جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عظمت بی‌بدیل اندیشۀ صدرایی و نظام نوین فلسفی برساختۀ او سبب شده تا بسیاری بر این اعتقاد باشند که فلسفۀ اسلامی ‌پس از صدرا دچار رکود و بن‌بستی بزرگ شده است. این امر، تا جایی است که این گروه معتقدند بیشتر بزرگان و حکمای فلسفۀ اسلامی ‌پس‌از صدرا درنهایت شارح و مفسر اندیشه‌های او بوده و فاقد نوآوری و ابتکار فلسفی می‌باشند. استاد رضایی‌تهرانی با ردّ این اتهام و با اعتقاد راسخ به وجود نوآوری‌های فراوان فلسفی پس از صدرالمتألهین و حتی امکان ایجاد نظام فلسفی نوین، در سه بخش به تبیین و تحلیل این بحث می‌پردازد. ایشان در بخش نخست به چیستی و چگونگی نوآوری‌های فلسفی پس از صدرا پرداخته و روند بررسی نوآوری‌های فلسفی را در شش مرحله محقّق می‌داند. او در بخش دوم، اقسام نوآوری‌های فلسفی پس از صدرا را به شکلی تفصیلی در هفت لایه و با ارائه مثال‌هایی مجزا برای هرلایه مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد و درنهایت در بخش سوم، مصادیقی از نوآوری‌های بزرگان اندیشه فلسفی پس از صدرا؛ ازجمله: آقاعلی حکیم، علامه طباطبایی، آیت‌الله جوادی‌آملی و استاد فیاضی ارایه می‌دهد.

در این کتاب، نصرالله حکمت پس از نقد وضعیت موجود تاریخ فلسفه اسلامی که به زعم او بسیار اسفبار است به ترسیم سیمایی مطلوب و مورد نظر، از تاریخ فلسفه اسلامی که بر تفکر و اندیشه مستقل فیلسوفان مسلمان، منطبق باشد، پرداخته است و پس از آن، تفاوت ساختاری و ماهوی فلسفه اسلامی و فلسفه یونان را نشان داده است. بنابراین می‌توان گفت که او در این کتاب پیش‌فرض‌ها، رویکردها، معانی، مفاهیم و اصطلاحاتی را که در نگارش یک تاریخ فلسفه اسلامی درست، به آن‌ها نیاز داریم، مورد بحث قرار داده‌ایم. وی با انتقاد از کتاب‌های تاریخ فلسفه موجود می‌گوید: بنده با ضرس قاطع اعلام می‌کنم و براساس متن آثار فلاسفه مسلمان، نشان می‌دهم که آنچه در این تاریخ فلسفه، در مورد فلاسفه اسلامی نوشته شده، با صرف نظر از اغراض و نیت‌ها، به هیچ وجه با چهره راستین حکمای مسلمان انطباق ندارد. این تاریخ فلسفه، مسخ فلسفه اسلامی و فیلسوف مسلمان است. در پشت جلد این اثر در معرفی آن آمده است: تاریخ فلسفه اسلامی موجود، روایتی جعلی و قلابی اما شکیل و شاید برای عده‌ای پذیرفتنی از جریان فلسفه و تفکر اسلامی است. این روایت که براساس آن، پارادایمی مسلط پدید آمده، مولود مطالعات و پژوهش‌های مستشرقان در این یکی دو قرن اخیر است. بنده حقیر، الحال پس از سال‌ها مطالعه و تحقیق و تدریس به این نتیجه رسیده‌ام که این روایت، گرچه در پاره‌ای از اجزایش با آرا و اقوال فیلسوفان مسلمان، انطباق دارد اما در کل خود هیچ گونه انطباقی با حقیقت و روح فلسفه اسلامی ندارد و یک روایت کاملاً مجعول است. کتاب درآمدی به تاریخ فلسفه اسلامی تألیف نصرالله حکمت استاد فلسفه و عرفان اسلامی دانشگاه شهید بهشتی به همت انتشارات الهام وارد بازار نشر شد.

برای مشاهده فیلم سخنرانی به آدرس داده شده در آپارات مراجعه کنید.

کتاب حاضر مشتمل بر شش مقاله است که خواننده با مطالعه آن‌ها با روش‌شناسی و پاره‌ای از آرای «محمد عابد الجابری» در زمینه فلسفه آشنا می‌شود. مقاله اول به‌مثابه درآمدی روش‌شناختی است که «جابری» در پی آن به سبک و سیاق یک کارگاه آموزشی روش پژوهشی خود را توضیح می‌دهد. مقاله دوم نقد پرمایه و راهگشایی است در تاریخ‌نگاری فلسفه اسلامی در دوران جدید. مقالات بعدی متضمن نقد احوال و آثار و افکار سه شخصیتی است که به عقیده نویسنده تأسیس و تکمیل و احیاناً تخریب فلسفه اسلامی به دست آن‌ها صورت گرفته است (فارابی، ابن سینا، غزالی). جابری کتاب خود را در پنج بخش تالیف کرده است. در بخش نخست به «بازخوانی امروزین میراث، روش‌شناسی و چند نمونه» و در بخش دوم نیز «خاورشناسی و فلسفه اسلامی؛ روش و نگرش» را بررسی کرده است. خوانندگان در ادامه مطالعه کتاب «بازخوانی تاریخ فلسفه در شرق اسلامی» با «ابن‌سینا و فلسفه مشرقی» در بخش سوم آشنا می‌شوند. «عناصر سازنده و تناقضات اندیشه غزالی» عنوان بخش پایانی این کتاب است. کتاب حاضر دارای پیوستی با عنوان «جابری و پروژه نقد عقل عربی - اسلامی» است.

ترجمه ماشینی: پس از انتقاد شدید غزالی از فیلسوفان، تغییری در سیر کلی فلسفه در شرق اسلامی صورت گرفت و نوعی انشاء که کلام و فلسفه را در هم آمیخته بود، رواج یافت. در غرب اسلامی، گفتمان فلسفی پس از شتاب رونق گرفت، اما پس از مرگ ابن رشد، علیرغم استفاده مستمر از علوم عقلی، شاهد فیلسوفان بزرگ دایره المعارف نخواهیم بود. این واقعیت تاریخی بسیاری از محققین شرقی و عرب را بر آن داشت تا ادعای مرگ فلسفه به طور عام در غرب اسلامی و به ویژه فلسفه ابن رشد را پس از مرگ وی بپذیرند و سپس غزالی را سرزنش کنند. اگر بسیاری هنوز تحت این ادعا زندگی می کنند، دیگران شروع به بررسی آن کرده اند. در این اثر بر تلاش یکی از آنها خواهیم ایستاد و مربوط به دانشمند مراکشی فواد بن احمد است که با کار بر روی یکی از شاگردان ابن رشد، یعنی ابن تملوس، پاسخ به این قضیه را برگزید. او هدف خود را احیای علوم عقلی در غرب اسلامی در دوره پساآورو قرار داد و موضوع سازماندهی همه آثارش پیرامون ابوالحجاج را به این ادعا تبدیل کرد که او به شدت آن را پذیرفت و از آن دفاع کرد. ابن رشد شاگردانی را به جا گذاشته بود که به طور عام و با اندیشه به علوم ذهنی ادامه می دادند، ابوالولید به طور خاص و آن علوم فلسفی به طور عام و فلسفه ابن رشد به طور خاص با مرگ او نمرده بودند. آثار او را که به این فیلسوف خردگرا اختصاص داده است، به ویژه کتاب ابن تملوس، فیلسوف و پزشک: شرح حال کتابشناختی (026 ق / 3221 م) برجسته می کنیم و سپس به ارزیابی موردی که بر آثار او حاکم بوده است، ابن تملوس و نه غزالیه را قضاوت می کنیم.