاه مفسر مطرح معاصر، علامه طباطبایی(ره) و میزان هماهنگی بین نظر ایشان و ملاصدرا حائز اهمیت است. مسأله به روش تحلیل محتوا براساس داده ها و اطلاعات گردآوری شده است. ازآنجا که قرآن در آیات هود خلود بهشتیان و جهنمیان را به دوام آسمانها و زمین معلّق دانسته؛ ابتدا مراد از آسمان و زمین و میزان دوام آنها بررسی و سپس مسأله خلود، موردکنکاش و مداقه قرار گرفت. از نتایج به دست آمده اینکه؛ عده ای آسمان و زمین را دنیایی؛ اماعلامه وملاصدرا اخروی می دانند، علامه خلود را دائمی، ملاصدرا آن را بسته به نوع عقیده، کمیت، کیفیت و موجبات عذاب می داند. آنچه حاصل شد اینکه قرآن طبق عدل الهی محدودیت خلود جهنمیان، و مطابق فضل الهی بقای اهل بهشت را بیان می نماید.

ملاصدرا، در مبحث نفسِ کتاب الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیّة، مانند بسیاری دیگر از آثار خود، به کرّات از آیات قرآن بهره برده است. در مقاله حاضر، این کاربردها مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، کاربست آیات در این مبحث، در چهار بخش دسته ­بندی شده و سپس درستی یا نادرستی کاربرد این آیات در آن مواضع، مورد ارزیابی و مداقّه قرار گرفته است. فرضیه بحث، استفاده بجا و صحیح ملاصدرا از این آیات بوده؛ اما نتیجه مداقّه بیشتر آن است که در بسیاری از موارد، آراء و پیش­فرض ­های فلسفی وی سبب شده­اند که فهم او از این آیات و به کارگیری آن­ها در مواضع و موارد خاص، با ظاهر و سیاق آیات مباین و ناسازگار باشد؛ و لذا نوعی تفسیر یا تأویل باطل محسوب می­ شوند. تنها در موارد اندکی، استفاده صدرا از آیات و تفسیر آن­ها، منطبق بر معنای ظاهری و سیاق آیات بوده است، و او در ارائه چنین تفاسیر صحیح و متقنی از مبانی فلسفی و حِکمی خود بهره برده است.