جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش در پی روشن نمودن سیر تحول معماری حمام های عمومی ایرانی- اسلامی از اوایل اسلام تا دوره سلجوقی است که برای این منظور در این پژوهش کارکردها و آداب و احکام حمام و استحمام بررسی شده است. نظافت و تطهیر از کارکردهای اصلی حمام هستند که هر دو عملی آیینی هستند و در اینجا بیشتر تطهیر مورد توجه است. از آنجا که مقوله‌ی تطهیر در بسیاری از فرهنگ ها بازنمود آیینی خود را دارد و به عقیده ی پژوهشگران آیین تطهیر جزو آیین های گذاردسته بندی می شود، می کوشیم در بررسی تاریخی خود در ایران نیز سیر تحولات این پدیده را از لحاظ آیینی با رویکردی پدیدارشناختی توضیح دهیم. آیین های گذار دارای سه مرحله کلی هستند: 1- مرگ نمادین 2- حالت جنینی 3- باززایش که در آداب استحمام نمود یافته است و آداب استحمام نیز دارای سه مرحله برهنگی، شستشو و غسل است. از آنجا که کالبد بنا در ارتباط با آداب استفاده از بنا است ساختار حمام‌های ایرانی- اسلامی نیز دارای ساختار سه گانه ی رختکن و سربینه، گرمخانه و خزینه است که همانا الگوی اساسی حمام های اسلامی است. در این پژوهش تاریخی، الگوی سه بخشی و تحولات آن آز آغاز اسلام تا دوران سلجوقی بررسی شده است. در دوران پیش از اسلام در ایران برای تطهیر و نظافت از آب استفاده نمی‌شده است و این بیشتر به خاطر تقدس آب و آیین های آناهیتا بوده است. حال آنکه در قرن دوم میلادی برخلاف ایران در امپراطوری روم گرمابه های وسیع و مجللی ساخته می شدند. چنین وضعی در امپراطوری بیزانس نیز ادامه داشته است و شواهد باستان شناسی نشان می دهد که تا ظهور اسلام نیز این گرمابه‌ها در سوریه وجود داشته است. به احتمال زیاد چنین حمام هایی مرجعی برای معماران اسلامی در اوایل اسلام بودند که با پایتخت قرار دادن دمشق توسط امویان این تاثیرپذیری پررنگ تر شد. با وجود اینکه از حمام های دوره عباسی تا دوره سلجوقی شواهد باستان شناسی زیادی بر جای نمانده است، ولی با استفاده از همین آثار محدود و نیز مستندات متنی روشن می شود حمام هایی که در این دوران ساخته شده اند نیز از الگوی سه بخشی پیروی می کنند. این پژوهش، پژوهشی تاریخی است و برای گردآوری داده های مورد نیاز از روش کتابخانه ای- ترکیبی استفاده شده است و از آنجا که داده های استفاده شده، داده‌هایی کیفی هستند از روش تجزیه و تحلیل کیفی برای بررسی الگوی سه بخشی مورد نظر در دوران مختلف استفاده شده است.

این تحقیق تلاش دارد تا مسئله هویت و خود را در اثر موجهای ویرجینیا وولف با اعمال یک تئوری اساسا روان درمانی،خود دیالکتیکی،بررسی کند. این تئوری که توسط هوبرت هرمانس و همکارانش بیان شده است مسئله خود را وجودی متغیر و درعین حال یکتا در نظر میگیرد که براساس دیالکتیک روابط درونی وبیرونینشان داده شده در خود-روایتها ساخته میشود. این تئوری که تنها پلی ست بین مفهوم خود در پراگماتیسم آمریکایی و مفهوم دیالوگ در سنت اروپایی، تئوری جدیدی تلقی نمیشود. از آنجا که شش شخصیت اصلی رمان موجها توسط خود-روایتهای پیوسته شان نشان داده میشوند، اولین تمرکز بحث روی شش شخصیت اصلی داستان است. مسئله بعدی متن است که از همان الگوی روایتگری شخصیتها تبعیت میکندکه همان روایتهای مختلف از موقعیتهای زمانی و مکانی متفاوت است. درمبحث دوم، زاویه دیدها (کانونیسازها) ی مختلف متن با موقعیتگیری یک خود مقایسه خواهند شد ونتیجتا، متن با خود مقایسه میشود. هرکدام از این روایتها درابتدا توسط یک نویسنده (وولف) که قصد داشته شخصیتها را در"تغییر" قراردهد (ریمن-کنن، 2005،ص. 32)ایرادشده اند و نهایتا توسط یک خواننده خوانده و تعبیر میشوند.به سبب اهمیت هر کدام از این رویارویی ها (نویسنده-متن، خواننده-متن)، آخرین مورد بحث بررسی مسئله خود در نویسنده، خواننده، و روابط این دو بر اساس تئوری خود دیالکتیکی خواهد بود. براساس مباحث این تحقیق، شخصیتها در رمان موجها در حال خود-سازی و خود-ارزیابی بی وقفه ای هستند که از روابط دیالکتیکی بین موقعیتهای مختلف دیالکتیکی بیرونی و درونی سود میبرد. این موقعیت های زمانی و مکانی ممکن است به خارج از متن و موقعیت گیری نویسنده اثر (ویرجینیا وولف) و یا هر خواننده احتمالی کشیده شود. رمان موجها از آنجا که هیچ فراروایتی ندارد در فرآیندی مدام از ساختن، واساختن، و دوباره ساختن از طریق صداهای نه تنها شخصیتها بلکه نویسنده و خوانندهاثر است که در موقعیت بخشیدن های مختلف به آن سهیم هستند. به طور قابل ملاحظه ای، موجها هیچگاه یکتابودن خود را از دست نمیدهد در حالیکه تعبیرش از دیدگاه هر کدام از این موقعیتها متفاوت است. موجها، که مشخصا شبیه یک خود دیالکتیکی عمل میکند،شبکه ای از دیالوگ بین نویسنده، متن، و خواننده است که در آن هر کدام از این شرکت کننده ها دیالوگهای درونی مخصوص به خود را دارد که میتواند آن را درگیر این شبکه بزرگتر کند.

گوریل پشمالوی یوجین انیل را می توان به عنوان یک نمایشنامه ی فلسفی در نظر گرفت. ینک قهرمان داستان، در حاشیه جامعه زندگی می کند. او سعی می کند که هویت واقعی خود را بیابد تا بر اساس آن امیدها و آرزوهایش را دنبال کند، اما در نهایت به ورطه ی نا امیدی و یاس سقوط می کند. مسئله ای که ینک با آن رو به رو می شود، مسئله ای است که انسان در هستی شناسی سارتردر طول زندگی خود با آن رو به رو می شود. اگرچه این نمایشنامه محصول بخش اول از زندگی انیل به عنوان یک نویسنده است، یعنی زودتر از زمانی که هستی شناسی به عنوان یک جنبش مستقل و متحد فلسفی، فرهنگی و ادبی به طور سراسری شناخته شد، اما می توان گفت که این نمایشنامه یکی از آثاری است که منعکس کننده ی جهان بینی هستی شناسانه، به خصوص هستی شناسی سارتر می باشد. تحقیق حاضر به گونه ای جامع به بررسی نمایشنامه ی گوریل پشمالو در سایه ی هستی شناسی سارتر می پردازد که در آن مفاهیم کلی هستی شناسی سارتر به طور جداگانه برای مطالعه ی نمایشنامه به کار برده شده اند.

مسجد به عنوان اولین و مهم‌ترین پایگاه انس و الفت با حضرت حق و یگانه مرکز اداره جامعه اسلامی در نگاه دین شناخته شده است. رسول مکرم اسلام (ص) و امیرمومنان (ع) در دوران حکومت‏های خود این دیدگاه را به منصه ظهور رسانده و در مقام عمل به مسجد به عنوان یک محل حل و فصل امور در تمامی زمینه‏ های عبادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ... نگریسته ‏اند. آنچه که در راستای احیای این طرز نگاه به مسجد و استفاده در خور از ظرفیت‏ها و کارکردهای بی بدیل این نهاد مقدس در حال حاضر لازم است یافتن دیدگاه رهبران کنونی جامعه اسلامی و انتظارات ایشان از مسجد است.«مسجد طراز اسلامی» از دغدغه‏ های امام خامنه‏ ای (مد ظله) به عنوان پرچمدار حرکت جامعه اسلامی ما به سوی تمدن شکوفای اسلامی است. مستلزمات و کارکردهای متوقع از این مکان در زمینه‏ های عمران ظاهری و معنوی، عبودیت و معنویت، تربیت و دانش و سیاست و تدبیر در نظر ایشان اهمیت یافته است. در مقام کوشش برای بازگرداندن مساجد به سطح طراز اسلامی آنها لازم است ابتدا این کارکردهای متوقع در متون دینی پی‏ جویی شود و در وهله بعد در جهت نهادینه ‏سازی آنها در جامعه اسلامی تلاش گردد. همت پژوهش حاضر تلاش در جهت مستندسازی بیانات امام خامنه ‏ای (مد ظله) در خصوص «مسجد طراز اسلامی»، با استفاده از آیات و روایات و سیره عملی پیامبر گرامی اسلام (ص) و امیرمومنان (ع) در دوران حکومت نبوی و علوی است که موارد بهره‏ مندی از مسجد در آنها در زمینه ‏های محل عبادت، کانون هدایت و ذکر، جایگاه علم و دانش، مرکز فعالیت فرهنگی و اجتماعی، سنگر نظامی، محل حل و فصل دعاوی و مقر سیاست در این مقال مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است.

این پایان‌نامه در راستای بررسیِ روابط زن و مرد بوده که این رابطه‌ها، در پنج فصل سامان‌داده‌شده‌است. فصل اول، مربوط به کلیات بوده و شامل دو بخش است؛ بخش اول که شاملِ طرح تحقیق بوده و بخش دوم، واژه‌شناسی و تاریخچه است. فصل دوم، درباره‌ی‌ روابط زن و مردِ مسلمان با غیرِمسلمان است که شرایط ازدواج با آنان را گفته است. فصل سوم، راجع به روابط زن و مردِ مسلمانِ نامحرم است که شامل دوستی‌های عاشقانه، خواستگاری، ازدواج و... می‌باشد. فصل چهارم، درباره‌‌ی روابط زن و مردِ مسلمانِ محرمِ غیرِزوج بوده که از ارتباط والدین با فرزندان، حجب و حیا، ممنوعیت ازدواج و... بحث می‌کند. فصل پنجم، روابطِ زن و مردِ مسلمانِ محرمِ زوج را بررسی می‌کند که از کُفوبودن، معاشرت، تعدد زوجات، روابط زناشویی، طلاق و... صحبت می‌کند.دین مبین اسلام که توجهی همه‌جانبه به وجود انسان دارد، به منظورِ قراردادنِ وی در مسیر تکامل تا رسیدن به جایگاهِ اشرف‌ مخلوقات، مقرراتی بر نحوه‌ی کارکرد غریزه‌ی جنسی، حاکم گردانیده و ارضای این غریزه را صِرفاً در چارچوب عقد نکاح، مشروع دانسته‌است و همین-طور حقوق جنسی را از سوی زوجین،ضروری دانسته‌است.هدف ازدواج، تشکیل خانواده و بقای نوعِ انسان و تربیت فرزندان صالح می‌باشد.

خاتمیت دین اسلام و توقف وحی از یک سو و نیز جریان تغییر و دگرگونی در زندگی بشر، از جانب دیگر، باعث بروز شبهاتی در مورد توانمندی فقه، در ادارۀ جامعه گشته است. از این رو بحث از ثبوت و تغییر احکام در جهت اثبات توانایی دین بر پاسخگویی به نیازهای انسان در تمامی ادوار، بسیار ضروری است. نگارنده در این رساله با دقت در علل و عوامل روند کند قانونگذاری پس از پیروزی انقلاب اسلامی که منجر به تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام گشت، دریافته است که عامل اصلی در بروز این مشکل، و در پی آن تصویب قوانین ناکارآمد، غفلت از عنصر زمان و مکان و نقش آن در تغییر موضوعات است. موضوعاتی که به ظاهر با موضوعات در صدر اسلام فرقی نداشته لکن از حیث کارکرد تفاوت اساسی دارند و از این رو احکام جدیدی را می طلبند. برخی از فقها با ظاهر بینی و بدون توجه به فلسفه و روح قانون، احکامی را که با عنایت به روابط خاص اجتماعی و به جهت اوضاع و احوال و وجود شرایط خاص در صدر اسلام تشریع گشته اند، احکامی جاودانه و ثابت برای آن موضوعات پنداشته و از این رو در جریان اصلاح قوانین بر اساس موازین اسلامی با ترجمۀ ساده و بی کم و کاست کتب فقهی و تصویب آنها به عنوان قانون (مانند قوانین مربوط به قصاص و دیات) جامعه را دچار مشکلات عدیده ای ساخته و حقوق امامیه را ناتوان در ادارۀ امور جامعه وانمود کرده اند. از این رو نگارنده از نظریۀ تقسیم احکام به ثابت و متغیر دفاع نموده و نشان داده است اسلام در ذات خود راهکارهایی را در جهت قابلیت انعطاف پذیری احکام و تطبیق آن با تغییر و تحولات اجتماعی پیش بینی کرده است. تبعیت احکام از مصالح و مفاسد، امکان تغییر آن را به روشنی ثابت می کند، چرا که مصالح و مفاسد، اموری متغیر بوده و در شرایطی دستخوش تغییر می گردند. از این رو احکام تابع آنها هم ناگزیر از تغییرند. از سوی دیگر زمان و مکان دو عنصر تاثیرگذار در استنباط احکام هستند و از ابتدای نزول دین اسلام، به گونه های مختلف و متعدد تاثیر احکام از شرایط زمانی و مکانی مشاهده شده است. همچنین تجویز اجتهاد به عنوان ابزاری جهت استنباط حکم، نشانگر قدرت بشر در درک و فهم برخی ملاکات و استنباط احکام شرعی با به کارگیری عقل و قوه تحلیل است.

فمینیسم جنبشی است برای مطالبات زنان که در پی اعتراض به برخی از نابرابریهای خانوادگی و اجتماعی ،شکل گرفت ؛ وبراساس یک سری انگاره های مشخص به تجزیه و تحلیل این نابرابریها می پردازد و راهبردهای متفاوت با دیدگاههای مختلفی را ارائه می دهد . به علت وابستگی دیدگاهها به مکتب های فلسفی و سیاسی غرب ، گرایشهای متفاوتی از فمینیسم به وجود آمد . فمینیسم های رادیکال ،مارکسیست ،سوسیالیست ،لیبرال ،فرامدرن و اسلامی از مهمترین گرایشات فمینیستی هستند که هر کدام با منظری خاص و جداگانه به مسایل زنان ،می نگرند . هدف تمام گرایشات فمینیسمی ،ایجاد جامعه ای است که درآن تفاوت گذاری بر اساس جنسیت جای خود را به تشابه بدهد ،تا آرمان برابری زن و مرد درهمه عرصه ها و فعالیت ها به وجود آید . و در صحنه فعالیت های اجتماعی ،زن و مرد به طور مساوی ،نقش بازی کنند ، بدون آنکه احساسات ؛روحیات ،استعدادها و توانایی های فکری و جسمی آنان تأثیری درایفای ،نقش های اجتماعی داشته باشد . فمینیست ها ، هستی را همچون دفتری می دانند که آغاز و سرانجامش ناپید است و در این هستی خود را بی نیاز از وحی دانسته و انسان را مصدر تشریع قرار می دهند ؛ آنان صفات زنانه را صفات برتری می دانند و جنس مذکر را عامل فرودستی ،زن معرفی می کنند . درمقابل ، اسلام براساس خدا محوری بنا شده است ؛و جهان دراین دیدگاه ،هدفمند ودارای برنامه می باشد . در اسلام ،حقیقت انسان ،هویت اوست نه جنسیت ؛ زن و مرد از یک جوهره مشترک بوده و صفات مردانه و زنانه هیچ کدام مایه برتری نسبت به دیگری نیست . اسلام قائل به تساوی زن و مرد ، درذات و تفاوت در وظیفه می باشد ؛ همچنین دستورات اخلاقی اسلام براساس ذات مشترک انسانی است و کلیه ارزشها و ضد ارزشهای اخلاقی ریشه در روح و جان آدمی دارد و نمی تواند وابسته به جنسّیت افراد باشد .اسلام راه رفع ظلم به زنان را اصلاح ذهنیت ها و توجه دادن به اهداف واقعی خلقت و آشنایی زن و مرد به شخصیت و کرامت یکدیگر و تدوین برنامه های اخلاق محور ،می داند . اسلام و فمینیسم دو مقوله کاملاً جدا از هم با مبانی ،اهداف و کارکردهای متفاوت هستند و هیچ گاه با هم تلفیق نمی شوند .