جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسائل مهم اعتقادی که در بحث معاد، حسابرسی اعمال و عدل الهی همواره از زمان‏های قدیم محل نزاع و گفتگوی متکلمان بوده، مسأله احباط و تکفیر است، در اصل پذیرش این مسئله اختلاف شدیدی بین متکلمان است که آیا احباط و تکفیر اساساَ تحقق خواهد یافت؟ برخی از متکلمان بر این باورند تحقق احباط با عدل و حکمت خداوند ناسازگار است و نیز در مورد تکفیر اگر قرار باشد عمل نیکی، کلیه گناهان پیشین را از بین ببرد با حکمت جعل احکام منافات دارد، آنچه اهمیت بررسی این مسئله را دو چندان می‏کند آن است که سعادت و شقاوت انسان با احباط و تکفیر رابطه تنگاتنگی دارد، زیرا سرانجام احباط، شقاوت ابدی بوده و تکفیر موجب سعادت جاودانه انسان است. با وجود تصریح گسترده به موضوع در نصوص دینی و تأثیر آن در بسیاری از اصول اعتقادی، باز هم میان مفسرین و متکلمین در پذیرش یا نفی آن اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد تا آنجا که برخی به صراحت آن را نفی کرده و برخی قاطعانه می‏پذیرند. در این پایان نامه علاوه بر تبیین ماهوی احباط و تکفیر و طرح مسائل مربوط به آن به مسایل مهم دیگری پرداخته شده است از جمله: بررسی اختلاف نظر متکلمان شیعی و معتزلی در باب ماهیت و وقوع احباط و تکفیر، و بررسی وجوه سازگاری یا ناسازگاری احباط و تکفیر با عدل الهی. دو دیدگاه کلی در این زمینه دیدگاه موافقان احباط (معتزله) و دیدگاه مخالفان احباط (اشاعره و امامیه) است، که آنچه بر اساس بررسی این دیدگاه‏ها در باب این مساله و رابطه آن با عدل الهی حاصل شد آن است که احباط و تکفیر به طور مطلق قابل انکار نیست؛ زیرا که در قرآن تصریح به آیات حبط شده است و نیز باید در آیات حبط قائل به تأویل و تفسیر شد تا بتوان آیات حبط را با آیاتی که به حسابرسی دقیق اعمال تصریح دارند توجیه نمود. همچنین متکلمان شیعی احباط و تکفیر را سمعاَ نه عقلاَ می‏پذیرند و به لحاظ عقلی آن را ناسازگار با عدل الهی می‏دانند. واژگان کلیدی:احباط، تکفیر، عدل الهی، متکلمان معتزلی، متکلمان شیعی.