جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مرگ، جایگاهی اساسی در دستگاه اندیشه ی بشری دارد و چیستی و حقیقت آن از دیرباز دغدغه ی ذهنی انسانها بوده و هست . اندیشمندان اسلامی با استناد به آموزه های دین، مرگ را امری وجودی دانسته اند و آن را حیات دیگر تعریف کرده اند در این نوشتار نوعی خاص از مرگ، با عنوان مرگ اختیاری مورد مداقه واقع گردیده است. صاحب نظرانی چون ابن عربی، شیخ اشراق و ملاصدرا نام ولادت ثانیه بر آن نهاده اند و اهلیت آن را به شایستگان وارسته ای نسبت می دهند که با معرفت نفس به مقام انتباه دست یافته اند؛ در این نظرگاه: مرگ ارادی صیرورت آگاهانه ی انسان برای نیل به شریف ترین غایت خلقت است. سیر استکمالی نفس ناطقه و حرکت رجوعی به منزلگاه حقیقی، بی التفات و جذبه ی حضرت الوهیت نا ممکن است. و البته جهد بلیغ و سعی عظیم انسان در ریاضات و مجاهدات حقه ی شرعیه می تواند زمینه ساز عروج باشد. در اثر دستیابی به ملکه ی خلع بدن، پله پله عوالم عالیه ی وجودی در نوردیده می شود. مکاشفات از پی هم وارد می گردند، حقیقت حکمت با بصیرت قلبی حق الیقین می شود و سالک رَسته از کدورات جسم و تعلقات ماده در ضیافت ملکوت، عطر جبروت استشمام می کند و در مقام فنای لاهوت، بقا می یابد.

امروزه با افزایش مطالعات درباره ارتباط دین با به زیستی روانی و گسترش شواهد تاثیر معنویت بر رفتار سالم، بررسی ارتباط میان سازه های مهم در ادبیات این حوزه اهمیت یافته است. هدف این پژوهش بررسی رابطه آخرت نگری با امیدواری و رضایتمندی زناشویی در دانشجویان متاهل دانشگاه الزهرا می باشد. جامعه آماری، همه دانشجویان متاهل دانشگاه الزهرا هستند. نمونه شامل 117 نفر از دانشجویان متاهل دانشگاه الزهرا می باشند. نمونه گیری به روش نمونه گیری در دسترس انجام شده است. ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر مقیاس آخرت نگری بهرامی و ابراهیمی (1389) و پرسشنامه اسپانیر(1976) برای سنجش رضایتمندی زناشویی و پرسشنامه میلر(1988) برای سنجش امیدواری است. اطلاعات جمع آوری شده بااستفاده از نرم افزار SPSS و روش های آماری همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس یک راهه و آزمون t تحلیل شد. نتایج به دست آمده مؤید وجود رابطه معنادار بین آخرت نگری با رضایتمندی زناشویی و امیدواری در دانشجویان متاهل دانشگاه الزهرا بود. در ضمن میان آخرت نگری و متغیر سن و تحصیلات رابطۀ معناداری مشاهده نشد.

رساله حاضر به منظور تبیین دیدگاه دو فیلسوف مر‌گ-اندیش، یعنی غزالی، متفکر قرن پنجم هجری و یاسپرس، متفکر قرن بیستم میلادی تدوین شده‌است. غزالی، مرگ‌اندیشی را نتیجه اندیشیدن به زندگی و محدودیت‌های آن می‌داند و معتقد است نوع نگرش افراد به مرگ، تعیین کننده شیوه و سبک زندگی آنان است. او بر این باور است که تنها به واسطه اندیشیدن به مرگ است که می‌توان به زندگی اخلاق مدار و هدفمند دست یافت و در این میان با توسل به معرفتی که حاصل از شناخت مبدأ و معاد است به کمال رسید. یاسپرس نیز مرگ‌اندیشی را ثمره تلاش انسان برای کشف رموز هستی و نیل به حقیقت خود می‌داند و آن را به عنوان یکی از موقعیت‌های مرزی و اسرار آفرینش در نظر گرفته و معتقد است که تنها با کشف حقیقت مرگ بر اساس ایمان است که می‌توان به معنای بودن و هستی نایل شد و زندگی اصیل را بنا کرد.

آرزو نعمتی الهی است که درهمه مراحل زندگی، یاریگر انسان در طی طریق تکامل و فتح قله های موفقیت بوده است. ازآنجا که آرزو، نوعی هدف گذاری است لذا نقشی راهبردی در اعتلاء و سعادت بشر ایفاء می کند.بالطبع، عدم رویکرد صحیح دراین زمینه، انسان را با مخاطرات جدی مواجهمی سازد. نظر به اینکه منشاء پیدایش آرزو ، نیازهای انسان است ؛ برهمین اساس معرفت و شناخت دقیق نسبت به ذات اقدس الهی، نظام آفرینش و استعدادهای وجودی انسان، او را به نیاز های حقیقی خویش آگاه ساخته و به سمت گزینش آرزوهای سازنده سوق می دهد که سعادت و کمال وی را به همراه دارد؛ آرزوهای پیامبران الهی و مومنین ازاین دسته اند. سعی و تلاش، صبر و توکل بر خداوند، از جمله عواملی است که انسان را درراه رسیدن به این آرزوها یاری رسانده و در مقابل، جزع،کسالت و توکل بر غیر خدا از موانع رسیدن به اهداف والای انسانی است؛از سوی دیگر، عواملی نظیر شیطان، غفلت ، حماقت و... انسان را به آرزوهای بازدارنده همچون طول أمل مبتلا می سازد که درروایات فراوانی مورد نکوهش قرار گرفته است.ازجمله پیامدهای این آرزوها می توان بهزوال عقل ، سوء عمل،تسویف توبه و شقاوت اشاره کرد.آرزوهای محال در آخرت را نیز می توان از پیامدهای آرزو های بازدارنده در دنیا به حساب آورد.خاندان عصمت و طهارت(علیهم السلام) برای مقابله با طول أمل ،انسان ها را به کوتاه کردن آرزو(قصرأمل) سفارش کرده واز یادمرگ به عنوان مهم ترین اسباب آن نام برده اند.ازجمله فوائد کوتاهی آرزو نیز می توان به بصیرت،زهد و نیکویی کردار اشاره نمود.

آنچه در این پژوهش مورد بحث قرار گرفته است، بررسی مسئله حیات و مرگ در مثنوی مولانا است. از نظر مولانا آنچه که باعث حیات حقیقی است صرف نفس کشیدن و تحرک داشتن نیست، حیات واقعی بهره بردن از زندگی دنیوی در راه رسیدن به کمال و نائل شدن به هدف والای انسانیت، وصول به حق است، که با تهذیب نفس امکان می‌یا‌بد. اما کسانی‌که خود را محدود به لذتهای زودگذر می‌کنند و هوا و هوس را خدای خود ساخته‌اند به حقیقت مرده‌اند و بهره‌ای از حیات ندارند. مولانا، ترس از مرگ را نمی پذیرد زیرا مرگ هرکس همرنگ خود اوست و پلی است که باعث انتقال از این جهان به جان دیگر می شود.

نجم‌الدین رازی و انصاری و ...درباره مرگ آورده‌اند سخن بگویم و مرگ انسانها را به گونه‌هایی که پیش آمده است و حتی مرگ حیوانات را، در آثار آنهابویژه در مثنوی بررسی کنم. دراین رساله ابتدا به بررسی دیدگاه گروههای مختلف فکری و دینی پرداخته‌ام. سپس از مفاهیم و مضامین مختلفی که عارفان در آثار خود به مناسبت‌های مختلف درباره مرگ آورده‌اند، سخت گفته‌ام و در هر مورد از حکایتها و داستانهای بیان شده، به نتیجه موردنظر اشاره‌ای کرده و ارتباط موضوع سخن رابا آیات و احادیث روشن نموده‌ام. بعدازآن مرگ ارادی عارفان را با مرگ عاشقانه پیوند زده و از تک تک مرگهای افراد مختلف بحث کرده و دامنه سخن را به پیرامون قتلهایی که در آثار عارفان مطرح شده، کشانده و حیوانات و پرندگان را هم در آن آثار مورد بحث قرار داده‌ام و سرانجام از اعمال و افعال مردگانی سخن گفته‌ام که به نوعی موجودیت و زندگی پس از مرگ خود را به اطلاع زندگان رسانده‌اند. و حسن ختام این رساله، آوردن ابیات مختلف با مضمون ((مرگ)) است که شاید لطف دیگری به سخن بیفزاید.

اندیشیدن به انسان و آفرینش و مرگ او از مسائل قابل توجهی هستند که لازم است انسان درباره آنها به تأمل بپردازد. در این میان سرانجام انسان ، بیشتر از آغاز پیدایش او مورد سوال قرار می گیرد بر همین اساس ما مرگ اندیشی را از نگاه امام محمد غزالی و عبدالرحمن جامی در این رساله به جهت نگاه عارفانه شان بررسی کرده ایم و موضوعات مربوط به مرگ را از نظر هر دو بزرگ آورده ایم که به وجوه تشابه و تمایز نگاه آنها راه یابیم .مرگ در اندیشه غزالی زمینه ای برای زندگی دینی داشتن معنا می شود و جامی نگاهی عارفانه وعاشقانه به مرگ دارد و آن را راهی برای اتصال به معشوق که پروردگار می باشد می داند، البته غزالی نیز این نگاه را دارد اما جنبه آخرت اندیشی و دینی زیستن آن بیشتر مشهود است .هردو عارف مرگ اندیشی را در مرگ پیش از مرگ انسان می دانند .و از توجه بیشتر به دیدگاه های غزالی درمی یابیم که بیشتر به کناره گرفتن از زندگی اما نه به معنای ترک آن بلکه زهد وبی رغبت بودن به تعلقات را، عامل پیوستگی به حق و مرگ اندیش بودن میداند در حالی که آنچه از نگاه جامی بر می آید او به جریان داشتن مرگ در همین زندگی دنیایی معتقد است و مرگ اندیشی را با عدم وا بستگی به تعلقات در عین دلبستگی به آنها و آمادگی همیشگیبرای فرا رسیدن مرگ و فنا شدن در ذات حق و در فراق معشوقبه وصالش اندیشیدن می پندارد .در پایان رساله نظرات نزدیک ودور هر دو عارف بزرگ به طور کلی نسبت به موضوعات وابسته به مرگ و اندیشه به آن بیان خواهد شد .

چکیده پژوهش حاضر، به منظور بررسی رابطه دنیا با برزخ و قیامت، انجام گرفته است. براساس دیدگاه دو تن از اندیشمندان بزرگ علامه‏طباطبایی و شهیدمطهری، پذیرش این رابطه، منوط به باقی ماندن روح انسان بعد از مرگ است. چون انسانی که در دنیا زندگی می‏کند و می‏میرد روحش باقی می‏ماند و وارد برزخ و بعد وارد قیامت می‏شود تا به نتیجه هر آن‏چه که در دنیا انجام داده است برسد. با توجه به اهمیت این مساله و بی‏اطلاعی مردم نسبت به آن، پژوهش حاضر در نظر دارد به بررسی رابطه جدایی‏ناپذیر دنیا با برزخ و قیامت بپردازد. روشی که در این رساله به کار گرفته شده کتابخانه‏ای است و اطلاعات از طریق فیش برداری گردآوری شده و سپس به تبیین و تحلیل مطالب آن‏ها پرداخته شده است. با تطبیق و بررسی نظرات این دو اندیشمند بزرگ درباره رابطه دنیا با برزخ و قیامت می‏توان به این نتیجه رسید که بین دنیا با برزخ و قیامت رابطه‏ای حقیقی وجود دارد به این صورت که رابطه بین آن‏ها از قبیل رابطه بین پدیده‏ها نیست که اگر پدیده‏ای در دنیا زیبا باشد در برزخ و قیامت هم زیبا باشد، بلکه آن‏چه موجب نعمت یا عذاب انسان در برزخ و قیامت می‏شود اعمالی است که انسان با اختیار خودش در دنیا انجام داده است چون هر عملی که انسان در دنیا انجام می‏دهد چیزی را برای خودش به عالم دیگر می‏فرستد البته به هر صورتی که در دنیا بوده است، یعنی اگر انسان در دنیا به طرف زینت‏های دنیوی رفته باشد و به امور مادی دلبسته باشد به دلیل رابطه حقیقی که دنیا با برزخ و قیامت دارد، در برزخ و قیامت هم در عذاب زندگی می‏کند چون اعمالی ندارد که به آن تکیه کند، اما اگر در دنیا به خداوند ایمان داشته باشد در برزخ و قیامت هم از سعادت برخوردار است و در شادمانی زندگی می‏کند. پس انسان در دنیا به هر صورتی که باشد در برزخ و قیامت هم به همان صورت است.

آیین‌های پس از مرگ در دین زرتشتی از ایران باستان تا کنون، همواره هدف مشخصی را دنبال می‌کند و آن کمک به روان در گذر از پل چینود و آسایش آن در جهان اخروی است. با این حال این آیین‌ها تغییرات محسوسی را در دوره‌های زمانی مختلف داشته‌اند. در پژوهش پیش‌رو با جمع‌آوری متون اوستایی و پهلوی و شواهد باستان شناسی به جا مانده از ایران باستان و بررسی پژوهش‌های انجام شده در این زمینه و مصاحبه با زرتشتیان کنونی شهر‌های یزد، کرمان و شیراز، تا حد زیادی به تغییرات این آیین‌ها در گذر زمان دست پیدا شده است. به نظر ‌می‌رسد که این آیین‌ها با حساسیت و وسواس بیشتری در اواخر دوران ساسانی و پس از اسلام اجرا می‌شده است. رسم دخمه گذاری در ایران تا قرن اخیر اجرا می‌شد. این رسم ابتدا در تهران، سپس کرمان و در نهایت یزد پایان یافته است، اما در بمبئی و در میان پارسیان هند هنوز اجرا می‌شود. در ایران، تا به امروز بسیاری از آیین‌هایی که در گذشته انجام می‌گرفته، حذف شده‌اند و رو به سادگی می‌رود.

مرگ و زندگی از دیرباز همچون دو دشمن سازش ناپذیر تجسم شده اند. با وجود این، چنین می‌نماید که تعارض میان این دو مفهوم آشکار و بدیهی نباشد. در شعر اغلب شاعران این مفاهیم وجود دارد، لیکن شیوه برداشت‌ها متفاوت است. زندگی و مرگ از تصویرهای هستند که با کلام سپهری، در آمیختگی جاودانه دارد. سپهری با تعریف دوباره‌ی آن‌ها در اشعارش، برداشت قابل توجهی از این مفاهیم ارائه داده است.در این پژوهش با رویکردی میان رشته‌ای و با استفاده از مبانی ادبیّات و روان شناسی نشان داده خواهد شد که سپهری در دفتر‌های اول تا چهارم که مربوط به دوره‌ی جوانی اوست، متأثر از شعر پیشنیان است و این دفتر ها تجربه‌های اولیه‌ی اوست که یکدست نیستند، اما اوج خلاقیت او در دفتر های پنجم تا هشتم که مربوط به دوره‌ی میانسالی است دیده می‌شود، و ویژگی‌های که این روان شناسان برای خلاقیت انسان بیان می-کنند، در این دفترها مشاهده می‌شود. در ادامه با اتکا به نظریه‌ی معنا درمانی (لوگو تراپی) فرانکل به بررسی مفهوم مرگ و زندگی در شعر سپهری پرداخته می‌شود. مفهوم مرگ و زندگی در دفتر مرگ رنگ به دلیل تأثیر شرایط اجتماعی و فضای حاکم بر شعر آن دوره با بدبینی همراه است. مرگ در این دفتر به مفهوم زوال، نابودی و پایان زندگی است. به نظر می‌رسد، در دفتر زندگی خواب ها، سپهری دوره‌ای از بی معنایی و پوچی را تجربه کرده است؛ با توجه به این که معنای هستی و زندگی چیست ؟. سپهری از میانه‌های دفتر آوار آفتاب با مجذوب شدن در طبیعت و فرهنگ و هنر که از راه‌های معنایابی در نظریه‌ی فرانکل است سعی می‌کند در مسائل هستی ژرف اندیشی کند و معنایی برای زندگی اش بیابد.در دفتر شرق اندوه، سپهری به عرفان رویمی‌آورد و به دلیل پرداختن به عرفان، شور و تحرک وارد زندگی او می‌شود، و مرگ مفهومی عارفانه می‌یابد و به عنوان امری حتمی پذیرفته می‌شود. سپهری از منظومه‌یصدای پای آب به بعد با گرایشی که نسبت به مرگ و سرنوشت در پیش می‌گیرد، زیبا- ترین مفاهیم را از مرگ و زندگی ارائه می‌دهد؛ به طوری که مرگ مفهوم کامل‌کننده‌‌ی زندگی را دارد و با مرگ است که زندگی معنا پیدا می‌کند. در منظومه‌ی مسافر نیز مرگ در تمام لحظات در کنار زندگی و انسان حاضر است و همچنان معتقد است که مرگ به زندگی معنا می‌دهد. سپهری در دفتر حجم سبز خواننده را به لطیف ترین لحظه‌های تجربه‌ی شاعرانه از هستی فرا می‌خواند. و با یاد آوری دلخوشی‌های زندگی خواننده خود را معنا‌درمانی می‌کند. در دفتر ماهیچ، ما نگاه معتقد است انسان در دوران اساطیری زندگی خوشبخت تری داشت. هر اندازه از آن دوران دور شده و به پیرایه‌های تمدن آلوده شده اندوهگین تر شده است.کلید واژه‌:شعر معاصر، روان شناسی، سهراب سپهری، مرگ، زندگی