جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده :یکی از موثّرترین پدیده‌های هیجانی که توسط خالق هستی به انسان داده شده شادی و نشاط است.اسلام مخالف شادی نبوده و آن را از جنس غفلت نمی‌داند، چرا که با بیان " اوقات السرور خلسه" آدمی را به استفاده از آن تشویق می‌کند، و از طرفی دیگر برای آن ملاک و حدودی نهاده است که از آنها با عنوان عوامل و موانع شادی یاد می‌کنیم که با رعایت آن‌ها آثار مثبت و مهمِ آن در زندگی ظهور می‌کند. و چه بسا حدود مزبور از سوی انسان‌ها مورد غفلت واقع گردیده در نتیجه، شادی، کارایی لازم خود را از دست داده و آسیب‌های حاصله از آن نصیب آدمی می‌شود. ملاک شادی در کلام امام علی? بسط خاطر و آرامش درونی خوانده شده است که مطابق با فطرت پاک انسان بوده و در بسیاری از امور راهگشاست. با توجه به اینکه نوع بینش و نگرش انسان به دنیا و حوادث واقعه در آن، تاثیر مهمی در کاهش یا افزایش شادکامی انسان دارد سهل‌ترین راه وصول به شادکامی دین‌مداری است.روش تحقیق حاضر توصیفی تحلیلی بوده که اطلاعات مورد نیاز به شیوه کتابخانه‌ای- مکتوب و دیجیتال- و با ابزار فیش‌‌برداری از کتب به سامان رسیده است.نتایج تحقیق حاضر نشان داد که شادی از دیدگاه امام علی? حالتی است که بر اثر آن آدمی در درون احساس انبساط و آرامش کرده که زمینه‌ساز فعالیت بیشتر در مسیر ادای وظایف انسانی می‌گردد. امام علی? باور‌های دینی، رفتار‌های اخلاقی مثبت، برخی عناصر مادی و لذت‌های طبیعی را از عوامل شادی شمرده و در مقابل، آسیب‌های اخلاقی، عملی، اقتصادی، طبیعی و آسیب‌های خیالی و ماورائی را از موانع شادی یاد کرده است. با توجه به نظریه شعور جمعی که بیانگر این است: شادی و اندوه انسان به دیگران نیز سرایت می‌کند، رعایت آدابی که در بیان پیشوایان دین برای شادمانی، بیان شده است را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهد چرا که با رعایت آن‌ها بهره‌مندی آدمی از شادی بیشتر می‌شود. از آثار شادی در زندگی می توان از آمادگی برای عبادت، برقراری روابط صحیح اجتماعی، انبساط روحی، سلامتی جسم، افزایش قدرت عقل، موفقیت در تحصیل و کم شدن تعلقات نام برد. سخن آخر اینکه امام علی? یکی از اساسی‌ترین راه‌های دست یابی به شادمانی را رضایت از خدای تبارک و تعالی در تمامی مراحل زندگانی می‌داند.

این رساله در سه بخش؛ مفاهیم و کلیّات، مبانی و شا خصه های حکومت حضرت(ع)، به بحث و بررسی پرداخته است که در بخش مبانی به بحث از ضرورتو مشروعیت حکومت از دیدگاه حضرت(ع) و در بخش شاخصه، به بحث از عدالت و دشمن شناسی و مردم گرایی مباحثی ارائه شده است0در بحث از ضرورت حکومت دو جهت اساسی از دیدگاه حضرت(ع) مورد بررسی قرار گرفته است که آن عبارتست؛ اول اینکه ضرورت حکومت برای تأمین معاش و برای تأمین حق آزادی است دوم اینکه، ضرورت حکومت بدست صالحان است تا اینکه در سایه آن حکومت، انسان به سعادت و کمال برسد0 مشروعیت حکومت اسلامی عمدتاً در قالب دو نظریه انتصاب و انتخاب است0مشروعیت از دیدگاه حضرت(ع)، مشروعیت الهی و انتصابی است که طی مقدماتی در این رساله بحث شده است که آن مقدمات عبارتست از؛ حق حاکمیت حق اختصاصی خداوند است و اجازه چنین حق حاکمیتی از طرف خداوند به افراد مشخصی داده شده است0 حق حاکمیت در خصوص حضرت(ع) توسط آیه و حدیث ولایت اثبات می شود0 نقطه مقابل مشروعیت الهی و انتصابی حکومت حضرت(ع)، غصب قرار دارد0هرگزمشروعیت چنین حکومتی با مقبولیت مردم بدست نخواهد آمد زیرا مقبولیت مردم در چنین حکومتی فقط جنبه حمایتی و پشتیبانی دارد و اینکه مقبولیت در چنین حکومتی، قابل برگشت نیست یعنی مردم نمی توانند در هر زمانی از این مقبولیت دست بکشند بلکه فقط در مواقعی که حاکم شرائط رهبری خود را از دست داده باشد، عدم مقبولیت مردم از حکومت کارساز خواهد بود0مطلب دیگری که در ادامه بحث از مشروعیت حکومت به آن پرداخته شده است این است که درهر حکومتی با دو نوع عقلانیت روبرو هستیم ؛ اول: عقلانیت فطری کهعقلانیتناب، خالص و دور از اوهام و امیال سرکش نفسانی می باشد، دوم:عقلانیت تجربی که عقلانیتمعاش و زندگی و اکتساب و تجربه است0 عقلانیت فطری دردینیکیاز منابع اثباتی دیناست و هیچ گونه تعارضی با دین ندارد بله عقلانیت تجربی که عقلانیت فنی و ابزاری است نمی تواند منبع اثباتی دین و حکومت دینی باشد و لذا تصور می شود با آن در تعارض و ناسازگاری است0اما در بخش شاخصه، مهمترین شا خصه حکومت حضرت(ع) ،عدالتمحوری است0 در عدالت محوری حضرت(ع) به همه ابعا د آنیعنی به عدالت فردی وعدالت اجتماعی پرداخته شده است و در عدالت اجتماعی به همه ابعا د آنیعنی عدالت اقتصادی، عدالت سیاسی و عدالت قضاییمورد توجه قرار گرفته است0 مهمترینعاملدر برقراری عدالت کا مله وهمه جانبه حضرت(ع)، توجه عمیق و دقیق ایشان به عدالت فردی و شایستگی فردی است که دنیای امروز،کمتر به این بُعد از عدالت توجه دارد در حالی که تنها عامل برقراری عدالت دقیق و صحیح، توجهبه عدالت فردیدرافراداست0 ازدیگرشا خصه های حکومت حضرت(ع)،مسألهشنا خت دشمن و دشمن شناسی است0 در هر حکومتی، با دو نوع دشمن داخلی و خا رجیروبرو هستیم که خطرات دشمن داخلی به مرا تباز دشمن خارجی بیشتر است 0 حضرت(ع) در طول دوران زمامداری خود عمدتاًبا چهار گروه از مخالفینیعنیقاعدین،نا کثین، قاسطین و مارقینروبرو شدند کههمه آنها از نوع دشمن داخلی بودند0 در نگاه حضرت(ع)، اصلاحاوضاع دشمن داخلی،از دشمنخارجی به مراتب دارای اهمیتبیشتری استو اینبدانجهت است که غفلت ازدشمن داخلی، راه نفوذدشمن خارجی را فراهم می کند0 حضرت(ع)درخصوصرویاروییبادشمن، سه مرحله گفتگو ، مداراو قاطعیت و جنگ مسلحانه را راه روبرو شدنبا دشمن می دانستند زیرا چه بسا دشمنی که امید اصلاح با گفتگو یا با مدارارا داشته باشد، دربرخوردقاطعانه، این فرصت از او گرفته خواهد شد و چه بسا،گفتگو و مدارایبیشازحدبا دشمن هم،موجبعدم امنیتو سستی حکومتخواهد شد0از دیگر شا خصه هایحکومت حضرت(ع)،مردم گرایی است که در آن از دو جهت؛ جایگاه مردم در حکومت حضرت(ع) ، نوع نگاه حضرت(ع) به مردم و مردم گرایی است0

چکیده رساله/پایان نامه :یکی از اعتقادات مهم و اصیل شیعه این است که رسول خدا (ص) بعد از خود برای رهبری امت فرد یا افرادی را به عنوان جانشین تعیین فرموده است.در قرآن کریم و سنت نبوی برای اثبات این مدعا دلایل متعدد و بی شماری وجود دارد.یکی از ادله مهم در این مورد، حدیث صحیح و متواتر منزلت است. حدیث منزلت حدیثی معروف نزد علمای اسلام است که رسول خدا (ص)، علی بن ابیطالب را نسبت به خود همانند هارون نسبت به موسی دانسته است.عنوان این رساله اثبات ولایت حضرت علی (ع) به وسیله حدیث منزلت می‌‌‌‌‌‌‌باشد. آنچه مورد نظر ما در این پژوهش می‌باشد، اثبات این مطلب است که طبق ادعای شیعه، حدیث منزلت بر خلافت بلافصل حضرت علی (ع) دلالت دارد و از جمله براهین برتری حضرت علی (ع) بر سایر صحابه و از دلایل اثبات امامت و خلافت او شمرده می‌شود.پس از بررسی در این پژوهش به این نتیجه رهنمون شدیم که متن حدیث بدون اشکال در کتب حدیث ثبت شده است، سند حدیث منزلت هم متواتر می‌باشد و تمامی ‌‌‌‌‌‌‌اشکالات وارد بر این حدیث قابل دفاع است. روش انجام این پژوهش هم به روش کتابخانه‌ای و گرد آوری می‌باشد.

از آنجا که معرفت نفس از مهم ترین و اساسی ترین مسائل فلسفی است و در کلمات حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام، بر آن تاکید شده است، نگارنده را بر آن داشت تا پژوهش خود را به «تحلیل عقلی حقیقت نفس انسانی در کلمات امیرالمومنین علی علیه السلام» اختصاص دهد.ابتدا به بررسی نفس در لغت و قرآن کریم و کلمات امیرالمومنین علیه السلام و فلسفه پرداختیم و اثبات شد که مراد از آن همان حقیقت انسان است .در ادامه همخانواده بودن روح،قلب،فواد،صدر و عقل در لغت و قرآن کریم و کلمات امیرالمومنین علیه السلام و فلسفه، در برخی اطلاق ها ثابت شد.در فصل دوم با تحلیل عقلی کلمات امیرالمومنین علیه السلام،پیرامون ظرف بودن نفس برای علم ودو دلیل دیگر،وجود نفس اثبات شده است.و پس از تحقیق روایات نقل شده از امیرالمومنین علیه السلام پیرامون خلقت ارواح قبل از ابدان به این نتیجه رسیدیم که باید روایات را جزء احادیث «صعب مستعصب» برشمرد.در فصل سوم دلایل عدم امکان معرفت نفس،باطل و امکان معرفت نفس اثبات شده است وبا تحلیل معنای روح در کلام امیرالمومنین علی علیه السلام تجرد و بقای روح ثابت شد.وبا تحلیل عقلی حدیث کمیل از امیرالمومنین علیه السلام پیرامون نفس،جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا بودن نفس و سیر نفس از جسمانی بودن آن تا رسیدن به عقل بالمستفاد ثابت گردید.و در پایان با تحلیل عقلی روایات نقل شده از امیرالمومنین علیه السلام، در ابعاد فردی و اجتماعی اموری به نفس نسبت داده شده است.در بعد فردی سه ویژگی اخلاق الهی و شیطانی، معرفتی و رفتاری به نفس نسبت داده شده است.در بعد اخلاقی محل اوصاف اخلاقی متقابلی مانند خشوع و تکبر می باشد، در بعد ادراکی هم،آن چه معرفت پیدا می کند،نفس است وانسان به واسطه نفس،به درک حق و شناخت علوم و حقائق می رسدو به خاطر همین ویژگی، نفس ظرف ایمان است و دارای حقیقتی مشکک.در بعد رفتاری، عامل اعمال و رفتار انسان، نفس است و بدن وسیله ای است که نفس عمل خود را با آن انجام دهد. در بعد اجتماعی،اتحاد و اختلاف مردم با یکدیگرونزاع حاکمان ناشی از الفت و دشمنی نفوس آنان با همدیگر است.

بی هیچ تعصب باید اعتراف نمود که گفتار ها و نامه های امیرالمومنین امام علی(ع) پس از قرآن کریم و سخنان پیامبر اکرم(ص)ازعالی ترین نثر ادبی و ارزشمند ترین میراث فرهنگی اسلام است. این حقیقتی است که دانشمندان، ادیبان و مترسلان از هزار سال بیش تا امروز بدان اعتراف کرده اند. زیبایی و بلاغت سخنان امام علی (ع) در کنار مفاهیم گرانسنگ و ذی قیمتیکه در این سخنان برای هدایت فرد و جامعه نهفته است درهمان آغاز سبب شد بسیاری از مردم کلام امام (ع) را حفظ ودر سخنان خود از آن بهره بجویند.و عده ای نیز به جمع آوری و تدوین سخنان امام (ع) مبادرت ورزند. در این میان ، درباره ی سخنان امام علی (ع) که توسط شریف رضی در سال 400 هجری و تحت عنوان ( نهج البلاغه)جمع آوری و تدوین شده ، شبهات و تشکیکات متعددی مطرح گردیده است 0به طوری که برخی از تذکره نویسان و مولفان تراجم از میان قدماء و تعدادی از محققان معاصردر آثار خود نسبت به انتساب نهج البلاغه به امام (ع) تردید روا داشته و آن را ساخته ی جمعی از سخنوران از جمله شریف رضی یا شریف مرتضی یا متعصبان شیعی دانسته اند 0با دقت در صفحات تاریخ روشن می شود که نخستین کسی که در صحت انتساب نهج البلاغه به امام علی ( ع) تشکیک روا داشته است، ابن خلکان ،در گذشته به سال 681 هجری، بوده که در کتاب معروف خود <وفیات الأعیان> اظهار می دارد:<میان مردم درباره گردآورنده ی نهج البلاغه که مجموعه ای از سخنان علی بن أبی طالب (رض) است اختلاف نظر وجود دارد که آیا شریف مرتضی آن را گرد آورده است یا برادرش شریف رضی ؟ وگفته شده که این کتاب از سخنان علی[ع] نیست . بلکه همان کسی که آن را گردآوری کرده به وی نسبت داده است وهمان کس ،آن سخنان را ساخته وپرداخته است والله اعلم. > پس از وی ،صلاح الدین صفدی ،عفیف الدین یافعی ، ابن عماد حنبلی ،همگی به همین سبک و سیاق عین یا مشابه نظر او را نقل کرده اند . در میان نویسندگان و محققان معاصر ، احمدامین ،طه حسین ،جرجی زیدان ،خیرالدین زرکلی ،عبد السلام محمد هارون شبهات قدماء را به شکل دیگر، و در قالب مصادیق و عناوین جدیدی عنوان نموده اند که غالب شبهات آنها مبتنی بر آراء ابن خلکان و یا حداقل متأثر از نظر اوست .البته در مقابل برخی از دانشمندان و محققان قدیم و معاصر نظیر یحیی بن حمزه علوی ،ابن أبی الحدید معتزلی ، سبط بن جوزی ،هادی کاشف الغطاء ،سید عبدالزهرا حسینی ،علامه حسین امینی ،دکتر زکی مبارک و امتیاز علیخان عرشی دلایل و براهینی را در ردّ شبهات مطرح شده در خصوص نهج البلاغه اقامه نموده اند ، که تاحدود زیادی در رفع این شبهات موثر بوده است. لیکن تکرار مجدد شبهات و طرح تشکیکات مشابه در تحقیقی که از سوی دکترصبری ابراهیم، استاد دانشگاه قطر به نام < نهج البلاغه نسخه جدیده محققه موثقه> انجام گردید و تقلیل حجم نهج البلاغه به نصف در اثر وی ،ضرورت بازبینی موضوع و ارائه ی پاسخهای جدید علمی به شبهات مذکور بویژه در قالب علوم جدیدی همچون علم سبک شناسی را دوچندان نمود. لذا صاحب این رساله در صدد برآمد تا با برگزیدن شیوه ای علمی و به دور از تعصبات و با رعایت اصل بیطرفی ،و با بکارگیری شیوه های سبک شناسی معاصر از قبیل سبک شناسی مقایسه ای و آماری و نظایر آن به شبهات مربوطه پاسخ دهد.در خصوص محتویات این رساله باید عنوان نمود که در باب اول ، به بحث سبک و سبک شناسی با رویکرد مبنایی برای تحقیق پرداخته شده و در آن نظرات محققان قدیم و دانشمندان مسلمان و صاحبنظران مدارس معاصر غربی جهت بهره برداری در باب های بعدی مورد توجه قرار گرفته است . واز آنجا که در تشکیکات مطرح شده ، مرحوم شریف رضی پیوسته در موضع اتهام به جعل قرار گرفته است در باب دوم تلاش شده ضمن بررسی ویژگیها و اوصاف شخصیتی شریف رضی ،اسلوب وی در گردآوری و تدوین نهج البلاغه مرد بررسی دقیق قرار گیرد . در باب سوم و چهارم تلاش شده است اولاً : کلیه ی شبهات پیشینیان و تشکیک کنندگان معاصر به دقت بررسی شده و محدوده ی خطبه ها و نامه ها و حکمت های نهج البلاغه که مشمول این شبهات بوده معرفی و مشخص شود.ضمن اینکه شبهات مذکوربا عنایت به نوع موضوع آن ها، به چهار دسته ی اسنادی، مذهبی ، لفظی و معنوی تقسیم شده اند .ثانیاً : با بهره گیری از روشهای سبک شناسی از جمله سبک شناسی مقایسه ای و سبک شناسی آماری یا بوزیمان واستفاده از دلایل عقلی و نقلی بر اساس دو اسلوب < روایت > و < اجازه> با شیوه ای علمی و در قالبی منسجم به کلیه ی شبهات پاسخ لازم داده شود .

حضرت علی (ع) نزد عموم مسلمانان از جایگاهی ویژه برخوردار است. شاعران ادب پارسی اعم از شیعه و سنّی در ابراز ارادت و محبّت خود به آن بزرگمرد دادگری و جوانمردی اشعار بسیاری سروده و دیوان‌های خویش را به ستایش او مزیّن نموده‌اند. ابن‌حسام خوسفی شاعر شیعی دوازده‌امامی قرن نهم هجری و ناصرخسرو شاعر توانمند اسماعیلی مذهب قرن پنجم هجری از جمله این شاعران هستند که در ابیات بسیاری از دیوان‌های خود به بازتاب سیمای علی (ع) پرداخته‌اند. در بررسی مقایسه‌ای دیوان این دو شاعر مشخّص می‌شود آنان در دو دوره زمانی و مکانی متفاوت، مذهب و ویژگی‌های شخصیّتی و فکری جداگانه، در ترسیم سیمای علی(ع) شیوه‌ی عمل و نقطه نظرات متفاوتی داشته‌اند. ابن‌حسام حدود یک سوم از دیوان خود را به ستایش علی(ع) اختصاص داده است و با توجّه به بسط و کمال ادبیّات عرفانی قرنهای ششم، هفتم، هشتم و نهم در این توصیفات بر طرح جنبه‌های عاشقانه‌ی شبه عرفانی، مفاهیم ولایی، خوانش‌های مدنی و اخلاقی توجّه و تأکید بیشتری کرده است و با گذشت نه قرن از صدر اسلام و تغییر اوضاع ادواری، سیاسی و اجتماعی ، رویکردهای نقلی، اسطوره‌ای و افسانه‌ای نیز داشته است امّا ناصرخسرو از نظر نسبت کمّی، کمتر به مدح و توصیف علی (ع) پرداخته است و در توصیفات خود بیشتر نگاه حکیمانه کلامی به فضایل آن حضرت داشته و بر علم تأویل، رازداری، اساس بودن وی در دین ، و نیز بر اهداف انقلابی و ایدئولوژیکی اسماعیلی تأکید کرده است و صفات و شایستگی‌های علی (ع) برای امامت و خلافت را کمابیش درشت در راه مبارزه با خلافت عبّاسی و حمایت از خلافت فاطمیان طرح نموده است. در دیوان هر دو شاعر وجوه مشابه و متفاوتی از علی (ع) به چشم می‌خورد که البتّه غلبه با وجوه تشابه است. هر دو شاعر به فضایل و ویژگی‌های مهمّ آن حضرت چون: والایی منزلت، قرابت با پیامبر(ص)، شایانی ولایت، عصمت، علم، عدل، جهاد و شایستگی‌های نقلی اشاره کرده‌اند که البتّه ابن‌حسام در دیوان خویش به جلوه‌هایی چون: زیبایی، عطر خوش، بانگ شجاعت، و توصیف اسطوره‌ای اسب، شمشیر و جایگاه منتسبان حتّی غلام علی (ع) نیز توجّه خاصّی نشان داده است که در دیوان ناصرخسرو موارد مذکور مشاهده نمی‌شود.

نهج البلاغه دريای ژرفی است كه معارف الهی و نيازمندیها بشر را در كنار يکديگر فراهم آورده است. اميرمؤمنان گاه از خداوند آنچنان كه به وصف نايد سخن میگويد و گاه شگفتیهايی از خُردترين مخلوق او كه به چشم نمیآيد را برای همگان به تصوير میكشد. در اين ميان موضوع جانورانی كه در اين تحقيق از آنها نامبرده شده كمتر مورد كاوش كاوشگران واقع شده است در حالیكه ويژگیهای ظاهری، رفتار و عادت‌های جانوران را در لابهلای سخنان اميربيان میتوان يافت. توصيفات امام علی (عليه السلام) از جانوران در كنار تأكيدات و تشويقهای امام هر خوانندهای را برای مطالعه و پژوهش در زمينۀ جانوران برمی‌انگيزاند و نخستين پرسش برای خوانندۀ امروزی اين است كه سخنان امام از منظر دانش جانورشناسی در چه جايگاهی است و مقصود سخنان امام چيست؟این تحقيق که برای پاسخ‌گویی به این سؤالات طرح ریزی گردید منجر به روشن شدن این مطلب شد که اساساً آن‌چه در نهج البلاغه مطرح گردیده با علم جانورشناسی تطابق داشته و مقصود امام از بیانجملات توصیفی، متوجه ساختن مردم به نکات دقیق آفرینش و در نتیجه خداشناسی بوده، و از تشبیه رفتار افراد به رفتار حیوانات تفهیم بهتر مطلب و بعضاً تأدیب افراد بوده است. اين پژوهش افزون بر آنكه شگفتی دانش اميرمؤمنان در توصيفات دقيق جانوران را در چهارده قرن پيش مینماياند، زمينۀ تحقيق امروزی بر گونههای جانوری را نيز نشان میدهد زيرا امام (عليه السلام) در مورد برخی جانوران مانند پشه جملاتی به يادگار نهادهاند كه میتواند بهعنوان گزاره و فرضيه علمی پايۀ تحقيقات محققان قرار گيرد.

این نوشتار کوششی در جهت ارائه الگوی اخلاقی قضایی با بهره‌گیری از اندیشه اسلامی بالأخص سیره و سخنان حضرت علی (ع) است.در این راستا ، ابتدا با توجه به اهمیت اخلاق حرفه‌ایدر دنیای امروز و نقش و جایگاه مهم آن در زندگی انسان معاصر، حوزه‌های مختلف اخلاق من جمله اخلاق کاربردی و اخلاق حرفه‌ای (یکی از شاخه‌های اخلاق کاربردی) به عنوان مقدمه‌ای ضروری برای درک بهتر مطالب مورد بررسی قرار گرفته است و در ادامه ضرورت و جایگاه قضاوت ،اهمیت اخلاق قضا ، اهداف و ضرورت گزاره‌های اخلاقی در امر قضاوت با توجه به ماهیت قضاوت ذیل اخلاق حرفه‌ای بررسی شده است و در نهایت منشور اخلاق قضایی از منظر اسلام و بخصوص فرمایشات حضرت علی (ع) در سه حوزه یعنی اخلاق و رفتار معیار قاضی در ارتباط با دو سوی پرونده ، اخلاق و رفتار معیار قاضی در ارتباط با مردم و اخلاق و رفتار معیار وی در ارتباط با کار و سازمان ارائه و تبیین و اصول مشترکمیان گزاره‌های اخلاقی مورد اشاره استخراج شده است.و به این نتیجه می‌رسد که امام علی (ع) در زمینه اخلاق حرفه‌ای (بویژه قضاوت) نیز صاحب نظر بوده است و به بیان بسیاری از اصول و ارزشهای اخلاقی در این زمینه پرداخته و قضات را همواره به این مهم متذکر می‌شدند. ایشان هیچ حیطه از زندگی حرفه‌ای شخص را بدون اخلاق نمی‌پسندند و اهتمام ایشان به این مسأله بحدی است که وجود اخلاقیات در شخص را یکی از مهمترین موارد در جهت گزینش قضات شایسته لحاظ می‌کردند.

این نوشتار به تعیین حدود و مرزهای اخلاق فردی و اجتماعی و رابطه آن ها با یکدیگر و همچنین معیارهای تعیین ارزش در آن ها از دیدگاه امام علی(ع) پرداخته است. در این راستا، اخلاق فضیلت و عدالت، به عنوان مقدمه ای ضروری برای درک بهتر مباحث فوق، مورد واکاوی قرار گرفته است. با توجه به تقسیم فضایل به فضایل فردی و اجتماعی و نیز تقسیم عدالت به عدالت فردی و اجتماعی، اخلاق به دو قسم فردی و اجتماعی تقسیم می شود. با در نظر گرفتن تعاریف و تقسیمات گوناگون از اخلاق فردی و اجتماعی، در این پژوهش؛ اخلاق فردی در رابطه ی با خدا، خویشتن و فرد دیگر مورد بحث قرار می گیرد. اخلاق اجتماعی نیز در رابطه با گروه های اجتماعی جامعه مطرح می شود. بنابراین مباحثی از قبیل ضرورت روابط اجتماعی، عدالت اجتماعی، شیوه های برخورد امام علی (ع) با گروه های مختلف عصر خویش و سیره ی امام (ع) در جنگ ها، ذیل اخلاق اجتماعی قرار می گیرد و در ادامه رابطه ی اخلاق فردی و اجتماعی به صورت رابطه ای دوسویه و متقابل مطرح می شود. از جمله نتایج به دست آمده از این رساله، نقش تنوع موقعیت ها در تفاوت رفتارها و نیز اجرا نشدن تمام احکام اخلاق فردی در مصالح اجتماعی است.

پژوهش حاضر، به تبیین راهکارهای امام علی علیه السلام در مقابله با جنگ روانی و تبلیغاتی مخالفان سیاسی خود،که با انگیزه‌ی بی‌ثمرکردن کوشش‌های اصلاحی ایشان بوده، پرداخته است. بنابراین هدف نگارنده، ارائه‌ی این ‌راهکارها، جهت ارتقای سطح آگاهی و دانش عمومی، شفاف ‌سازی در جامعه و اطلاع رسانی است؛ تا بتوان با شگردهای دشمن در جنگ روانی آشنا شد و با اصولی روشمند در برابر چنین تهاجماتی ایستاد. تضعیف روحیه، تطمیع، تمسخر، تشجیع، تحریک، تخدیر، ترور شخصیت، شایعه پراکنی و غیره از جمله شیوه‌هایی بود که دشمنان برای متقاعد کردن مردم، خصوصاً خواص و نخبگان، به منظور براندازی حکومت امام علی‌علیه السلام، به آن تمسک می-جستند. در مقابل، امام علی علیه السلام، از شیوه‌هایی همچون تمسک به ایمان و قدرت عقیده، صبر، مدارا، شدت و قاطعیت، رجز خوانی، شعار، استفاده از سمبل‌ها، آگاهی و بصیرت، عوامل استخباری و جاسوسی، اخلاص در عمل، خطبه و سخنرانی و غیره استفاده کرد.این نکته لازم به یاد آوری است که شیوه‌های مقابله با جنگ روانی، منحصر به مواردی که در پژوهش به آن اشاره شده، نمی‌باشد، می‌توان با توجه به شرایط روز، روش خلاقانه‌تری را ارائه داد و طرح مباحث جنگ روانی در بستر آموزه‌های دینی و بحث از نسبت میان آن‌ها، ضرورتی است که دغدغه‌ی خاطر جامعه‌ی‌‌ اسلامی ما می‌باشد. امید است اندیشمندان و فرهیختگان با بذل عنایت و ارائه‌ی آرا و نظرات خود، به شکوفایی و بالندگی این بحث بیفزایند.