جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«منتخب الانوار فى تاريخ الائمة الاطهار (ع)» رساله‌ اى كوتاه در زندگى چهارده معصوم است كه توسط يكى از محدثان شيعه امامى عصر غيبت محمد بن همام بن سهيل كاتب اسكافی تدوين شده است. رساله از 14 باب تشكيل شده كه هر يك به يكى از معصومان اختصاص دارد. البته باب 14 افزوده محقق كتاب است. در اين كتاب، به كلياتى درباره معصومان پرداخته شده و به اقتضاى كوتاه بودن آن، به همه مطالب نپرداخته و در واقع فقط احوال شخصى هر معصوم در آن ذكر شده است. مؤلف جز در چند مورد سلسله اسناد خود را بيان نكرده و به نظر نمى‌ رسد همه مطالب را از همان سند نقل كرده باشد بلكه بخشى از اخبار او بدون منبع و سند و به شكل نقل تاريخى آمده است.

«مَطالِبُ السَؤول فی مَناقِب آلِ الرَّسول (ص)» کتابی به زبان عربی تالیف محمد بن طلحه شافعی (۵۸۲ - ۶۵۲ق) با موضوع شرح حال دوازده امام است. این کتاب به تعداد ائمه شیعه، مشتمل بر ۱۲ باب است و ابواب آن از امیرالمؤمنین (ع) آغاز و به مهدی (عج) خاتمه می‌ یابد. مؤلف در این کتاب، روند یکسانی در باب هر امام پیش گرفته و اطلاعاتی درباره آن حضرات مانند ولادت، وفات، ویژگی‌ ها، فرزندان و مدت عمر او را ذکر می‌ کند. ساختار ارائه اطلاعات برای هر امام یکسان است و هر باب در ۱۲ فصل عرضه شده است که موضوعاتی مانند ولادت، نسب، علم، کرامات، عبادت و دیگر ویژگی‌ ها، سخنان، فرزندان، مدت عمر و... از جمله فصول هر باب است. برای سه امام اول که اطلاعات کافی و فراوان در دست بوده فصل بندی‌ ها به صورت کامل است، اما برای ائمه بعدی که حجم اطلاعات اندک بوده مؤلف نیاز به فصل بندی ندیده است. مؤلف در ارائه مباحث ابتدا به بحث واژه‌ شناسی می‌ پردازد و ماهیت واژه مورد نظر و موارد استعمال آن را به خوبی بیان می‌ کند مانند واژه شجاعت، کرامت، مولی، عترت، اخوت، منزلت و موارد دیگر و بعد به تحلیل آن پرداخته و مصادیق آن واژه را در زندگی امام مورد نظر جستجو می‌ کند. نویسنده در این کتاب بیشتر از مجموعه‌ های حدیثی اهل سنت بهره برده و کمتر از منابع شرح حال و تاریخ استفاده کرده است.

كتاب حاضر، درباره تاريخ زندگی ائمه(ع) و فضايل آن بزرگواران و ياران آنان نوشته شده است. این منبع از معتبرترين منابع روايى شيعه به حساب می آید که درباره زندگانى ائمه(ع) می باشد و بسيارى از منابع مهم شيعه كه به زندگانى ائمه پرداخته‌اند، اين كتاب را مستند خود قرار داده‌اند.

الکافی از منابع حدیثی شیعه و مهم‌ترین و معتبرترین منبع از کتب اربعه است. این کتاب نوشته محمد بن یعقوب بن اسحاق مشهور به ثقة الاسلام کُلینی است که آن را در مدت ۲۰ سال گردآوری کرده‌ است. الکافی که در سه بخش اصول، فروع و روضه تألیف شده، محل رجوع عالمان شیعه است. اصول کافی مشهور‌ترین بخش الکافی محسوب می‌شود. کلینی بر آن بوده تا احادیث الکافی را بر اساس عدم مخالفت با قرآن و موافقت با اجماع جمع‌آوری کند. کلینی به دلیل ارتباط با اصحاب ائمه و دسترسی به اصول اربعمأة روایات این کتاب را با کمترین واسطه نقل کرده است. گروهی از عالمان شیعه معتقد به صحت تمامی روایات آن بوده‌اند و در مقابل گروهی از عالمان شیعه وجود احادیث ضعیف در کافی را قبول دارند. گفته شده نامگذاری این کتاب منتسب به امام زمان(عج) است ولی بسیاری از علما با این ادعا مخالفت کرده‌اند. کتاب پیش‌رو جلد اول از اصول کافی که شامل احادیث اعتقادی مشتمل بر عناوین زیر می‌باشد: کتابُ العقل و الجهل کتاب فَضل العِلم که در ۲۲ باب شکل گرفته است. کتابُ التَوحید که دارای ۳۵ باب است. کتابُ الحُجَّة که خود شامل ۱۳۰ باب است و احادیثی در آن جمع شده که ضرورت امامت، اسامی امامان شیعه، صفات ائمه، زندگی آنان و دلایل اثبات امامت ایشان را بیان می‌کنند.

کتاب «الاسلام المیسر» که با رویکردی شیعی توسط علامه طباطبایی نگاشته شده است، در ابتدا تعریفی از دین ارائه داده و به کارکرد دین و ارتباط آن با قانون می پردازد و در مباحث دیگر به بررسی اصول عقاید و موضوعات گوناگونی همچون قرآن، فضائل اهل بیت، حضرت مهدی (ع) و سایر مباحث اعتقادی می پردازد. در بخش دیگر مولف درس هایی از اخلاق و احکام را مطرح ساخته و مباحث گوناگونی هم چون تحصیل علم، فرو بردن خشم، زن در جامعه اسلامی، نکاح، ارث و سایر مباحث اخلاقی و فقهی را عنوان می کند.

مصنفات الشيخ المفيد مجموعه‌ای از آثار شیخ مفید می‌باشد. محمد بن محمد بن نعمان بغدادی (336–413ق) معروف به شیخ مفید، از علمایی است که دارای تألیفات بسیار در موضوعات متنوع است. از آن تألیفات بسیار می‌توان به سه کتاب در حدیث، چهار کتاب در تاریخ، پنج کتاب در اصول فقه، دوازده کتاب در علوم قرآن، 41 کتاب در فقه و بیش از هفتاد کتاب در علم کلام اشاره کرد. حدود نصف آثار شیخ مفید در موضوع کلام و از این تعداد کتاب، نصف آن در مبحث امامت می‌باشد. برخی از آثار ایشان از قبیل «التمهيد»، «الانتصار»، «الافتخار»، «الرسالة العلوية» و... که قریب به چهل اثر می‌باشد متأسفانه مفقود شده و موضوع آن مشخص نمی‌باشد. این کتاب در 14 مجلد تهیه شده است که مجلد اول آن (که شماره این جلد از کتاب صفر می‌باشد) با عنوان حياة الشيخ المفيد منتشر شده است و محتویات آن شامل زندگی‌نامه شیخ مفید، شمردن آثار او از قبیل آثار موجود، مفقود و منسوب و توضیحاتی کامل درباره هرکدام از آن آثار است. برای هر عنوان از کتب شیخ مفید، مقاله‌ای درخور تولید شده است. محتویات جلد یازدهم (بخش اول): الإرشاد في معرفة حجج‌ الله علی العباد؛ جلد یازدهم (بخش دوم): ادامه الإرشاد في معرفة حجج‌ الله علی العباد؛ اَلْإرْشاد فی مَعْرفة حُجَجِ الله عَلَی الْعِباد (تألیف: ۴۱۱ق) معروف به «الارشاد» کتابی کلامی و تاریخی به زبان عربی درباره تاریخ اهل بیت(ع)، نوشته شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ق) از متکلمان و فقهای برجسته شیعه است. این کتاب در دو بخش تشکیل شده که بخش اعظم آن به شرح حال و ذکر فضایل امام علی(ع) و شرح زندگانی امام حسین(ع) و واقعه کربلا اختصاص دارد. به دلیل اهمیت و جایگاه این کتاب و نویسنده آن، پژوهش‌های فراوانی درباره آن صورت گرفته است. کتاب «الإرشاد» تاریخ زندگانی ائمه اطهار(ع) است که شیخ مفید با توجه به روایاتی که در اختیار داشته جمع آوری نموده است. شیخ مفید در این کتاب به فضایل اهل بیت(ع) و یاران آنان نیز اشاره دارد. کتاب الإرشاد از معتبرترین منابع روایی شیعه درباره تاریخ ائمه(ع) به شمار می‌آید و بسیاری از منابع مهم شیعه که به زندگانی ائمه پرداخته‌اند، این کتاب را مستند خود قرار داده‌اند. این کتاب از مصادر بحارالانوار بوده و بهترین کتاب برای دستیابی به منابع اولیه شیعه درباره زندگانی و فضایل ائمه(ع) است. شیخ مفید در کتاب الإرشاد همانند یک کتاب تاریخی عمل نموده و به بیان حوادث تاریخی پرداخته است. علاوه بر آن، این کتاب، یک کتاب عقیدتی نیز به شمار میآید زیرا در آن به بسیاری از عقائد شیعه اشاره شده است. همچنین مؤلف در این کتاب مانند کتابهای روایی، مطالب را با ذکر سند آورده و این کار ارزش و اعتبار آن را بالا برده است. مفید، کتابش را در یک مقدمه و دوازده باب به تعداد ائمه شیعه(ع) تنظیم کرده است بخش عمده و بیشترین حجم کتاب پیرامون امیر مومنان(ع) است و پس از آن زندگانی دیگر امامان معصوم(ع) نقل می‌گردد. در ذیل هر باب از سه تا سیزده فصل را با عناوین مختلف مربوط به مسائل تاریخی عام (حوادث مسلمانان)، مسائل تاریخی هر امام (ولادت، سرگذشت و شهادت)، فضائل، اصحاب، کلمات و خطبه ‌‌ها، اولاد، فضیلت زیارت، کرامات و معجزات، و مناظرات و احتجاج‌‌‌های آن بزرگواران منعقد ساخته است. •

معالم المدرستين، نوشته علامه سيد مرتضى عسكرى، كتابى است كلامى به زبان عربى كه با هدف تقريب و اتحاد بين امت اسلامى نگاشته شده است. كتاب معالم المدرستين، با توجه به ادلّه استوار و تسلط نويسنده بر منابع مختلف شيعه و اهل سنت، از كتبى است كه بسيار زود محبوب عالمان شيع و سنى شد و جاى خويش را باز كرد. معالم المدرستين نشان داد كه چنانچه نويسنده و پژوهشگر منصفانه قضاوت كند و با تسلّط كافى بر منابع سخن بگويد، مى‌ تواند راه حقيقى تقريب مذاهب را باز كند. نيز معالم المدرستين نشان داد كه مى‌ توان با لحنى منطقى به دور از تهمت و آزار، حقايق را باز گفت و انديشه بين‌ المذاهبى و گفت‌ و گوى مذاهب را تكامل بخشيد و اين، هنر علامه عسكرى بود. عناوين مباحث اصلى جلد سوم كتاب بدين شرح است: البحث الرابع: قيام الإمام الحسين (ع) ضدّ الإنحراف عن سنّة رسول اللّه (ص) بسبب الاجتهاد و العمل بالرأي. البحث الخامس: إعادة ائمّة أهل البيت (ع) سنة الرسول (ص) إلى المجتمع بعد قيام الامام الحسين (ع).

كتاب «ما نزل من القرآن في شأن فاطمة الزهراء (ع)» نوشته محمدعلی حلو به شرح زندگانی حضرت فاطمه (س) از ولادت تا شهادت و نیز بیان فضایل، كمالات و ویژگی‌ های اخلاقی ایشان می پردازد كه با استناد به آیات و با بهره‌ گیری از كتب مختلف شیعه و اهل سنت به رشته‌ تحریر درآمده است.