جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

المنار (تفسیر القرآن العظیم) تفسیری است جامع ولی ناتمام در ۱۲ جلد که به آیه ۵۳ سوره یوسف پایان می‌یابد. از اول قرآن تا آیه ۱۲۶ سوره نساء به انشای شیخ محمد عبده (متوفای ۱۳۲۳) و املای سیدرشیدرضا (متوفای ۱۳۵۴) است و بعد از آن، رشید رضا به پیروی از سبک شیخ محمد عبده، آن را تا سوره یوسف ادامه داده است. تفسیر المنار یکی از تفسیرهای اجتماعی و تربیتی است که تفسیرهای زیادی از آن متاثرند. توجه کردن به مشکلات کنونی مسلمانان، بررسی علل عقب ماندگی جامعه اسلامی، امکان ساخت جامعه‌ای قوی، برانگیختن امت به یک انقلاب قرآنی علیه اوضاع عقب مانده خویش، برخورد درست علمی با زندگی، عنایت کامل به (ضرورت) تامین اسباب و علل تمدن اسلامی، برخورد با دشمنان، پاسخگویی به تهاجمات فکری استعمارگران که بر اعتقادات و تاریخ و تمدن و بزرگان اسلامی شبیخون زده‌اند (با ادله‌ای علمی و حقایق تاریخی) و بطلان تفکر آنان از ریشه، از ویژگی‌های این تفسیر است. این تفسیر در میان تفسیرهای قرآن کریم دارای رویکردی سیاسی، اجتماعی و تربیتی است که مؤلّف آن به مفسّری مجدّد با روش تفسیری نوینی شهرت دارد و یکی از پیشگامان و متفکران حرکت اسلامی معاصر است.

أنوار التنزيل و أسرار التأویل، مشهور به «تفسير بيضاوى»، تأليف عبدالله بن عمر شيرازى شافعى بيضاوى (م 691ق)، از عالمان و متكلمان و مفسران معاصر علامه حلّى و خواجه نصيرالدين طوسى بوده است.آماده‌سازى و مقدمه کتاب توسط محمد عبدالرحمن مرعشلى انجام شده است. بيضاوى، در مقدمه كوتاه کتاب، به‌اجمال از انگيزه نگارش آن سخن گفته است. وى به انگيزه فراهم آوردن تفسير فشرده و گویا، همراه با زبده انديشه‌هاى انديشه‌وران، دست به نگارش تفسير زده است. روش تفسيرى بيضاوى بدين‌ترتيب است كه در آغاز، از نام سوره، جايگاه نزول و تعداد آيات آن ياد مى‌كند و آنگاه به تفسير و تبيين واژه‌ها پرداخته و تفسير را ادامه مى‌دهد. اين کتاب در حقيقت، در برابر «كشاف» زمخشرى به نگارش درآمده و گرايش به فكر اشعرى از نكات بارز این تفسير است. مطالب تفسير بيشتر برگرفته از «كشاف» زمخشرى و تفسير كبير فخرالدين رازى است. یکى ديگر از منابع مورد استفاده بيضاوى، به‌ویژه در لغت و اشتقاق و بيان دقايق زبانى و ادبى قرآن كريم، تفسير راغب اصفهانى است. صاحب «كشف الظنون» همچنين ذيل مدخل «تفسير الراغب»، از آن به‌عنوان یکى از مآخذ «أنوار التنزيل» بيضاوى ياد مى‌كند.

این اثر درباره اخلاق، تقوا و عرفان است که در سه بخش تهذیب نفس، سیر و سلوک و منازل و مقامات سلوک گردآوری شد. موضوع برخی از فصل ها عبارتند از: علم تهذیب نفس، جوانان و تهذیب نفس، سلوک و مراحل و مراتب سالکان، اخلاص، صبر، تواضع، شکر.

کتاب «عقیدة المسلم» نوشته محمد غزالی، شامل بحث هایى ساده درباره اعتقادات اسلامى است که در سایه نصوص قرآنى و روایى و بر طبق اصول علمى بررسى شده است. فرق این کتاب با کتاب هاى فیلسوفان و متکلمان در این است که این کتاب عقل و دل را مورد خطاب قرار داده و احساس و اندیشه را به حرکت فرا مى خواند. واکنش هاى روانى را همگام با توانایى هاى عقلى بیدار کرده است و نتیجه آن کارى جدّى در زمینه تربیت روانى، اجتماعى و سیاسى است. نویسنده تلاش کرده است صعوبت تفکّر عقلى را با پرتوى از احساس زنده کم کند. او در این راه چندان خود را به رنج نیفکنده است و تنها با روى کرد به نصوص قرآنى و روایى آن را سامان داده است و برخلاف کتاب هاى کلامى متداول که گاه به ندرت مى توان آیه اى یا حدیثى در آن ها یافت، این کتاب سرشار از استدلال به نصوص دینى است. پاره اى از عناوین کتاب عبارتند از: حقیقت نخستین، یگانگى مطلق، کمال برتر، قضا و قدر، عمل زیربناى ایمان، گناه و توبه، اخبار غیبى و جاودانگى.

درسنامه اخلاق برای طلاب پایه چهارم کتاب حاضر، اخلاق (۴)، به منوظر تدریس بر پایه چهارم سطح یک حوزه تدوین شده است، همچنان که در آغاز اخلاق (۳)، گذشت، اخلاق (۴) دفتر دوم از گزیده آثار اخلاقی امام خمینی قدس سرّه، و خلاصه شرح اربعین ایشان است. چگونگی آثار اخلاقی امام و گزینش مرکز متون به تفصیل در مقدمه اخلاق (۳) بیان شده است.

التوبة دراسة فی شروطها و آثارها اثر سيد كمال حيدرى، كتابى است در بيان حقيقت و شروط توبه كه به زبان عربى نوشته شده است. در مقدمه، از فضيلت توبه در آيات و روايات مطالبى بيان شده است. نويسنده در فصل اول، ضمن تعريف توبه، آن را مختص به دنيا شمرده و قبول آن از طرف خدا براى بنده را، فضل و مرحمتى از جانب خداوند محسوب كرده است. وى اشاره مى‌كند كه توبه بنده، محفوف به دو توبه از طرف خداوند است، يكى توبه خدا از اين جهت كه توفيق و رحمت هدايتش را شامل بنده‌اش كرده، دوم در اين كه توبه بنده‌اش را مورد قبول و مغفرت خويش قرار داده است. در اين فصل، حكمت تشريع توبه و آثار مترتب بر گناه، بيان شده است. در فصل دوم، اركان توبه و شروط آن بيان شده است. نويسنده اركان توبه را سه امر مى‌داند كه شامل ترك عمل، پشيمانى بر گذشته و عزم بر ترك آن در آينده مى‌شود. در ابتداى اين فصل، حديث امیرالمؤمنین (علیه السلام) درباره توبه كه شش بخش دارد، ذكر شده است. شروط كمال توبه، توبه نصوح، شرائط قبول توبه و وجوب فورى بودن آن، از ديگر مطالب اين فصل مى‌باشد. در ادامه، تفاوت بين گناه كبيره و صغيره، اصرار بر گناه، علاج آن و استدراج در گناهان، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. در فصل سوم، به اقسام توبه و مراتب تائبين پرداخته شده است. اقسام توبه عبارتند از: توبه از تمامى گناهان، توبه از گناهان كبيره و فواحش، توبه به همراه استمرار موقتى و سپس غالب شدن شهوت در بعضى از گناهان، توبه به همراه استقامت بر آن سپس عود به گناه بدون يادآور شدن توبه‌و... در اين فصل به توبه انبياء علیهم السلام و استغفار آن‌ها نيز اشاره شده است.

کتاب خلاصه معرفیه به بررسی موضوعات مختلف اسلامی و توضیح و شرح آنان می پردازد. ازجمله بحث فرق و ادیان، بحث دعا و زیارت ، نماز جماعت، عالم ارواح، عصمت ، غیبت امام مهدی عج و...

این کتاب شامل روایاتی کمیاب از سخنان معصومین علیهم السّلام است که توسط آقا میرزا احمد آشتیانی گردآوری شده و در مجموعه ‌ای به نام«طرائف الحکم» در اختیار علاقه‌ مندان قرار داده شده است. مؤلف با تأسی به فرمایش حضرت امیر علیه السّلام که فرمودند:« إن هذه النفوس تمل کما تملّ الأبدان، فابتغوا لها طرائف الحکمة» این نام را برای کتاب خویش برگزیده است. کتاب شامل روایاتی در باره عقل و علامات آن، فضیلت علم، حدیث عقل و جهل، صفات کمالیه خداوند، صفات جلالیه و جمالیه، اجمالی از مباحث توحید، فتنه‌ های آخر الزمان، اصحاب حضرت قائم ( علیه الصلاة و السلام)، وظایف شیعیان در زمان غیبت، علامتهای قیام حضرت، مناقب و روایاتی در باب تقوی و اخلاق و غیره می ‌باشد. کتاب دارای دو جلد می ‌باشد. این اثر توسط عده‌ ای از فضلاء به فارسی ترجمه شده است و جلد اول توسط انتشارات کتاب‌ فروشی صدوق برای سوّمین بار در سال ۱۳۶۲ شمسی و جلد دوم آن برای دومین بار در سال ۱۳۸۶ هجری قمری به چاپ رسیده است.

المحجة البيضاء في تهذيب الإحياء، نوشته مرحوم فيض كاشانى (رض)، بهترين و كامل‌ترين تلخيص و تهذيب كتاب «إحياء علوم‌الدين»، اثر امام محمد غزالى است كه بر اساس مبانى و اعتقادات «شيعه» به رشته تحرير درآمده است. شناخت ارزش و اهميت اين كتاب، منوط به اطلاع از مضمون و محتوا و هم‌چنين نقش«احياء علوم‌الدين» در تفكر اسلامى مى‌باشد. به يقين، در ميان مجموعه‌هايى كه كليت فرهنگ و معارف اسلامى را دست‌مايه تأليف خود قرار داده‌اند، كمتر كتابى همچون «احياء» توانسته است توجه همگان را به خود جلب نمايد. بيان روان، آسان و سليس غزالى در اين كتاب، «احياء» را از كتاب‌هاى هم‌رديف خود، همچون «فتوحات» ابن عربى متمايز ساخته است. همين ويژگى، موجب شده است كه «احياء» در ميان عموم مردم نيز مورد توجه قرار گيرد و جدا از درس و بحث مدرسه‌اى نيز خوانده شود. قطعا كتابى با اين گستره مخاطب، لازم است كه به مطالب درست و صواب اشاره نمايد و از افكار و انديشه‌هاى نادرست و يا حداقل غير اجماعى ميان مسلمانان پرهيز كند. محدث كاشانى، با علم و اطلاع از مرتبت و اهميت «احياء»، به بهترين شكل ممكن با مطالب آن برخورد كرده است و در مجموعه‌اى به وزان اصل كتاب به تلخيص و تهذيب آن پرداخته است. مؤلف، با توجه به قدرت و تسلطش بر علم اخلاق، فقه و حديث، به‌خوبى از عهده اين كار برآمده است. مرحوم فيض، دريافته است كه «احياء» از جهات متعدد زير محتاج پيرايش و ابهام‌زدايى است: - اشتمال بر قصص و روايات عجيب و خرافى كه اهل تصوف در نقل و ذكر آنها بى‌پروا هستند؛ - ابتنا بر فقه و مذاق اهل سنت؛ - بى‌مبالاتى در نقل اخبار و احاديث مجهول و يا ضعيف. اينها از مهم‌ترين مشكلات علمى كتاب به شمار مى آيند، همين مشكلات باعث شده است كه قاطبه «اماميه» از اين كتاب پرهيز نمايند و محدث كاشانى، با اين تهذيب و تلخيص، سعى در از ميان بردن اين بينونت و جدايى، نموده است. محدث كاشانى، خود، در اين باره مى‌فرمايد: «...و كان كثير من مطالبه، خصوصا ما في فنّ العبادات منها مبتنيا علي أصول عامّية فاسدة و مبتدعات لأهل الأهواء كاسدة و كان أكثر الأخبار المرويّة فيه مسندة عن المشهورين بالكذب و الافتراء على اللّه و رسوله(ص) ممّن لا وثوق بأقوالهم مع وجود ما يطابق العقل منها و الدّين في أحاديثنا المرويّة عن أهل العصمة و الطهارة و أهل بيت الوحي و السفارة(ص) ببيان أحسن و طريق أتقن و كان فيه من الحكايات العجيبة و القصص الغريبة المرويّة عن الصوفيّة ما لا يتلقّاه أكثر العقلاء بالقبول لبعدها عن ظواهر العقول مع قلّة فائدتها و نزارة عائدتها إلى غير ذلك من الأمور الّتي كان يشمئز عنها قلوب أهل الحقّ من الفرقة الناجية الإماميّة و ينبو بسببها عن مطالعته و الانتفاع به طباع أكثرهم. فرأيت أن أهذّبه تهذيبا يزيل عنه ما فيه من الوصمة و العيب، و أبني مطالبه كلّها علي أصول أصيلة محكمة لا يتطرّق إليها شكّ و لا ريب، و أضيف إليها في بعض الأبواب ما ورد عن أهل البيت(ع) و شيعتهم في ذلك الباب من الأسرار و الحكم المختصّة بهم(ع). و أختصر بعض مباحثه بنظم فرائده و حذف زوائده لكي يزيد فيه رغبة متناوليه و أفصّل أبوابه الطويلة بفصول قصيرة لئلا يملّ متعاطيه من دون تصرّف في ترتيب أبوابه و فصوله بتأخير ما قدّم أو تقديم ما أخّر و لا في تقرير ألفاظه و عباراته مهما تيسّر؛ لأنها كانت في غاية الجودة و الإحكام و نهاية المتانة و الإبرام...». با همه دخل و تصرف‌هاى فيض، اساس كتاب «احياء» در «المحجة» باقى است؛ به‌گونه‌اى كه تقريبا سه ربع، كاملا حفظ شده است. تنها حذف و تغييرى كه فيض در كتاب‌هاى چهل‌گانه «احيا» داده است، نشاندن كتاب «آداب الشيعة و أخلاق الإمامة» به جای «آداب السماع و الوجد» است؛ آن هم به اين دليل كه «السماع و الوجد، ليس من مذهب أهل البيت(ع)».