جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

مفهوم سرمايه اجتماعي که به تازگي در ادبيات مربوط به علوم اجتماعي وارد شده ، مفهومي پيچيده ، چند وجهي و بين رشته اي است که علي رغم تازگي و پيچيدگي ، توجه بسياري از صاحبنظران حوزه هاي مذکور را به خود جلب کرده و توانسته است از ابهامات و کاستي هاي نظريبحث هاي اقتصادي - اجتماعي تا حد زيادي بکاهد . اهميت سرمايه اجتماعي به حدي ست که در کنار ساير اشکال سرمايه به عنوان يکي ازشروط لازم براي پيشرفت و توسعه جوامع به حساب ميآيد.در اين پژوهش براساس تعاريف منابع و نتايج سرمايه اجتماعي تعريف جديدي ارائه شد .که بر اين اساس سرمايه‌ي اجتماعي عبارت است از : سرمايه‌اي نامحسوس در يك اجتماع كه در طول زمان و براساس عقلانيت و نيكخواهي شكل مي‌گيرد و منشاء آن آگاهي ، هنجار ،اعتماد در ارتباط متقابل انساني و دين و سنت‌هاي اجتماعياست و سبب تقويت مشارکت ، مسئوليت و انسجام و همبستگي مي‌گردد.از آنجايي که سرمايه اجتماعي عمدتا مبتني بر عوامل فرهنگي و اجتماعي است بنابراين اين مفهوم نيازمند بومي شدن بر اساس انگاره‌هاي فرهنگي و اجتماعي همان جامعه است. از اين رو انديشه و سيره امام خميني به عنوان منبعي غني براي بومي نمودن مفهوم سرمايه اجتماعي حائز اهميت است . بر اين اساس پايان نامه حاضر نيز در پي پاسخگويي به اين سوال استکه جايگاه سرمايه اجتماعي در انديشه و سيره امام خميني چيست ؟ و منابع و شيوه هاي تقويت سرمايه اجتماعي در انديشه امام خميني (ره) کدامند ؟دستگاه تفکر سياسي امام خميني را مي‌توان در سه سطح فلسفه سياسي نظريه سياسي و الگوي سياسي مورد بررسي قرار داد که در هريک از اين سطوح منابع و نتايج و شيوه هايي براي تقويت سرمايه اجتماعي در سيره و انديشه حضرت امام خميني (ره) مي‌توان يافت که با تقويت و توسعه هريک مي‌توان به توليد و تقويت بيشتر سرمايه اجتماعي در جامعه ايران دست يافت.

در نگاه متكلمان معتزلي، عدالت خداوند و اختيار انسان، مسئوليت انسان در قبال افعال وي را به دنبال دارند. مسئله اساسي اين است كه چه افعالي به انسان منتسب هستند و انسان فاعلِ آن ها به شمار م يرود؟ ضرورت تحقيق در اين مسئله، در نسبت مستقيمِ فاعليت انسان با گسترة مسئوليت هاي حقوقي و اخلاقي اوست كه از مسائل فلسفي و اخلاقي معاصر است. از آ نجا كه قاضي عبدالجبار به طور مستقيم به اين مسئله نپرداخته است، در اين مقاله با روش تحليلي منطقي به استنباط آن از آراي وي در مسائل مرتبط مي پردازيم. قاضي عبدالجبار انسان را مسئول افعالي ميداند كه قدرت، علم و اختيار بر انجام آن ها داشته باشد. وي ضمن باطل دانستن نظرية كسب و نظرية طبع، انسان را فاعل افعال مباشر و متولد خويش ميشمارد

در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی مقایسه‌ای، اصل مسئولیت و دلالت‌های تربیتی آن، از دیدگاه مکاتب اگزیستالیسم و اسلام مورد بررسی قرار گرفت که در چهار بخش تنظیم شده است . در بخش اول کلیات و در بخش دوم و سوم به ترتیب دیدگاه مکیتب اگزیستانسیالیسم و اسلام در مورد انسان، آزادی و مسئولیت و دلالت‌های تربیتی اصل مسئولیت مورد بحث قرار گرفته و در بخش چهارم این دو دیدگاه نیز مقایسه شده است . بر اساس این پژوهش هر دو مکتب با دیدگاه‌های متفاوت انسان را موجودی آزاد، آگاه و مسئول دانسته‌اند که به صورت بالقوه در دنیا و در ارتباط با طبیعت و دیگران قرار دارد و در یک فرایند زمانی خود را می‌سازد. از دیدگاه اگزیستانسیالیسم، انسان در دنیای بهبوده، تنها به خود و انهاده شده است که باید خود مسئولیت خویش را به عهده گیرد و زندگی خود معنا دهد از این نظر، فرد بودن اساس مسئولیت پذیری است و فعالیتهای تعلیم و تربیت نیز به منظور پرورش فردیت ، یا به عبارت دیگر بات هدف فرد پروری انجام می‌پذیرد. اما از دیدگاه اسلام، انسان در دنیای هدفمند به عنوان جانشین خدا معرفی شده است که باید با استفاده از امکاناتی که در اختیار او گذاشته شده در راستای فطرت خداجوی خود حرکت نمود، خود را به کمال رساند. بنابراین انسان در مقابل خداوند متعال، مسئول اعمال خود و نعمت‌هایی است که در اختیار او قرار گرفته است . از این رو فعالیت‌های تربیتی به منظور پرورش روح ایمان به خدا یا به عبارت دیگر با هدف مومن پرورش روح ایمان به خدا، یا به عبار ت دیگر با هدف مومن پروری انجام می‌پذیرد.

موضوع تحقیق حاضر بررسی نسبت توحید افعالی با اختیار و مسئولیت انسان است اساسی ترین هدف مااز این تحقیق از مختار بودن انسان و مسئولیت پذیری با طرح و تحقیق این بحث دو مطلب مهم و اساسی را بدست می آوریم: 1-تبیین صحیح مفاهیم مورد بحث در این مسئله 2-ارائه پاسخ های خودپذیر و به روز برخی از شبهات مهم در این زمینه. یکی از مسایل اساسی توحید افعالی مسئله جبر و اختیار است که از دیر زمان بوده و در حال حاضر نیز با شیوه های نوین و شکل های جدید مطرح است که ضرورت دارد مسایل توحیدی که از اساسی ترین اعتقادات مسلمانان است بازگو و تبیین شود. جبریون خالص که اهل حدیث می باشند کلیه عقاید خویش را از ظواهر قرآن و روایات اسلامی می گیرند و برای عقل و خرد ارزشی قابل نیستند و معتقداند علم پیشین الهی به حوادث و کارهایی که انسان مبدا آن است یک نوع ضرورت به فعل انسان بخشیده و او را مملو الاختیار نموده است. عقیده اشاعره که بنابر گفته برخی ها جبریون معتدل اند براین است که هر کردار و گفتاری که از انسان سر می زند به قدرت و اراده الهی است قدرت و اراده انسان در آن هیچ نقشی ندارد بلکه انسان مانند ابزار و وسیله فعل است اشاعره در عین تحفظ بر اصول و مبانی خویش جهت گریز از جبر مطلق نظریه کسب را ابداع نمودند. تفویض یعنی خدا هر نوع قید و بند را از افعال برداشته و بشر را به حال خود واگذاشته و به آن اجازه داده است که هرچه بخواهند انجام دهند. شیعه طبق فرمایشات ائمه اطهار نه قایل به جبراند و نه تفویض بلکه به امر بین الامرین اعتقاد دارند یعنی به عقیده آنان انسان در افعال خویش نه چنان مجبور محض است که مانند ابزار و وسیله فعل باشد نه چنان که انسان در کردار خود مختار محض و مستقل باشد و خداوند هیچگونه دخالتی در آن نداشته باشد بلکه افعال به هر دو طرف ربط و بستگی دارد هم به خدا و هم به خود او.

جملات اخلاقی به دو صورت انشائی و اخباری بیان می شوند. در جملات انشائی رفتار، صفت یا غایتی اخلاقی مورد امر و نهی قرار می گیرد. در جملات اخباری همین امور موضوع قرار گرفته و با مفهومی ارزشی یا لزومی داوری می شوند. مفاهیمی از قبیل: خوب، بد، درست، نادرست، باید، نباید و وظیفه محمول گزاره های اخلاقی اند و با نام مفاهیم اخلاقی نام گذاری می شوند. از طرفی مفاهیم کمال و مطلوبیت در مفهوم ارزش اخلاقی ماخوذند و از همین رو، بر خلاف دیدگاه غیرواقع گرایان، ارزش های اخلاقی به دلیل عینی بودن کمال اموری عینی اند. لزوم اخلاقی نیز علی رغم اعتباری بودن، به دلیل بازگشتی که به ارزش اخلاقی دارد در زمره امور عینی یا دست کم مرتبط با امور عینی است. با توجه به مفهوم تکلیف و مسئولیت و ارتباط آن دو با ارزش می توان همه امور اختیاری از قبیل: افعال، صفات و غایات اخلاقی را در حوزه ارزش گذاری های اخلاقی قرار داد. این امر به دلیل دخالت عنصر اختیار در تکالیف و مسئولیت های اخلاقی است و با ارتباطی که ارزش ها با وظایف اخلاقی دارند هر امر اختیاری مشمول داوری اخلاقی خواهد بود.

هر سند حقوقى بر اساس مبانى خاصى تدوین مى‌شود از جمله سندهاى حقوقى، اعلامیه حقوق بشر اسلامی است که در نشستى با حضور سران کشورهاى اسلامى در قاهره در سال 1364 با 25 ماده حقوقى به تصویب رسید.قبل از پرداختنبه مبانى دینیاین اعلامیه لازم است حجیت منابع دینی مورد بررسی قرار بگیردچرا که بدون در نظر گرفتن حجیتمنابع ، استناد کردن به آنها امریست نا معقول، به همین علتدر میان منابع حقوقی، قرآن و سنت و عقل ازحجیت کامل برخودارند ولذا مى‌توان اصول این اعلامیه حقوقى را به این سه منبع استناد کرد گرچه به دو منبع اول به مراتب بهتر است.مرحله بعد اصول هفتگانهاین اعلامیه است که عبارتند از: اصل حیاتمادیو معنوی و اصل کرامت و... . وقتی این اصول مشخص باشد استناد کردن به منابع مطلب را واضحو روشنتر می کند.امّا مبانى دینیاین اعلامیه که اصل مطلب را در برمی‌گیرد، همان مستند ات دینیاین اصول هفتگانهاست و در ادامه برای تکمیل بحث، به مبانی کلامی نیز اشاراتیرفته است.بنابراین تعدادی ازاین اصولدر بحث انسان شناختى مطرح است که عبارتند از: اصل حیات مادى، اصل حیات معنوى، اصل کرامت، اصل آزادى، اصل امنیت اجتماعى، اصل عدالت، اصل مسئولیت، اصل مالکیت، اصل نیکوکارى، اصل احترام به دیگران، اصل امر به معروف و نهى از منکر، اصل حفظ محیط زیست، اصل تشکیل خانواده، اصل حقوق زنان، اصل تقوا.و برخى دیگر در بحث خداشناختى مطرح است که عبارتند از: اصل ولایت الهى، اصل مرجعیت شریعت، اصل مساوات، اصل عدالت. و برخى هم در بحث معرفت شناختى مطرح است که اصل تعلیم وتربیت است.

ورود به دین اسلام مبتنی بر دواصل اساسی «توحیدونبوت »است که برخی ازفقهااصل سومی به نام «معاد»رابه آن افزوده اند.اعتقاد به وحدانیت خداوند واینکه تنها خالق هستی اوست وشریکی ندارد.وسپس اعتقاد به اینکه پیامبر اسلام ازسوی خداوند برای هدایت بشر فرستاده شده وآنچه آورده است ازقرآن واحکام دیگر همگی حق محض است واطاعت از آنها وعمل به احکام نازل شده بعنوان ضروریات دین اسلام واجب است.وباید اعتقاد به اینکه جهان سرانجامی دارد را بپذیردوهرکس که به این اصول اعتقاد نداشته باشد کافراست.پس ملاک ایمان وکفر همان بیان شهادتین وجحدوانکار لفظی آنهاست.کافر کسی است که منکر یکی ازاصول ذکر شده باشد، ولی مرتد کسی است که بعدازورود به دین از دین خارج می شود البته با تفصیلی که درمتن پژوهش بدان اشاره گردیده. درپژوهش به موضوع بحث برانگیز انکار ضروری دین باتوجه به اختلاف نظرها ی موجود پرداخته شده ،که انکار ضروری دین با چه شرایطی موجب ارتداد فرد خواهد شدیعنی اینکه آیا انکار سبب تامه کفر است ؟ با بررسی این نظر وسایر نظرات به این نتیجه می رسیم که هرانکاری که به انکار توحید ونبوت منجرشود وشبهه درآن دخیل نباشد محکوم به ارتداداست.وسپسوجایگاه این بحث یعنی انکاررا درحقوق موضوعه جمهوری اسلامی ایران بررسی نموده ایم.بطور کلی این مجموعه در سه فصل تهیه گردیده که درفصل اول کلیات وواژه شناسی بحث شده ودر فصل دوم ماهیت ومصادیق ضروری دین مورد بحث قرار گرفته وبه نظریات موجود حول محور انکار ضروری دین پرداخته شده است ودر فصل سوم جایگاه بحث درحقوق موضوعه بررسی گردیده است .

در بخش نخست از کلیات و مفهوم‌شناسی بحث شده مانند واژه‌های مسوولیت، اجتماع و انسان. در بخش دوم، جایگاه وظیفه‌ی عظیم انسان و گستره‌ی مسوولیت‌های او تبیین گشته است، هم‌چنین انواع مسئولیت‌ها و این که در برابر چه کسانی مسوولیت دارد نیز مورد بحث قرار گرفته است.در ادامه از قلمرو مسئولیت انسان بحث می‌شود که این مسولیت در برگیرنده‌ی محیط‌های خانواده، تحصیل، کار و ... می‌باشد. در بخش آخر رساله که گسترده‌ترین و حجیم‌ترین بخش رساله‌هاست ابعاد مسئولیت انسان مدنظر بوده و در این رابطه مباحث مفصلی مطرح گشته است. در این بخش، طی فصولی به بررسی پنج بعد مسئولیت انسان پرداخته شده است که این ابعاد عبارتند از فرهنگی، سیاسی-اجتماعی، اقتصادی، دفاعی و بهداشت و محیط زیست. در خلال بحث از این ابعاد روشن می شود که انسان در برابر والدین اقارب، دولت و حاکم و رهبر وظایف به عهده دارد که باید رعایت نماید و همچنین در مورد تعلیم و تربیت دیگران و بالخصوص اولاد و شاگردان- در محدوده تحصیل و نیز در اداره‌ی مملکت و حکومت‌داری و رفاه و امنیت مملکت و دفاع و پاسبانی از سرحدات کشور و مقابله با تهاجمات دشمنان اسلام و بیگانگان وظایفی وجود دارد که کوتاهی از آن عواقب دنیوی و اخروی ناگواری دارد؛ و باید به خوبی انجام وظیفه گردد. و نیز در رابطه با مسئله‌ی بهداشت، و حفظ محیط زیست تکالیفی بر عهده‌ی انسان هست، که رعایت آن آثار بسیار مثبتی در زندگی فردی و اجتماعی انسان می‌گذارد و زندگی را گوارا و دوست‌داشتنی می‌سازد و متقابلا عدم رعایت آن باعث بروز خطرات جدی برای زندگی انسان خواهد بود. و در کل هرگاه افراد جامعه، به وظایف خود-در همه‌ی ابعاد- خوب عمل نمایند دارای جامعه‌ای آباد، معتدل، آرام، دارای رفاه، آسایش، و اعتدال خواهد بود. و در آخرت نیز از جایگاه رفیع ابدی بهره‌مند خواهند گشت.

پژوهش حاضر با عنوان « نقش دین در زندگی از نگاه امام علی(ع)در نهج البلاغه »، ابتدابه بررسی معانی واژه های کلیدی «دین» و «زندگی» در لغت و اصطلاح پرداخته، سپس با بیان اقسام دین و زندگی، رابطه آنها را مورد بحث قرار می دهد. آنچه مسلّم است، ضرورت وجود دین در زندگی است. درست است که انسان، چه دین دار و چه بی دین، در این دنیا چند صباحی زندگی کرده و بالاخره عمر او پایان یافته و به دیار باقی خواهد شتافت، امّا مهم این است که زندگی دنیوی در مقایسه با زندگی جاودان اخروی، بسیار کوتاه بوده و انسان را به آرزوها و آرمان های طولانیش نخواهد رساند.بنا براین باید از دنیا به عنوان پلی برای رسیدن به زندگی جاودان آخرت گذر کرد. انسان عاقل و متفکّر، با قدری تأمّل، می فهمد که در این شرایط، برای رسیدن به خوشبختی حقیقی، تنها راه، استفاده بهینه از عمر و زندگی است.این تحقیق با اشاره به جایگاه نهج البلاغه و اهمیّت آن، خصوصیت ویژه زمان امیر مومنان علی7و تصویری از شخصیت ایشان، به شناخت دین حقیقی و دین در واقعیت و عینیت در نهج البلاغه پرداخته، و مسائل مربوط به دین از جمله: آگاهی و تفقّه در دین، اساس دین، ارکان دین، نمونه هایی از ارزش های دین و آفت های دین را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. به عنوان نمونه این که آنچه در نهج البلاغه اساس دین شمرده شده، عبارت است از: شناخت خداوند سبحان و معصومین:. همچنین ارکان چهارگانه دین عبارتند از: نظام عقاید، نظام عبادی، نظام اخلاقی و نظام حقوقی، که هرکدام به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است. همان طور که در بحث ارزش های دین، فقط ده نمونه از این ارزش ها از نهج البلاغه استخراج شده و نظر مولا علی(ع) درباره آنها بیان شده است. جا دارد که بقیه ارزش های دین نیز از زبان گویای امام علی(ع) در نهج البلاغه مورد توجّه واقع شود. چرا که نهج البلاغه درس زندگی است ونقش دین در زندگی در آن بسیار پررنگ دیده می شود. با تقسیم آفت های دین به آفت های درون دینی و برون دینی، نقش هرکدام از آنها در زندگی مورد بررسی واقع شده و تأثیر عوامل مختلف از جمله: عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در دین، به طور مختصر توضیح داده شده است.در این پژوهش، زندگی فردی و اجتماعی در نهج البلاغه و هدف از زندگی، سعادت فردی و اجتماعی، ارکان و عوامل سعادت یا شقاوت فرد و جامعه مورد تحلیل واقع شده و بیانات حضرت علی7 در این رابطه عنوان شده است.از همه مهم تر درباره مسوولیّت های فردی، اجتماعی و حکومتی انسان ها و نقش هرکدام در سعادت و سلامت دینی فرد و جامعه، بحث هایی مطرح شده که هرکدام به نوبه خود می تواند در زندگی انسان تأثیر بسزایی داشته باشد و انسان را به سرمنزل مقصود و کمال مطلوب راهنمایی کند.آنچه مسلم است در این تحقیق، فرصت بهره مندی از تمامی سخنان امیر مومنان علی(ع) درباره مسائل مذکور، وجود نداشت، ولی امیدوارم که همه خوانندگان این پایان نامه، با مراجعه به نهج البلاغه، از تمامی خطبه ها و نامه ها و کلمات قصار آن حضرت به حدّ کافی استفاده نموده و به سعادت دنیوی و اخروی دست یابند. ان شاء الله.