جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چند روز پیش خبر مبتلا شدن «لاورنس بِکَوو»، رئیس دانشگاه هاروارد و همسرش به ویروس کرونا در صفحه اینترنتی CNN منتشر شد. گر چه این روزها شاید اکثر ما از موضع بیرونی و ساحل امن و پناهگاهی که در آن به سر می‌بریم و با دغدغه‌ای بسیار کم البته همراه با ترسی عمیق (همراه با دلداری به خودمان و اطرافیان که کاملاً متناقض گونه به نظر می‌رسد) در حال رصد کردن اخبار محلی و جهانی کرونا هستیم، اما این خبر آن هم مربوط به دانشگاهی که دستی برتر در تولید علم، اختراع و اکتشاف دارد و جذب کننده نخبگان علمی دنیاست، قدری ترس ما را بیشتر می‌کند و هم بسیار هشدار دهنده به نظر می‌رسد.

در خاورمیانه که عمدتاً سه دین بزرگ ابراهیمی حاکم هستند، رهبران مذهبی محدودیت‌هایی را برای متدینان منظور کرده‌اند که تا چند هفتۀ پیش غیرقابل‌تصور بود. برای مثال روحانیان برجستۀ حوزۀ خاورمیانه و آفریقای شمالی بر تعطیلی مساجد مهر تأیید زده‌اند تا مانع از شکل‌گیری تجمعات بزرگ شوند. یا این که حاخام ایتسخاک یوسف راب اعظم سفاردی اسرائیل حکمی صادر کرده مبنی بر این که یهودیان گوشی‌های همراه خود را در روز شبت روشن نگاه دارند تا بتوانند اطلاعات ضروری را دربارۀ بیماری کووید 19 دریافت کنند.

انجیل، کتاب مقدس مسیحیت به عنوان یک دین سازمان یافته، در یکی از مهم‌ترین بخش‌های خود نقل قولی از مسیح ارائه می‌دهد: “هرگاه دو یا سه نفر تحت عنوان من کنار هم جمع شوند، من در میان آنها خواهم بود.” اما در بحران‌های بهداشتی به ویژه آنچه امروز به نام کویید ۱۹ سلامت جوامع را با خطر مواجه کرده است اگر دو یا سه مسیحی کنار هم جمع شوند و به مصافحه و عبادت و اجرای مراسم عشای ربانی بپردازند، به نظر می‌آید آنچه در میان آنها می‌تواند قرار بگیرد ویروس کروناست.

با منتشر شدن ویروس کرونا در اقصی نقاط جهان، رهبرانِ ادیان مختلف اعمال و مناسک دینی خود را تغییر داده و با شرایط موجود همگام ساخته‌اند. در این مطلب نگاهی داریم به نحوۀ همگام‌سازی ادیان مختلف با خطری که از جانب ویروس کرونا جوامع را تهدید می‌کند.

کرونا یک حادثه کوچک نیست بلکه یک رخداد مهم ملی بلکه جهانی است. در ایتالیا و در کشورهای مسیحی عالی‌ترین مقام مذهبی یعنی پاپ و دستگاه واتیکان چند بار با مردم همدردی کرد و کلیسا به طرق مختلف در کنار مردم بوده؛ و از کمک و مساعدت مالی تا برگزاری مراسم نیایش برای روحیه دادن به مبتلایان مقامات مذهبی مساعدت کرده‌اند. مردم مسلمان در ایران و دیگر کشورهای اسلامی هم از دستگاه مذهبی، از روحانیت و از حوزه‌های علمیه انتظار دارند حداقل با آنان همدردی کنند. اما متأسفانه برخی شخصیت‌های مذهبی و مسئولین برخی نهادهای دینی به جای همدردی نمک بر زخم مردم پاشیدند یا با توصیه‌های غلط، راه اشتباه به مردم نشان می‌دهند و بر سردرگمی و ناراحتی مردم افزوده‌اند. یکی می‌گفت کرونا ناشی از گناه خودمان است، دیگری گفت کرونا عاقبت و نتیجه اعمال زشت مردم است. با اینکه در آوردن کرونا و گسترش آن، مردم هیچ نقشی و هیچ جایگاهی نداشته و کسانی دیگر به منظور تجارب و درآمد خودشان، کرونا را از چین آورده و سرایت داده‌اند.

در جریان شیوع بیماری کرونا، آنچه اخیرا مورد بحث و جدل قرار گرفته است، ارتباط مسأله توسل با پیشگیری ها و احتیاطات در مورد بیماری هاست؛ این اختلاف تا آنجا بالا می گیرد که برخی تعطیلی اماکن مقدسه را توهین به اهل‌بیت (ع) به شمار آورده و در طرف مقابل، برخی با هیاهو، در باب بی تاثیر بودن توسل قصه بافی می کنند.

نوعی از باورداشت دینی است که دین را از جهت کارکرد‌های دنیوی‌اش می‌شناسد. "دین، مجموعه ای از باورهاست که مرا در دنیایم یاری می کند." در کارم، در زندگی ام، در درسم، در بیماری‌ها و تمامی لحظات سختم. این دین خوب است چون می‌توانم این باور را داشته باشم که یار من است در سختی‌ها.

والتر ترنس استیس یکی از فلاسفه‌ای است که حرفی قابل اعتنا درباره دنیای مدرن دارد. او، هم در بحث تعارض علم و دین و هم در بحث معنای زندگی از تغییر پارادایمی سخن می‌گوید که در دنیای مدرن و با فلسفه مدرن رقم خورد. او زوال ایمان به خدا را ناشی از یک روحیه عمومیِ علمی و یک سلسله پیش‌فرض‌های بنیادینی می‌داند که علم جدید از قرن 17 به این‌سو بر آنها بنا شده است.

کتاب «جستارهایی در ابعاد فرهنگی و اجتماعی بحران ویروس کرونا در ایران» به همت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری منتشر شد. در این کتاب که ملاحظات و تأملات جمعی از اعضای هیئت علمی این مرکز پژوهشی درباره تبعات فرهنگی و اجتماعی شیوع این ویروس در حوزه‌های علمی، اجتماعی، دینی، سیاسی، مدیریتی و رسانه‌ای آمده است، به تحولات بزرگی که در پی حضور این بیگانه ناشناس در جامعه ایرانی بوجود آمده، اشاره شده است. در مقدمه این مجموعه، که توسط حسین میرزایی رئیس این پژوهشکده نگاشته شده است، به تحلیل تحولات حوزه آموزش عالی نیز در مجلدی دیگر، که به کمک سایر متخصصان این حوزه انجام خواهد شد، اشاره شده است. علاقه‌مندان می‌توانند در این مجموعه جستارهایی را با عناوین «مدافعین سلامت و نابرابری جنسیتی» به قلم لیلا فلاحتی، «ویروس کرونا، ما نظاره‌کنندگان و توسعه روابط انسانی» نوشته خدیجه کشاورز، «کرونا ویروس و دوگانه ناسیونالیسم و انترناسیونالیسم» به قلم رضا ماحوزی، «نگاهی به هشتگ «درخانه می‌مانیم؛ شکاف میان درک مردم و ستاد بحران در یک شعار کلیدی» به قلم حسین میرزایی و جبار رحمانی، «سفرهای کرونایی؛ چرا مردم به سفر می‌روند؟»، «کرونا و الهیات امروزی و مسئله آینده علم در ایران» و «سبک زندگی مراقبتی در شرایط بحران کرونا و سهم اصحاب علوم‌انسانی در آن» دو نوشته دیگر از جبار رحمانی، «واقعیت‌های اجتماعی جامعه ایرانی» نوشته مهدی حسین‌زاده فرمی، «شهی که پاس رعیت نگاه می‌دارد؛ نگاهی به مسئولیت‌های حاکمیت در شرایط کنونی مواجهه با ویروس کووید ۱۹» نوشته فرهاد بیانی، «کرونا به‌مثابه تکنولوژی و اثرات اجتماعی آن» نوشته اباذر اشتری مهرجردی و «راهکارهایی برای استفاده از فضای مجازی در مبارزه با ویروس کرونا» نوشته حامد طاهری‌کیا مطالعه کنند.