جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه به فضایل اهل بیت (ع) در کتاب مستدرک علی الصحیحن حاکم نیشابوری که از عامای اهل سنت قرن چهارمپنجم است پرداخته شده و محتوای روایات این کتاب با آیات قرآن کریم مطابقت داده شده است. فضایل اهل بیت علیهم اسلام که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته شامل فضایل پنج تن آل عبا به صورت مطلق، فضایل امام علی علیه السلام، فضایل حضرت فاطمه سلام الله علیها و فضایل امام حسن و امام حسین علیهما السلام است. روش استفاده شده در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است.

تشیع که همزاد اسلام است ، در باب ادب نیز دارای سبک خاصی بود که ادب شیعه را پدید آورد و در باب انواع شعر، "رثا" بارزترین نمونه شعر متعهد شیعه است و در زمینه سابقه رثا در ادب عربی، رثا عالی‌ترین نمونه شعر عاطفی صادق‌ترین نوع شعر، دارای ویژگیهایی است که آنرا از دیگر انواع شعر مستقل ساخته‌است و به لحاظ محتوی به "ندب "، "تابین و عزا" تقسیم شده‌است . با ظهور اسلام و تحولی که در اندیشه اعراب پدید آمد و ادب آنان را متحول ساخت ، ارزشهای شعر رثایی نیز صبغهءالهی گرفت و پرداختن به ملاکهای ارزشی اسلام مورد توجه مرثیه‌سرایان قرار گرفت و تسلی و تعزیت شاعر، به تامل در سرنوشت انسانها و معاد سوق یاقت . در دوران حاکمیت امویان و پس از آنها عباسیان که شاعران دربار هم با سیاست بیداد و تعصبات قبیله‌ای و نژادی آنها همسو و همنوا بودند، شیعه با الهام از تعالیم ائمه اطهار (ع) و بهره‌گیری از جایگاه شعر و ادب در جامعه آن روزگار، از راه شعر و ادب ، به دفاع از حقانیت تشیع، باب "احتجاج" را بسوی ادب گشوده به تبلیغ معارف اهل‌بیت و ارشاد مردم همت گمارد و در باب انواع شعر ; رثای شیعه، بارزترین نوع شعر شیعه است که از عشق شاعر به اهل‌بیت (ع) و عاطفه حزن و غضب سرچشمه گرفته‌است و در پرتو ماتمسرایی بر شهیدان بیان اوضاع سیاسی اجتماعی و تصویر وقایع، به دفاع از اهل‌بیت (ع) برخاسته و تحریض مردم به انتقام از غاصبان را در نظر دارد و شعر رثایی را از ماتمسرایی صرف بیرون برده، پیام رسان شهیدان صدر اسلام گشته‌است ، و این ویژگیها موجب شد تا شعر رثایی شیعه، از مکتمات آن ایام شود و به جز اندکی که مبنای داوری ما در متون رثایی آن ایام است بدست ما نرسد. در این پژوهش به نتایجی دست یافتیم از جمله: - رثای شیعه، شعری است که مورد توجه و عنایت ائمه اطهار (ع) قرار میگرفت . - رثای شیعه، صادق‌ترین نوع شعر است که شاعر شیعی بدون هیچ چشمداشت مادی به آن پرداخته‌است . - تصویر وقایع و زنده نگهداشتن حماسه‌های حسینی محور مراثی شیعه را تشکیل میدهد. - مراثی شیعه، در بسیاری از مضامین با مراثی شاعران دیگر آن ایام متفاوت است . - تبلیغ مصارف تشیع، پاسداری از اصل ولایت و رهبری اهل‌بیت و ستیز با حاکمان غاصب اموی و عباسی از اهداف والای رثای شیعه در دو قرن آغازین هجری بود.

چکیدهتدبّر در قرآن یک فرآیند است که از تلاوت آیات آغاز می‌شود و با تفکّر عمیق و ژرف‌اندیشی در معنا و مقاصد پیام‌های مفردات، آیات، سوره‌ها و کل قرآن، ادامه می‌یابد و با تعهد و التزام قلبی و عمل به مضامین آن‌ها ختم می‌گردد. تدبّر در قرآن کریم دارای مراتب چهارگانه‌ی عبارات، اشارات، لطایف و حقایق می‌باشد. قلمرو تدبر غیر معصوم فقط ظاهر الفاظ قرآن است که با تدبّر در این حیطه، متناسب با میزان تلاش فکری و صفای باطن خود قادر خواهد بود حداکثر، تا فهم مرتبه‌ی سوم صعود نماید. دسترسی به حقایق قرآن در انحصار خداوند و معلمان واقعی قرآن – معصومین علیهم السلام – است.تدبّر در قرآن، وظیفه‌ای همگانی است، ادای این تکلیف با موانعی به شرح زیر مواجه است:1-

کلمه اهل بیت اصطلاحی است که در قرآن و احادیث به تفسیر آن اهتمام شده است در کلام وحی این واژه در معنای اصطلاحی به ائمه 14 معصوم اشاره شده است معنای حقیقی این واژه را در هنگام بحث از آیه تطهیر از متکلمین اسلامی می توان بر داشت کرد که به اتفاق فرق امامیه ایشان پیامبر (ص)، علی، فاطمه، حسن، حسین و بقیه معصومین تا حضرت مهدی (عج) می باشند اما فرقه اهل تسنن بر دو نظریه متوسل شدند گروهی همسران پیامبر را از اهل بیت محسوب کرده اند و دیگران حد مشترک پنج تن آل عبا را مصداق واقعی اهل بیت معنا کردند. در این متن اقوال مختلف متکلمین که نشأت گرفته از قرآن و احادیث معتبر می باشد بیان شده است و مصادیق اهل بیت (ع) را از زاویه فرق مختلف بررسی کرده ایم.

چکیدهتقی الدین احمد معروف به ابن تیمیه حرانی (م سال 728ه.ق)یکی از شخصیتهای برجسته فقهی و کلامی و تفسیری است که اعتقادات فرقه های نوظهور بعدی همچون وهابیت از افکار او ناشی شده است. مهمترین مبانی فکری ابن تیمیه عبارت است از: اعتقاد به جسمانیت خداوند، تحریم استغاثه و توسل به پیامبر(ص)، زیارت قبور و بنای بر قبور انبیاء و اولیاء و لزوم ویرانی آن ها و انکار فضایل امام علی(ع) و سائر اهل بیت. در حقیقت عمده افکار ابن تیمیه در زمینه علم کلام به انکار فضایل امامان معصوم بر می گردد. افکار وی در زمینهانکار جایگاه و فضایل اهل بیت بیشتر در کتاب «منهاج السنه النبویه فی نقض کلام الشیعه القدریه» مورد بحث قرار گرفته است. وی در این کتاب بیش از چهل آیه مرتبط با اهل بیت را مورد بررسی و نقد قرار داده است و این ارتباط را انکار می کند. وی با وارد ساختن ایراداتی در متن یا سند احادیث دال بر آن ها، سعی در بیگانه جلوه دادن آن ها با اهل بیت دارد. این پژوهش به بررسی آیات مورد مناقشه ابن تیمیه و نقد نظریات و آراء وی پرداخته است. در واقع ابن تیمیه همه روایات را در نظر نمی گیرد بلکه با انتخاب روایات ضعیف السند در برابر روایات صحیح و حتی گاه متواتر عملا طبق اجتهاد و میل شخصی خودش عمل می کند و به دلالت سیاق آیات بی توجه است و تنها بهبخشی از آیه در جهت رسیدن به هدفش تمسک می جوید. به عنوان نمونه وی روایات صحیح السندی چون حدیث ثقلین را به عنوان قرائن فهم آیه در نظر نمی گیرد و نیز برخی از قواعد مهم ادبیات عرب نیز مورد غفلت اوست و بعضی از سخنان اش نیز با اصول اولیه شرعی و عقلی منافات دارد و با توجه به پیش زمینه تعصب، دشمنی اش با اهل بیت را ابراز می کند.کلید واژه ها: اهل بیت، ابن تیمیه، شفاعت، تکفیر، شرک، نقد سندی، نقد متنی.

موضوع این پژوهش تفسیر روایی اهل بیت(علیهم السلام) در سوره سبأ است. هدف از آن ارائه تفسیری مبتنی بر روایات از این سوره و اهمیت‌بخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن می‌توانند ایفا نمایند و نیز نیل به منظور آیات از طریق روایات معصومان(علیهم السلام)، و در ادامه فهم پیام‌های مورد تأکید در روایات تفسیری این سوره می‌باشد. تحقیق مزبور دارای دو دامنه‌ی قرآنی و روایی است که دامنه‌ی قرآنی آن طایفه ها‌ی آیات در تفسیر المیزان، با انتخاب سوره سبأ می‌باشد و دامنه‌ی روایی آن مجموعه‌ی روایات تفسیری أهل بیت(علیهم السلام)از تفاسیر مأثور قمی، الصافی، البرهان، نورالثقلین و روایات تفسیری پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم)در الدرالمنثور است. روش پژوهش در این تحقیق کتابخانه‌ای است. کلیه مطالب در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول کلیات و مفاهیم تحقیق است. فصل دوم مشتمل بر سه قسمت است که عبارتند از مفاد ظاهری آیات، مفاد روایات تفسیری ذیل آیات و در انتها مقایسه مفاد ظاهری و مفاد روایی. با عنایت به 266 روایت بررسی شده ذیل آیات این سوره،64 روایت آن مربوط به روایات تفسیری می‌باشد که در بعضی موارد با آیات هم مفهوم است و در برخی موارد روایت در مفهوم آیه گستردگی ایجاد کرده و یا نسبت به آیه تضییق شده است. موضوعاتی از قبیل علم خداوند به موجودات، گوشه هایی از زندگی حضرت داود و سلیمان(علیهما السلام)، شفاعت و رسالت رسول اکرم،‌ اجر انفاق و احوال انسان در حال مرگ از موضوعات برجسته این فصل است. در فصل دیگر پایان‌نامه که به بحث گونه‌شناسی پرداخته شده‌است، 44 روایت مورد بررسی قرار گرفته که اکثر آن مربوط به گونه‌ی ذکر مصداق است. در پایان به پیام‌های مورد تأکید آیات و روایات پرداخته شده است که در سه آموزه‌ی اعتقادی، تربیتی و مدیریتی تنظیم شده است. نسبت حجمی آموزه‌های اعتقادی و تربیتی تقریباً مساوی است و آموزه مدیریتی در جایگاه پایین تر قرار دارد. شاید بتوان از آن به این نتیجه دست یافت که برای بیان موضوعات اعتقادی باید از اهرم موضوعات تربیتی وارد شد.نتایجی که از این تحقیق حاصل شد ازمجموعه روایات تفسیری در انواع گونه‌ها، 232 روایت ذیل 37 آیه که مورد بررسی دلالی قرار گرفته است عبارتند از این که شاید أکثر روایات تفسیری قابل استفاده اند، تناقضی میان آیات و روایات دیده نشد و این که روایات در تفسیر الدرالمنثور وجه اشتراک زیادی با روایات شیعه داشت.

چکیدهاین رساله با عنوان تفسیر روایی أهل بیت? با محوریت سوره‌های إنفطار، مطفّفین، إنشقاق و بروج می‌باشد. هدف از ارائه‌ی این تحقیق دستیابی به آراء تفسیری أهل بیت? و فهم آیات سوره‌های مورد نظر با توجه به روایات معصومین، با هدف تأکید و اهمیّت بخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن می‌توانند ایفا کنند می‌باشد.تحقیق مزبور دارای دو دامنه‌ی قرآنی و روایی است که دامنه‌ی قرآنی آن طایفه‌های آیات در تفسیر المیزان، با انتخاب چهار سوره از قرآن می‌باشد و دامنه‌ی روایی آن مجموعه‌ی روایات تفسیری أهل بیت? از تفاسیر مأثور قمی، فرات کوفی، الصافی، البرهان، نورالثقلین و روایات تفسیری معصوم? در الدرالمنثور است.در این تحقیق هر سوره یک بخش را به خود اختصاص داده است و مطالب آن در سه فصل به مفاد ظاهری آیات و روایات تفسیری به همراه تحلیل روایات و همچنین گونه‌شناسی روایات تفسیری و بیان پیام‌های هدایتی آیات و روایات پرداخته شده است. آیات سوره‌ی إنفطار در مورد چگونگی آغاز رستاخیز و راهکارهای برون رفت از فریفتگی نسبت به کرم پروردگار بیان شده است و روایاتی که به شرح آیات این سوره پرداخته ذیل موضوعاتی چون، جهل علت غرور، انسان و فرشتگان بیان شده است. آیات سوره مطفّفین، بر محور موضوع تهدید شدید مطففین و جلوگیری از فتنه‌ی آنان بیان شده است که روایات شرح دهنده‌ی این آیات بر محور موضوعاتی چون، مطففین کم گذارندگان خمس، کم‌فروشی شاخه‌ای از کفر و دیگر موضوعات می‌باشد. آیات سوره‌ی إنشقاق، با موضوعاتی چون تغییرات زمینه ساز وقوع قیامت و ملاقات با خدا و دگرگونی انسان در راه ایمان بیان شده است که روایاتی با موضوعات چون، چگونگی حسابرسی اعمال و شکافتن آسمان و زمین به تفسیر این آیات پرداخته‌اند. آیات سوره‌ی بروج با موضوعات استقامت در طریق حفظ ایمان و تشدید تهدید کافران برای تثبیت قلب پیامبر? بیان شده و برای تفسیر آنها روایات در موضوع جریان اصحاب أخدود و بیان اوج استقامت در دین، بیان معنای بروج و ماهیت لوح محفوظ و دیگر روایات بیان شده است.فرضیه‌ی ارائه شده این بود که در پذیرش بسیاری از روایات تفسیری تردید وجود دارد بنا بر فرض اینکه روایات از نظر محتوا تفاوت بسیاری با آیات دارد، و بیشتر آنها تفسیر آیات نیست بلکه تأویل آیات می‌باشد. اما نتایج حاصل از تحقیق چیز دیگری را نشان داد؛ نتایجی که از این تحقیق حاصل شد از مجموعه روایات تفسیری در انواع گونه‌ها، 217 روایت ذیل 70 آیه از 105 آیه که مورد بررسی دلالی قرار گرفته است عبارتند از؛ مورد استفاده بودن أکثریّت روایات تفسیری در این چهار سوره و عدم تناقض میان آیات و روایات، همچنین حدود قابل توجهی از روایات در تفسیر الدرالمنثور وجه اشتراک زیادی با روایات شیعه داشت و در بعضی از موارد حلقه‌ی گمشده‌ای برای تفسیر روایات شیعه به شمار می‌رفت. بر خلاف فرضیه بیشترین حجم روایات متعلق به گونه‌ی تفسیر مفهومی و در آخر متعلق به گونه‌ی تأویلی می‌باشد.موضوعات بسیار جذابی در روایات به چشم می‌خورد که امکان تحقیق، به صورت تفسیر موضوعی ـ روایی را فراهم می‌کند.کلید واژه : إنشقاق، إنفطار، أهل بیت، بروج، تفسیر أثری، تفسیر روایی.

مهدویّت یکی از مسائل اساسی مذهب تشیع است و مخالفان به شبهه افکنی های گسترده ای در این زمینه دست زده اند؛ بنابر این لازم است تا قدم های محکم تری در این راه برداشته شود. تلاش نگارنده بر این بوده است که رساله حاضر از جهت طرح و اسلوب و از جهت موضوع و محتوی تازگی و نوآوری داشته باشد، به عنوان مثال: بحث از دیدگاه مفسّران در مورد آیه تأویلی جدا از بحث روایی بیان شده است، هم چنین ترتیب آیات به صورت دلالت آن بر موضوع تنظیم شده است و آیات تفسیری قبل از آیات تطبیقی ذکر شده است. این پایان نامه با موضوع « امام مهدی در روایات تفسیری اهل سنّت و مقایسه آن با دیدگاه شیعه» است و از چهار فصل تشکیل شده است: فصل اول به بیان موضوع، ضرورت پژوهش، نوآوری های پژوهش، معنا، ضابطه و معیار تأویل پرداخته است. در فصل دوم به مهدی موعود# در قرآن کریم، پاسخ به شبهات ابن خلدون و پیروان او، اعتراف فریقین به تواتر صحت احادیث مهدویت، وجوب اعتقاد به ظهور مهدی موعود، نگاهی به سیمای امام مهدی نزد شیعه، نام و القاب مهدی، نام پدر و مادر آن حضرت، دوره های زندگی حضرت مهدی، نواب خاصّ و علل و اسرار غیبت پرداخته شده است. در فصل سوم، سیزده آیه از آیات قرآن کریم از دیدگاه مفسّران شیعه و سنّی مورد بررسی قرار گرفته و روایات فریقین درباره آن آیات بیان شده است. فصل چهارم به کتاب شناسی توصیفی درباره امام مهدی اختصاص یافته است.

موضوع:آثار تربیتیمحبّتبه اهل‌بیت(ع) در دوران نوجوانی و جوانی از منظر قرآن و حدیثچکیده:تأثیرات تربیتی محبّت اهل‌بیت(ع) در دوران نوجوانی و جوانی موضوع این پژوهش است. محبّت اهل‌بیت(ع) به‌عنوان ذریه پیامبر، در همه موجودات، حتی ملائکه و خداوند وجود دارد و در روایات پیامبر اسلام(ص) به آن سفارش شده و نشانه محبّت به رسول خدا(ص)، ایمان واقعی و حیات طیبه شمرده شده است. تعبیراتی مثل اجر رسالت، ولایت الهی، حیات امت، اکمال دین، اتمام نعمت، رضایت الهی، بهشت مومنان، وسیله تقرب، صدقه قلبی و نشانه اصالت نسب و شایستگی فرد، اهمیّت محبّت اهل‌بیت(ع) را می‌رساند. البته این محبّت باید با اطاعت از دستورات الهی در تمام شئون زندگی همراه گردد تا تأثیرگذار باشد. از آثار تربیتی محبّت اهل‌بیت(ع)، می‌توان در ایمان به خداوند متعال و بیم و امید ، ایمان به اولیاء الهی و ایمان به معاد و بخشش گناهان ، شفاعت اهل‌بیت(ع) و توفیق توبهو در زمینه اخلاقی گرایش به فضائل اخلاقی مانند عدالت و اجتناب از رذائل اخلاقی مانند دوری از ظلم و همچنین در انجام تکالیف الهی مانند عبادات ، امر به معروف و نهی از منکر ، تولّی و تبرّی را نام برد. محبّت به اهل‌بیت(ع) از طریق الگو بودن آن بزرگواران و نیز شاگردی معرفتی آنها و نیز تأثیر و تأثر متقابلی که بین محب ومحبوب وجود دارد باعث تحقق تربیت و رشد تربیتی در نوجوانان و جوانان خواهد بود.واژه‌گان کلیدیمحبّت ، اهل‌بیت ، تربیت ، نوجوان ، جوان

اهل بیت ?مفسران واقعی قرآن کریم می‌باشند که به مراد جدی خداوند در نزول آیات و بیان آن مطلعند، بسیاری از روایات تفسیری ذیل برخی از آیات سوره‌ی نور منطبق بر اهل بیت می‌باشند، بعضی از این روایات به معرفیاهل بیت پرداخته و برخی دیگر بیانگر مقام ولایت و امامت و هدایت‌گری ایشان می‌باشد. در این سوره در اثناء بیان موضوعات مختلف،مضامینی که در روایات تفسیری، پیامبر گرامی اسلام?و اهل بیت? مصادیق بارز آن به شمار رفته‌اند، ذکر گردیده است، در آیات10، 14، 20 ،21 به «فضل و رحمت» خداونـد اشاره شده و ذیـل آیـه‌ی دهم، چهار روایت که در آن‌ها پیامبر اکرم?و ائمه‌ی اطهار?و ولایت ایشان از مصادیق بارز «فضل و رحمت» شمرده شده‌، نقل گردیده است. ذیل آیه‌ی 33 و 41 در مبحث شهادت و اقرار به ولایت دو روایت نقل شده ‌است و ذیل آیه‌ی نور؛ سی و پنجمین آیه از سوره‌ی نور،تعداد چهارده روایت ذکر شده که در این روایات؛ «نور، مشکات، مصباح، زجاجه و کوکب درّی» بر پیامبر اکرم? ، اهل بیت ، ولایت و هدایت ایشان تطبیق داده شده است، در آیات 36 و 37؛ بیوت رفیع و مردانی که همواره به یاد خدا هستند؛ در ضمن پانزده روایت بر «رفعت و هدایت اهل بیت» منطبق گردیده است، هم‌چنین ذیل آیه‌ی 63، در رابطه با «تعظیم و تکریم اهل بیت» چهار روایت ذکر شده است و در خصوص «ولایت اذن» ذیل آیه‌ی 62، دو روایت و در رابطه با «ولایت قضا» در آیات 47 ـ52، چهار روایت ذکر شده است، هم‌چنین در خصوص تطبیق «ولایت خلافت و حکومت» با آیه‌ی 55، تعداد پانزده روایت و به طور کلی در مورد «اطاعت از مقام ولایت معصومین?» در آیات 52، 53 ،54، 56 و 3 ، ذیل آیات 53 و 54 جمعاً هفت روایت ذکر گردید. جمعاً در این پژوهش در رابطه با 17 آیـه‌ی منطبق بـر اهل بیت در سوره‌ی نـور تعداد 62 روایت تفسیری نقل گردیده است.شایـان ذکر است که تدبّر در این آیات و هم‌چنین روایات ذیل آن‌ها بیانگر این حقیقت است که داشتن جامعه‌ی آرمانی، قانون‌مند و امن، منوط بـه تبعیت از نور هدایت ائمه‌ی اطهار? و ولایت آن هدایت‌گران به حق می‌باشد، پژوهش پیش‌رو با اصل قرار دادن روایات تفسیری ذیل آیات برگزیده‌ی سوره‌ی نور، به بررسی آیات و روایات مزبور پرداخته -است. مستند پژوهش حاضر، مجموعه‌های روایات تفسیری؛ قمی، عیاشی، البرهان، نور الثقلین، الدر المنثور و کتب اربعه و جوامع روایی دیگر می‌باشند.کلیدواژه‌ها : تفسیر اثری، سوره‌ی نور، پیامبر اکرم، اهل بیت، ولایت، امامت.