جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر تحلیلی از نگاه اخلاقی دین از زبان امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه است. در این راستا غالب تحقیقات صورت‎گرفته در باب نسبت بین اخلاق و دین، گاه از نگاه منطقی به این موضوع اشاره داشته‎اند که در قالب سه دیدگاه کلی؛ اتحاد، تباین و تعامل را بیان شده است و گاه نگاه کارکردی به این دو مقوله‎ داشته‎اند که از این جهت تأثیر و نقشی را که اخلاق و دین در قلمرو یگدیگر ایفا می‎کنند را مطرح کرده‎اند. امّا این تحقیق بر آن است تا از طریق گفتمان‎کاوی متن نهج‎البلاغه پیوند این دو مؤلفه را نمایان سازد،که بر این اساس با در نظر داشتن رابطه زبان و اندیشه و برآمدن رفتارها از باورها، این مهم در دو سطح تئوری و عملی جستجو شده است.سطح تئوری آن مبتنی بر اصولی است که بیان‌گر حقوق طبیعی و ذاتی بشر بوده است و تعیین کننده جهت زندگی و زمینه‌ساز اعتلای وی می‌باشد. اصولی که می‌بایست از آن‌ها به عنوان مبادی اخلاق دینی و تحولی فکری یاد کرد. چرا که بنا به گفته‌ی امام (ع) تا قبل از مبعوث شدن پیامبر (ص) تصویری معکوس از این اصول در جامعه‌ی جاهلی دیده می‌شود. این مبادی عبارتند از آزادگی، کرامت انسانی، همگرایی، اعتدال و خردورزی یا دانش‎دوستی. در نگاه امیرالمؤمنین (ع) این گونه مبادی خود مادر بسیاری از ارزش‌هایی است که شیوه خوب زیستن در میدان عمل را برای فرد تعریف می‌کند. گزاره‌هایی که تشکیل دهنده‌ی سطح عملی گفتمان اخلاقی دین می‌باشند و بر عکس بخش تئوری که بیشتر روی سخن با مخاطب هم‌نوع است در این سطح، غالباً سخن با مخاطب هم‌دین یعنی مسلمان است. گزاره‎هایی مانند یقین، عدل، صبر، جهاد و .......با وجود این تقسیم‎بندی، در مجموع سخنان حضرت (ع) بیان‌گر آن است که گفتمان اخلاقی دین به منزله شبکه‌ای از گزاره‎ها و مفاهیم اخلاقی می‌باشد که همه به نوعی با هم مرتبط امّا در نقش‎آفرینی در سطوح مختلف نسبت به هم قرار دارند. مهم‎تر آن‎که تمام اصول و گزاره‎های یاد شده بر این حقیقت تأکید می‎ورزند که اخلاق از شروط تدیّن و لوازم قطعی شخص دیندار است چرا که در اصل فلسفه‎ی ظهور دین اخلاق است (معنای فرموده پیامبر (ص)). چنان‎که ملاحظه خواهد شد روند این تحقیق نیز با هدف اثبات این فرضیه دنبال شده است و در پایان تأیید این مطالب برای مخاطب آشکار می‎شود.کلمات کلیدی: امیرالمؤمنین (ع)، تحلیل گفتمان، نهج‌البلاغه، اخلاق، دین

شمع وجود علی، فاطمه و حسنین(علیهم السلام) آن چنان تلألو و درخشندگی دارد که همه دلها به سویش پرواز می کنند و از عشقش شعله ور می شوند. کبوتران حرم علی فقط شیعیاننیستند؛ شیعه و سنی، مسلمان ومسیحی همه دور حرمش پرواز می کنندو سرمست از وجود علی (ع) و همسر و فرزندانش ترانه سر می دهند.ادبا و دانشمندان مسیحی بسیاری از عشق و شیدایی خویش به اهل بیت پیامبر اسلام (ص) نوشته اند و میراثی ارزشمند از خویش به جای گذارده اند . نویسندگان مسیحی لبنان به ویژه در سده کنونی از نویسندگان شیعی عقب نمانده اند. آنان از شیفتگی و ارادت خویش به علی و زهرا و فرزندانشان می نویسند و سرمست می شوند و در غم مظلومیت آنان ناله جانکاه سر می دهند.هر یک از این اندیشمندان از زاویه ای به فضائل اهل بیت پیامبر(ص) و به ویژه علی(ع) نگریسته اند و آن چه در نظر اول توجه ما را به خود معطوف می دارد این است که این نویسندگان برای فضیلت هایی همچون شجاعت علی(ع) و قدرت کلام او و نیز مسأله ولایت خدادادی آن حضرت اهمیت بیشتری قائل شده اند.به نظر می رسد که دانشمندان مسیحی مشرق زمین دید منصفانه ای به اهل بیت پیامبر (ص) داشته باشند و بر خلاف برخی اسلام شناسان غربی تحت تأثیر فضای مسموم تبلیغاتی امویان قرار نگرفته باشند.

فعالیت های فرهنگی امام علی (علیه السلام) در دوران 25 ساله پس از پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) به عنوان موضوع پایان نامه مشخص شده است .فعالیت های امام در این دوران به گونه ای است که نمی توان آنان را نادیده گرفت ،بلکه به عنوان یک فعالیت اثر گذار باید در نظر گرفته شود.این پایان نامه دارای شش فصل می باشد .در فصل اول به کلیات پرداخته است .فصل دوم زمینه های فعالیت فرهنگی امام علی (علیه السلام) در دوران قبل از رسالت تا رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از جمله گستردگی علم امام، تربیت یافتگی امام در نزد پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) وشایستگی های علمی امام و... مورد تدقیق وبررسی قرار گرفته وتبیین وتشریح گردیده است.انواع فعالیت های فرهنگی امام در حوزه های مختلف چون تفسیر قرآن ،جمع آوری قرآن ،مشاوره به خلفا، مناظره با اندیشمندان دیگر ادیان و....در فصل سوم بطور جداگانه آورده شده است.موانع فعالیتهای فرهنگی امام علی (علیه السلام) از مباحث دیگر است که در فصل چهارم مورد بررسی ،وبه طور جداگانه به مصادیق آن پرداخته شده است.در فصل پنجم به پیامدهای فعالیت فرهنگی امام با موضوعاتی چون امام علی (علیه السلام) پایه گذاروحدت اسلامی ،حافظ اسلام ومحور علومقرار گرفتن ایشاناشاره می کند.برخی از یافته های این فصول عبارتند از :1-به این نتیجه رسیدیم که امام علی (علیه السلام) علم خودرا از خزانه ی غیب الهی یا از تعلیمات پیامبر که آن نیز از مبداوحی سرچشمه می گرفت دریافت کرده بود وهمچنین بیانات پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در باره امام ،موقعیت حضرت علی (علیه السلام) را از نظر معنویت واز نظر اخلاص در دین به خوبی روشن می سازد.2-امام در این دوران به انجام خدمات علمی واجتماعی بسیاری موفق شد که تاریخ نظیر آن را برای دیگران ضبط نکرده است .3-با بسته شدن با ب معارف دینی ونهی از ژرف اندیشی راه برای انجام فعالیت های امام کم رنگ شد وامام کمتر می توانست به فعالیت های خود آزادانه عمل کند .4-امام توانستند ثمرات مفیدی را به جامعه اسلامی هدیه کنند که از جمله حفظ اساس اسلام ووحدت مسلمین بود .

اهل بیت (ع) و قرآن کریم دو حقیقت روشن و عالی هستند که وظیفه ی هدایت بشریت از ظلمات به نور را به دوش می کشند. تمسک به ایندو وقتی کارآمد و هدایت آفرین است که جدای از هم فرض نشوند. هرگاه با تمسک به یکی از ایندو، دیگری از صحنه حذف شود؛ نه تنها هدایتگری خویش را از دست می دهد، بلکه گاهی ضلالت آفرین است. عبارات " قرآن به تنهایی برای ما کافیست" و یا " اهل بیت برای هدایت ما کافی است و نیازی به قرآن نیست"و عباراتی که به نحوی بر این معانی دلالت دارند، همگی باعث خسارات شدید بر امت مسلمان شده اند. آنچه در این مورد صحیح به نظر میرسد و فرقه ی ناجیه بر آن اصرار دارد این است که اهل بیت (ع) با قرآنند. و هدایتگری آنگاه کامل است که ایندو حقیقت از هم جدا انگاشته نشوند. عدم افتراق اهل بیت (ع) از قرآن چیزی است که در روایات نیز به آن اشاره شده است.اهل بیت (ع) علاوه بر اینکه همسو و همراه با قرآن هستند. نمونه های مجسم عمل به قرآن نیز هستند. در واقع آنها قرآن ناطقند و با پیاده سازی رهنمود های اخلاقی – عبادی قرآن در وجود خویش نمونه های اعلای هدایتگری هستند. این پژوهش برای نشان دادن اینکه اهل بیت (ع) نمونه ی عملی قرآن کریم هستند به بررسی اخلاقیات و عبادات در سیره ی عملی امیرالمومنین (ع) می پردازد. اخلاقیات دردو بخش اخلاق فردی و خانوادگی مدنظر ما بوده و نمونه های عملی این دو بخش را به پیشگاه قرآن عرضه نمودیم تا عدم جدایی علی (ع) را از قرآن ثابت نمائیم. و در حوزه ی عبادات در دو بخش واجبات و مستحبات به بررسی عملکرد آن حضرت پرداخته و با ارائه ی آیات قرآن کریم و تحلیل قرآنی سیره ی حضرتش از حقیقت عدم افتراق ایشان از قرآن کریم پرده برداشته ایم.

موضوع این نوشتار، امامت (به مثابه مدیریت) در میراث امام علیاست و هدف از آن نگرش به مدیریت آن حضرت در دوران حاکمیت، و استخراج اصول آن در استقرار نظام‌های حکومتی می-باشد، که نتایج زیر را در پی دارد:مدیریت امیرمومنان در نظام اداری، نگرشی شگرف به شایسته سالاری را ترسیم می‌کند که در جهت تحقق حق محوری، قانون مداری و عدالت گستری برنامه‌ریزی شده است. کنترل و نظارت در این سازمان با مدیریتی دقیق و مدبرانه صورت ‌گرفته، عملکرد کارگزاران با ایجاد جوّ خود کنترلی، از طریق نظارت همگانی و نیز نظارت پنهان مورد ارزیابی مداوم بوده است. ‌نظام اجتماعی، مبتنی بر عدالت اجتماعی، یکسان‌نگری به همه اقشار در برابر قانون و برخورداری همگان از حقوق اجتماعی، طراحی گردیده و اگر چه آزادی‌های فردی، عقیدتی، بیان و سیاسی، مورد اعتقاد و التزام عملی است، اما پای‌بند قوانین شرعی بوده، به طوری که تا زمانی که با امنیت ملّی در زمینه اعتقادی، سیاسی و اجتماعی منافاتی نداشتند، و نیز انتقاد تخریبی نسبت به کارگزاران را به دنبال نمی‌آوردند، امیرمومنان مقابله عملی با آن را جایز نمی‌دانست. در نظام اقتصادی، عدالت اقتصادی، بازگرداندن دارایی‌های حاتم بخشی شده به بیت المال، حفظ توازن اقتصادی، تلاش در جهت عمران و آبادانی و جلوگیری از پیدایش ثروت‌های نامشروع کارگزاران حکومتی، اصول مورد اهتمام امیرمومنان بوده است.اهداف اصلی در نظام تربیتی حکومت علوی، نهادینه کردن فرهنگ دینی و جلوگیری از بدعت گذاری و تحریف در سنت و دین بوده است که با توجه به چهار شاخصه زمان شناسی، مخاطب شناسی، نیاز شناسی و زبان شناسی محقق ‌گردیده است. در حکومت علوی، قضاوت یکی از ارکان اصلی حکومت به شمار رفته و مورد توجه ویژه امیرمومنان بوده است. اهداف پیش بینی شده در این نظام، گسترش عدالت و انصاف در بین همه اقشار جامعه، تنظیم شعائر الهی و اجرای حدود و احیای حق و ابطال باطل، بوده است.تحقق امنیت داخلی در حکومت علوی، مرهون استقرار نظام‌های اداری، تربیتی، اجتماعی، اقتصادی و قضایی است. اگر چه اهتمام امیرمومنان بر عدم جهاد ابتدایی بوده، اما با تشکیل سپاه امنیتی و سازمان اطلاعات و جاسوسی نسبت به بیگانگان، در جهت تأمین امنیت خارجی می‌کوشید.

مبانی فهم و تفسیر قرآن، اندیشه های بنیادین و تاثیرگذار در تفسیر هستند که از چرایی و خاستگاه نظری فرایندهای تفسیری مانند اصول و روشها سخن گفته و در تبیین و تعیین آنها نقش محوری دارند. این مبانی از حیث نتایج و معلولات به مبانی مشترک و مختص و از حیث منابع و خاستگاه معرفتی به مبانی نقلی و عقلی تقسیم می گردند. اهمیت و ضرورت پردازش این موضوع از دو حیث قابل تامل است:1) نقش محوری مبانی تفسیری در چگونگی فهم و برداشت از قرآن 2) بررسی موضوع از منظر امیرمومنان علی که خود افزون بر ناطق قرآن، قرآن ناطق نیز بوده و این امر منجر به اعتبار و تعمیق دوچندان بحث می شود. بطور کلی می توان چهار مبنای محوری و کلان را از نهج البلاغه استنباط نمود: 1) قدسیت قرآن 2) وجوه پذیری قرآن 3) ناطقیت قرآن 4) تعاملات و روابط اهل بیت با قرآنقدسیت قرآن ناظر به تنزه ماورایی قرآن از نقص و خطا بوده که این تعریف معلول شواهدی از نهج البلاغه می باشد که بر دو رکن اساسی قدسیت یعنی ماورایی و عصمت قرآن پای می فشارد. ضمن آنکه در پرتو واکاوی عبارت (انما کلامه سبحانه فعل منه انشاه و مثّله) اصل وحیانی بودن الفاظ قرآن خود را می نمایاند. وجوه پذیری مبنای دیگری است که پردازش آن بر اساس عبارت (لاتخاصمهم بالقرآن فانّ القرآن حمّال ذووجوه تقول و یقولون؛ قرآن حمال ذووجوه است، تو می گویی، آنها هم می گویند) سامان یافته است. وجوه پذیری قرآن به معنای کثرت قرائتها و برداشتها از متن آنگونه که غرب می انگارد (هرمنوتیک فلسفی) نیست، بلکه ناظر به دو بعد معنا شناسانه و آسیب شناسانه است که پذیرش اولی و نفی دیگری بر اساس سیری روشمند و با توجه به اصول و قرائن نقلی، عقلی و ادبی انجام می پذیرد.مبنا و معنای ناطقیت قرآن برخاسته از شواهدی از نهج البلاغه است که قرآن را در صدد سخنگویی و انتقال مفاهیم و معارف خویش به مخاطب در سه قالب رجالی(نطق محسوس)، دلالی و تفسیری(نطق معقول) می داند. این مفاهیم و معارف انتقالی، (علی رغم تفکر پوزیتیویستی) معنادار و معرفت بخش بوده و در پرتو قرائن از حجیت ظواهر برخوردارند. افزون بر آنکه از نظارت این مفاهیم نسبت به یکدیگر، روش تفسیری قرآن به قرآن استنباط می گردد.اندیشه مفسر پیرامون نوع تعامل و رابطه اهل بیت: با قرآن از مبانی دیگری است که در چگونگی تفسیر و برداشت از قرآن نقش محوری دارد. شواهد بدست آمده از نهج البلاغه ناظر به سه رابطه معرفت، معیت و ظرفیت ارزیابی شده که واکاوی آنها محقق را به مرجعیت، حجیت وعصمت روایات خاندان وحی در حوزه تفسیر و علوم قرآن رهنمون می نماید.

چکیده رساله/پایان نامه :یکی از اعتقادات مهم و اصیل شیعه این است که رسول خدا (ص) بعد از خود برای رهبری امت فرد یا افرادی را به عنوان جانشین تعیین فرموده است.در قرآن کریم و سنت نبوی برای اثبات این مدعا دلایل متعدد و بی شماری وجود دارد.یکی از ادله مهم در این مورد، حدیث صحیح و متواتر منزلت است. حدیث منزلت حدیثی معروف نزد علمای اسلام است که رسول خدا (ص)، علی بن ابیطالب را نسبت به خود همانند هارون نسبت به موسی دانسته است.عنوان این رساله اثبات ولایت حضرت علی (ع) به وسیله حدیث منزلت می‌‌‌‌‌‌‌باشد. آنچه مورد نظر ما در این پژوهش می‌باشد، اثبات این مطلب است که طبق ادعای شیعه، حدیث منزلت بر خلافت بلافصل حضرت علی (ع) دلالت دارد و از جمله براهین برتری حضرت علی (ع) بر سایر صحابه و از دلایل اثبات امامت و خلافت او شمرده می‌شود.پس از بررسی در این پژوهش به این نتیجه رهنمون شدیم که متن حدیث بدون اشکال در کتب حدیث ثبت شده است، سند حدیث منزلت هم متواتر می‌باشد و تمامی ‌‌‌‌‌‌‌اشکالات وارد بر این حدیث قابل دفاع است. روش انجام این پژوهش هم به روش کتابخانه‌ای و گرد آوری می‌باشد.

از آنجا که معرفت نفس از مهم ترین و اساسی ترین مسائل فلسفی است و در کلمات حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام، بر آن تاکید شده است، نگارنده را بر آن داشت تا پژوهش خود را به «تحلیل عقلی حقیقت نفس انسانی در کلمات امیرالمومنین علی علیه السلام» اختصاص دهد.ابتدا به بررسی نفس در لغت و قرآن کریم و کلمات امیرالمومنین علیه السلام و فلسفه پرداختیم و اثبات شد که مراد از آن همان حقیقت انسان است .در ادامه همخانواده بودن روح،قلب،فواد،صدر و عقل در لغت و قرآن کریم و کلمات امیرالمومنین علیه السلام و فلسفه، در برخی اطلاق ها ثابت شد.در فصل دوم با تحلیل عقلی کلمات امیرالمومنین علیه السلام،پیرامون ظرف بودن نفس برای علم ودو دلیل دیگر،وجود نفس اثبات شده است.و پس از تحقیق روایات نقل شده از امیرالمومنین علیه السلام پیرامون خلقت ارواح قبل از ابدان به این نتیجه رسیدیم که باید روایات را جزء احادیث «صعب مستعصب» برشمرد.در فصل سوم دلایل عدم امکان معرفت نفس،باطل و امکان معرفت نفس اثبات شده است وبا تحلیل معنای روح در کلام امیرالمومنین علی علیه السلام تجرد و بقای روح ثابت شد.وبا تحلیل عقلی حدیث کمیل از امیرالمومنین علیه السلام پیرامون نفس،جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا بودن نفس و سیر نفس از جسمانی بودن آن تا رسیدن به عقل بالمستفاد ثابت گردید.و در پایان با تحلیل عقلی روایات نقل شده از امیرالمومنین علیه السلام، در ابعاد فردی و اجتماعی اموری به نفس نسبت داده شده است.در بعد فردی سه ویژگی اخلاق الهی و شیطانی، معرفتی و رفتاری به نفس نسبت داده شده است.در بعد اخلاقی محل اوصاف اخلاقی متقابلی مانند خشوع و تکبر می باشد، در بعد ادراکی هم،آن چه معرفت پیدا می کند،نفس است وانسان به واسطه نفس،به درک حق و شناخت علوم و حقائق می رسدو به خاطر همین ویژگی، نفس ظرف ایمان است و دارای حقیقتی مشکک.در بعد رفتاری، عامل اعمال و رفتار انسان، نفس است و بدن وسیله ای است که نفس عمل خود را با آن انجام دهد. در بعد اجتماعی،اتحاد و اختلاف مردم با یکدیگرونزاع حاکمان ناشی از الفت و دشمنی نفوس آنان با همدیگر است.

امنیت یکی از مقولات برجسته نظریه‌پردازی معاصر ذیل عنوان «قدرت و امنیت نرم» مطرح است. این رساله با پرسش اصلی «آموزه‌های امیرالمومنین (ع) چه چشم‌انداز توصیفی و تحلیلی از امنیت دارد؟» با روش تحلیل محتوا، به نظریه امنیت جامع‌‌نگر می‌پردازد تا نظریه‌های گوناگون درباره ابعاد، مولفه‌ها و شاخصه‌های امنیت را، متناظر با فرآیند پیشرفت، تفکیک و بازتحلیل نماید. مبتنی بر این تناظر، نظر به دو بعد فردی و اجتماعی فرآیند تغییر و پیشرفت می‌توان دریافت که آموزه‌های علوی در دو سطح امنیت فردی و اجتماعی با محوریت انسان‌شناختی آن به مسئله توجه نموده است. این رساله نشان داده است که امنیت مبتنی بر آموزه‌های علوی دارای سه سطح امنیت هستی-شناخت، امنیت فردی(امنیت روان‌شناخت ‌ـ‌ انسان‌شناخت) و امنیت جامعه‌شناخت می‌باشد. بر همین اساس مباحث این رساله در چهار فصل به سامان آمده است: فصل اول مفهوم‌شناسی؛ فصل دوم امنیت هستی‌شناخت؛ فصل سوم امنیت انسان‌شناخت ـ روان‌شناخت؛ فصل چهارم امنیت جامعه-شناختی

در این پژوهش، ابتدا ما به این نتیجه مقدماتی می رسیم که ضرورت وجود حکومت و به تبع آن قدرت سیاسی به عنوان پدیده‌ای مهم،امری اجتناب ناپذیر می نماید، که بدون وجود آن، جامعه انسانی نمی‌تواند به بسیاری از اهداف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی خود نائل شود. همچنین با بر شمردن مفاسد عدم مهار قدرت سیاسی و احتمال سوء استفاده های فراوان از این قدرت فاقد کنترل، بر لزوم مهار آن و ضرورت کنترل و نظارت بر قدرت سیاسی تصریح نمودیم. سپس با یک بررسی تطبیقی اجمالی میان مبانی و ساز و کارهای مهار قدرت سیاسی در تئوری غالب غربی و تفکر شیعی با تاکید بر دیدگاههای امام علی(ع) به این نتیجه رسیدیم که غرب با مبنای کلی که از جمله مشهور لرد آکتن- «قدرت، فساد می‌آورد و قدرت مطلق، فساد مطلق می‌آورد»- بدست می‌آید، مهار قدرت و جلوگیری از اطلاق آن را در دستور کار خود قرار داد و در این راستا دست به ایجاد سازو کارها و مکانیزمهایی زد که همه جزء ساز وکارهای بیرونی مهار قدرت به شمار می‌روند و ازجمله مهمترین آنها، تئوری تفکیک قواست که طی آن هر قدرت و قوه سیاسی در جامعه، توسط قوای دیگر مورد نظارت و کنترل قرار می‌گیرد.آموزه های دینی نیز ضمن تاکید بر ضرورت مهار قدرت و مذمت حکومتهای خودکامه و مستبد با این مبنای کلی که قدرت، امانتی است از طرف خدا و مردم، در دست حاکمان و کارگزاران حکومتی، بیان می‌دارند که باید در دو مرحله واگذاری این امانت و حفظ آن در دوران تصدی حکومت،کاملاً رعایت امانت را نمود و با نظارتی قوی و دقیق چه در مرحله پیشگیری و چه در مرحله در دست داشتن قدرت، از فساد و انحراف آن جلوگیری کرد.البتّه این آموزه‌ها علاوه بر مکانیسم های بیرونی مهار قدرت، به ساز و کارهای درونی کنترل قدرت نیز، نگاهی ویژه دارند. آنچنانکه طبق این دیدگاه اگر افراد صالح و شایسته واجد ویژگیهای مهار درونی قدرت، تصدی امور را به دست گیرند و برآنان نظارتی دقیق و سازمان یافته از طریق مکانیسم های بیرونی نیز اعمال گردد احتمال خطا و فساد کاهش چشم گیری پیدا خواهد نمود.چرا که هر یک از مکانیسم های بیرونی و درونی در فقدان آن دیگری می‌توانند فرد را از ارتکاب خطا و اشتباه باز دارند، هر چند هیچگاه جز در حکومتهای معصومین (ع) این احتمال به صفر نمی‌رسد. البتّه مسئله‌ای که وجود دارد این است که باید صلاحیت و شایستگی افراد و در نظر گرفتن معیارهای مهار درونی قدرت، هنگام گزینش آنان با توجه به درجه شغلی و اهمیت منصبی که برای آن برگزیده میشوند متفاوت باشد. مسلماً مراتبی از شایستگی و تعهد که برای حاکم اسلامی مد نظر قرار می‌گیرد با شرایطی که برای تصدی یک پست ادای ساده یا انجام اموری همچون خلبانی هواپیما یا مدیریت یک فروشگاه دولتی در نظر گرفته می‌شود متفاوت است و آنچه باید مورد گزینش و بررسی دقیق – بدون اعمال سلایق شخصی- قرار گیرد وجوهی از زندگی و سابقه افراد است که مرتبط با منصب پیشنهاد شده می‌باشد. البتّه در جمع میان اصل ضروری گزینش بهترین و صالح ترین و با تقواترین افراد برای مناصب حکومتی با اصل مهم منع مداخله در زندگی خصوص افراد دو راه حل پیشنهاد شد یکی قاعده تزاحم یا ترجیح اهم بر مهم، که بر اساس آن، مصلحت بزرگتری را که همانا مصلحت جامعه در بهره مندی از حاکمی شایسته است بر اصل عدم تجسس در این امور، برتری می‌دهیم و دیگری تخصیص اصل تحقیق و تفحص برای احراز شرایط لازم جهت مناصب حکومتی از اصل کلی منع تجسس بر طبق قاعده «ما من عامّ الاّ و قد خصّ». با ذکر مقدمات و مسائل پیش گفته، سرانجام در فصل سوم، به موضوع اصلی بحث یعنی مبانی و سازوکارهای مهار قدرت حکومت از منظر امیر المومنین (ع) وارد شدیم و چهار مبنای اصلی (نگاه ابزاری به قدرت، امانت بودن حکومت، قانونمداری و خطا پذیری حاکم) را از دید ایشان بیان نموده و با توجه به هر کدام از این مبانی، یک سری سازو کارهای اجرایی را نیز از منظر آن حضرت با ذکر دلایلی از سخنان و سیره ایشان ذکر کردیم البتّه در ضمن به برخی انتقادات نسبت به ساز و کارهای اتخاذ شده توسط آن حضرت و پاسخ به آنها نیز اشاره نمودیم و بیان کردیم که مبانی، اموری ثابت و لا یتغیر هستند امّا ساز و کارها ممکن است با توجه به شرایط زمانی و مکانی در جهت نیل به آن مبانی، تغییر یابند.در مجموع می‌توان به این نتیجه رسید که امام علی (ع) در امر حکومت داری به موضوع مهم مهار قدرت، اهتمام ویژه‌ای داشتند و از منظر آن حضرت، قدرت سیاسی امری یله، رها شده و فاقد نظارت نیست، قدرت ابزاری در اختیار حاکم، و حکومت، امانتی در دست اوست، حاکم، فردی خطا پذیر می‌باشد که احتمال فساد و کژی در او وجود دارد، پس باید از حکومت قانون، تبعیت نماید، و در مرحله گزینش و تصدی مسئولیت نیز سخت مورد نظارت قرار گیرد. نظارت هم از دو طریق در نظر گرفتن معیارهای مهار درونی و هم با ساز و کارهای خاص بیرونی که بسیار گسترده و متنوع نیز می‌باشند همچون نظارت مردمی و نظارت سازمانی صورت می‌گیرد.