جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرسش از معنای زندگی و جست‌‌و‌‌جو از علّت‌‌های انگیزه‌‌بخش زندگی، از مسائلی بوده که همواره ذهن بشر بدان معطوف و مشغول بوده است. ویل دورانت فیلسوف و مورّخ آمریکایی قرن نوزده و بیستم میلادی از جمله اشخاصی است که درصدد پاسخ به این مسئله برآمده، کتابی در این زمینه نگاشته و بخشی از آرای اندیشمندان و افراد را با تفکّرات متفاوت در آن آورده است. علامه جعفری نیز از اندیشمندان و فیلسوفان معاصر اسلامی با مبانی اسلامی و توحیدی خود در این باره نظراتی را مطرح نموده است. این نوشتار با بررسی نظر ویل دورانت و علامه جعفری دربارۀ معنای زندگی بر اساس مبانی انسان‌‌شناختی آن‌‌ها دریافته است که دورانت با نگاه مادّی که به زندگی انسان دارد، زندگی او را نیز تنها از بعد مادّی معنا می‌‌کند؛ هرچند به‌‌طورکامل و صریح دین را از دایرۀ معنابخشی زندگی حذف نمی‌‌نماید و حتّی احتمال تأثیر آن را بیان می‌‌کند، امّا در نتیجه کلی، همین روال زندگی مادّی و معمول و برآورده شدن نیازهای مادّی بشری را کافی می‌‌داند. در مقابل، علامه جعفری با مبانی انسان‌‌شناسانه اسلامی و با نگاه توحیدی، ساحت انسان را منحصر به بعد مادّی نمی‌‌داند و بُعد دیگری ورای مادّه و دنیا لحاظ می‌‌کند. بر همین اساس، معنایی که برای زندگی انسان ارائه می‌‌دهد، متعالی و کمال‌‌جویانه است. آنچه می‌‌توان به‌‌عنوان نقطه اشتراک علامه و دورانت اشاره کرد، مختار بودن، وسعت‌‌پذیری علم و جز از کل بودن انسان در نظام هستی است که این نگاه به معنایی که به زندگی انسان می‌‌دهد، اثرگذار است.

تشبیه یکی ازعناصر بلاغی است که اساس بلاغت بشمار می‌آید چرا که بلاغی ترین مولفه بلاغت را بسیاری از بلاغیون استعاره شمرده اند چراکه اساس استعاره تشبیه است.با توجه به اینکه تشبیه امر مشترکی بین زبانها وفرهنگهای ملل مختلف است وهمچنین بسیاری از ساختارهای تشبیه نیز مشترک است اما نباید از نظر دور داشت که نوع تشبیه وانتخاب مشبه به‌ها امری مشترک بحساب نمی‌آید براین اساس در بسیاری از موارد با توجه به اختلاف فرهنگها، محیط و...اختلافات ریشه‌ای بچشم میخورد.وبا توجه به قرابت دوزبان عربی وفارسی،جستجوی نقاط مشترک وموارد اختلافی بین دو زبان مطمح نظر پژوهشگران قرار گرفته است. در این راستا وبا توجه به جایگاه بی مانند قران بین مسلمانان، تمایل به ترجمه قران بعد از انقلاب اسلامی افزایش یافت ومترجمان بسیاری قران را ترجمه نمودند که خالی از نقد نیست. نگارنده براساس علاقه به موضوع ترجمه وبلاغت،دو ترجمه از ترجمه‌های معاصر را انتخاب نموده وترجمه تشبیه از منظرادبیات تطبیقی را مورد بررسی قرار دادم.شایان ذکر است که نقد وبررسی مذکور براساس شیوه توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است.در نتیجه مطالعه ترجمه‌ها به نتایج جالب دست یافتم که اجمالا می‌توان گفت: بر ترجمه قرآن آقای ملکی با وجود امتیازات فراوانی که دارد، از آسیب در امان نمانده است. این کاستی‌ها در بخش مفردات، نحو، صرف، بلاغت، تعابیر و اصطلاحات و ایهام به چشم می‌خورد. بررسی چند مورد از اشکالات ترجمه آقای ملکی: اشکال در برداشت‌های لغوی مترجم در برداشت معانی لغوی قرآن به زبان فارسی دارای اشکالاتی است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود؛ 1. تفاوت ایمان و اسلام در ترجمه آیه (وَ بَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا أنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ قالَ الْکافِرُونَ إِنَّ هذا لَساحِرٌ مُبِینٌ) (یونس،2) آمده است: «... در عبارت «یَتُوبَ عَلَیْهِمْ»، فاعل یتوب، «خداوند» است و معنای آن چنین می‌شود که «مگر این که خدا بخواهد آنها را ببخشد یا به خاطر ستمی که کرده‌اند مجازاتشان کند»؛ اما مترجم به فاعل بودن خداوند توجهی نداشته و کافران را «فاعل» دانسته است؛ باید توجه داشت که عبارت «تابَ عَلَی» اشاره به پذیرش توبه یا رجوع خداوند به مردم است، یعنی خداوند به او توفیق توبه داد (منتصر،1380، ذیل واژه تاب) یا توبه او را پذیرفت (راغب اصفهانی، 1416، ص169) زمانی که توبه منتسب به خدا می‌شود، با حرف «علی» می‌آید و ملازم رحمت و عطوفت است (مصطفوی،1430، ج1، ص431) و «تابَ الی» اشاره به توبه مردم و رجوع آن‌ها به خداوند است، یعنی برگشت از معصیت با تصمیم عدم ارتکاب به آن‌ (قرشی، ج‌1، ص285). (نبوی و شاهمرادی، 1395، ص17) در بسیاری از آیات قرآن جملاتی شبیه به هم وجود دارد که مترجم باید به آن‌ها توجه داشته باشد و آن‌ها را یکسان ترجمه کند، نمونه‌هایی از این اشکال ارائه می‌گردد: عبارت (ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِه( که در سه آیه (الحج،74 و الزّمر،67 و الانعام،91) آمده است و مترجم آن‌ها را به صورت‌های مختلف ترجمه کرده است ونقدهای دیگر...ترجمه علی کرمی نیز با وجود مزایای بسیاری از جمله روشمند بودن وروانی نگارش در واژه گزینی دچار لغزش هایی شده است. شایان ذکر است که نقد وبررسی مذکور براساس شیوه توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است.

برداشت‌های اسطوره‌ای از آفرینش، منعکس‌کنندۀ ذهنیت انسان از هستی و خلقت ‌است که اغلب، هدف از آن‌ها رفع ابهام از مرحلۀ پیش از آفرینش و خود آفرینش است. کریستین بوبن در آثار ادبی ـ عرفانی خود گاه با زبانی توصیفی، گاه ادبی و استعاری، به هستان‌شناسی آفرینش پرداخته‌ است. بینش او به نظام هستی، تشابه قابل توجهی با آراء سهروردی پیرامون «انوار قاهره» و «انوار مدبره» دارد؛ بوبن نیز عواملی ماورایی همچون نور الهی و فرشتگان را در کنار عوامل دیگر، مؤثر در خلقت طبیعت و مدیریت آن‌ها می‌بیند. هدف از این جستار با رویکرد تحلیلی ـ تطبیقی‌ بازخوانی عمقی‌تر آثار ادبی ـ عرفانی بوبن و شناخت بهتر جهان‌بینی او در تطبیق با فلسفۀ اشراقی سهروردی است. نتیجه پژوهش بیانگر آن است که کریستین بوبن با نوعی خودآگاهیِ اشراقی و با نگاهی بوطیقایی ـ عرفانی، اسطورۀ آفرینش را در تداوم همیشگی با «وجه خدا» و یا به عبارت ما، مصداق بارز «کل یومٍ هُو فی شَأن» می‌بیند. در آثار وی این اسطوره، زایشی زنجیروار و جاویدان از «هستی» را در ارتباط نزدیک با ابدیتی نورانی ترسیم می‌کند. بوبن همانند سهروردی نور را مبنای وجود و عامل تداوم آن می‌بیند، که از نظر ما نوعی نگاه شِبه اشراقی است.

از دیرباز دلایل ضرورت نبوت موردتوجه بسیاری از متفکرین اسلامی قرار گرفته است. برخی مانند اشعری‌ها که حسن و قبح عقلی را نمی‌پذیرند، برای اثبات نبوت چه در صدق ادعا و چه در محتوای رسالت، تنها معجزه داشتن را شرط دانسته‌اند، ولی برخی مانند عدلیه و معتزله معجزه را تنها دلیل ادعای نبوت دانسته و دلایل متفاوتی را در اثبات ضرورت نبی مطرح کرده‌اند. فاضل مقداد، متکلم قرن هفتم و علامه طباطبایی، فیلسوف دورۀ معاصر در بیان ضرورت نبی از براهین و روش‌هایی متفاوت بهره برده‌اند. فاضل مقداد با تمسک به روش متکلمین و بهره‌گیری از برهان لطف و همچنین با استدلال به روش حکما و بهره جستن از برهان اصلاح نوعی انسانی، ضرورت بعثت نبی را اثبات کرده است. اما علامه نه تنها دو روش فاضل مقداد را با دلایل متقن رد نموده است، بلکه براهین متعددی را مانند برهان نیازمندی بشر به ‌نظام قانون کامل، برهان هدایت انسان به کمال مطلوب و برهان خالی نبودن زمین از حجت اقامه نموده است. در این مقاله دیدگاه علامه طباطبایی به دلیل داشتن براهین یقینی به عنوان نظر برگزیده، تبیین شده است.

موضوع شناخت دشمن در قرآن کریم مورد توجه ویژه قرار گرفته است. به‌طور کلی سیاست اصولی دشمن در مبارزه با مسلمانان مداوم و دائمی است، اما آنها همیشه از یک روش استفاده نمی‌کنند. آنها اصولی متناسب با شرایط زمان را جهت مبارزه به کار می‌گیرند. یکی از ترفندها و راهکارهای دشمنان، تضعیف پایه‌های مکتب اسلام است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی انواع روش‌های مقابله دشمنان برای تضعیف پایه‌های مکتب اسلام تبیین شده است. از دیدگاه قرآن کریم؛ استفاده از موضوعات مذهبی، اتهامات مختلف، قانون‌گذاری جعلی، اقدامات ضدتبلیغی، تهمت و سرزنش، تحقیر، تخریب پایگاه‌های اعتقادی، جنگ و مبارزه، همه ازجمله تاکتیک‌ها و روش‌های مبارزه دشمنان برای تضعیف پایه‌های مکتب اسلام است.

قرآن کریم در قالب طرح مباحثی که انسان را در مسیر هدایت قرار می‌دهد به بعضی از مسائل علمی اشاره می‌کند. یکی از محورهای مهم و مورد توجه در آیات قرآن، موضوع پیدایش و مراحل خلقت انسان است که در 76 آیه از 41 سوره قرآن با بیانی شیوا به کیفیت خلقت انسان پرداخته شده و به‌عنوان نقطۀ آغاز زندگی انسان مطرح گردیده است. با رشد علم جنین‌شناسی در قرن بیستم، برخی درصدد تطبیق این‌گونه آیات با علم جنین‌شناسی برآمده‌اند تا حقایق قرآن بر مخاطبین روشن شود و برخی دیگر این‌گونه آیات را به چالش کشیده‌اند و شبهات و موارد اختلافی ازجمله: عدم هماهنگی مراحل جنین در قرآن با علم جنین‌شناسی، خروج منی از بین ستون فقرات و دنده‌ها(صلب و ترائب)، پست‌انگاری آب منی، آفرینش جنین از نطفه مرد و عدم توجه به نقش نطفه زن، تعیین زمان جنس جنین، نطفه با صفت امشاج، تفاوت علق بدون «تاء» و با «تاء»، اختلاف بین حرف عطف «ثم» و «فاء» و... را مطرح کرده‌اند. حاصل این پژوهش، تأیید دانش جنین‌شناسی بر آموزه‌های ارزشمند قرآنی در بررسی خلقت انسان است و اینکه شبهات ذکرشده اشکال مبنایی دارند و مطالب مطرح‌شده در قرآن با یافته‌های علوم جدید سازگار هستند و برای همه این شبهات و موارد اختلافی پاسخی مستدل وجود دارد. این تحقیق به روش توصیفی - تحلیلی و با گرایش انتقادی به انجام رسیده است.

دریافت لطایف معنایی قرآن کریم در تمام عرصه­های هدایتی کلام وحی با گستره­ی اعتقادات، احکام، اخلاق و مسائل فردی و اجتماعی کوششی فراگیر از سوی دانشمندان مسلمان است. تلاش­هایی که گاه به صورت مستقل و در عنوان تفسیر انجام گشته و گاه در خلال آثار اخلاقی و عرفانی متبلور شده است. تفسیر روح المعانی به عنوان یکی از تفاسیر ارزشمند سده­های متأخر اسلام با رویکرد جامع و جلوه­های اشاری قابل توجّه است. نسبت صوفیانه به آلوسی، تأثیر باورهای صوفیانه او در تفسیر روح المعانی، جایگاه تفسیر او در میان تفاسیر قرآن، تأثیری که تفاسیر پس از او از روح المعانی پذیرفته‌اند و کاربرد رویکرد صوفیانه در تفسیر او، مطالعه روی این تفسیر با نگاه تأثیرپذیری از رویکرد صوفیانه را ضروری می‌کند. بررسی‌هایی که بر تفاسیر انجام می‌شود در دو قالبِ بررسی پیشاتفسیری و از نوع روش تفسیری، منبع و مبانی در تفسیر و مسائلی از این دست است. گونه دیگر بررسی محتواهای تفسیری است. نوشتار پیش رو که موضوع بازشناسی پردازش اشاری تفاسیر عارفان در تفسیر روح المعانی را دنبال کرده از جنس مطالعه نوع دوم است و قصد دارد تا چگونگی بازتاب و تبیین تفاسیر عارفانه توسط آلوسی را بررسی کند. در راستای این هدف با رویکردی توصیفی تحلیلی ابتدا شیوه‌های بیان اقوال عرفانی در تفسیر روح المعانی را استخراج می‌کنیم. پس از آن مفاهیم و اصطلاحات مهم نزد صوفیه را استخراج و بررسی می‌کنیم که کدام یک در تفسیر آلوسی به کار رفته و در آخر نیز خوانش آلوسی از این گزاره‌ها را بیان خواهیم کرد. در راستای رسیدن به این هدف گزاره‌هایی را توصیف و بخشی را تحلیل می‌کنیم.

انسان شناسی یکی از بنیادی ترین مسائل نظری حوزه فلسفه و عرفان است که ادیان هم به نوبه‌ی خود حول این موضوع نکات مختلفی را بیان داشته اند، بوناونتوره در نظام الاهیاتی مسیحیت و فرقه فرانسیسکن و ملاصدرا در نظام الاهیاتی اسلام و مکتب متعالیه، هریک با دیدگاه خاصی در حوزه انسان کامل و ابعاد آن مدعیات متنوعی را ارائه کرده اند. انسان روحانی شناسی بوناونتوره، بسیار حول محور عیسی مسیح تبیین می شود در حالی که انسان کامل شناسی صدرایی به هر انسانی که کوشش علمی و عملی متعادلی داشته، تعلق می‌گیرد، انسانی که در معماری صدرایی به آن پرداخته می‌شود، توانایی نمود اعظم و مثل اعلی شدن را داراست، در حالی که بوناونتوره این مقام را تنها مخصوص عیسی مسیح می‌داند. انسان کامل صدرایی به سبب توانایی و دانایی حداکثری، شان رهبری دارد، از این رو می‌تواند نظام اجتماعی را مدیریت کند، در صورتی که چنین ادعایی در انسان روحانی بوناونتوره دیده نمی‌شود. انسان روحانی بوناونتوره بسیار هویت عرشی و انسان کامل ملاصدرا هویتی عرشی و فرشی را توامان داراست. آنچه در این نوشتار به روش توصیفی و تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ی مورد تبیین وتطبیق قرار گیرد، بررسی مقایسه‌ی نقاط وفاق و اختلاف بین نظرات ملاصدرا و بوناونتوره در زمینه انسان کامل است.

یکی از مباحث بسیار مهم در فهم قرآن بحث ظاهر و باطن قرآن است. در برخی روایات برای قرآن هفت بطن شمرده شده است. فهم ظاهر قرآن برای بسیاری از افراد ممکن است، اما فهم باطن قرآن و بطونِ بطون آن برای همه ممکن نیست. یکی از آیات قرآن کریم که فهم آن‌ و مراد حقیقی متکلم از آن در میان دانشوران مسلمان اختلاف‌بر‌انگیز شده آیات ۱۹ تا ۲۲ سورۀ الرحمن است. در این آیات از دو دریا یاد شده که به‌رغم تلاقی با هم درنمی‌آمیزند و از این دو دریا لؤلؤ و مرجان به دست می‌آید. این پژوهش به بررسی تطبیقی دیدگاه دو تن از مفسران برجستۀ شیعه و اهل‌سنت، یعنی جوادی آملی و آلوسی، پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که این دو مفسر، در تفسیر ظاهری «مرج البحرین» و «لؤلؤ» و «مرجان» در آیات پیش‌گفته، با وجود اختلافات، اشتراک‌نظر هم دارند، ولی در تفسیر باطنی آیات با یک‌دیگر اختلاف کامل دارند.

در آیۀ ۱۵۷ سورۀ اعراف از نوری سخن رفته که همراه پیامبر اکرم (ص) نازل شده است. بسیاری از مفسران معتقدند مقصود از «النُّورَ» در این آیه «قرآن کریم» است، و برخی از مفسران دیدگاه‌های دیگری را مطرح کرده‌اند که عبارت‌اند از: قرآن ناطق؛ قرآن کریم، امام علی (ع) و دیگر امامان (ع)؛ و ولایت. این دیدگاه‌ها هر یک دچار نقدهایی است، افزون بر این‌که هیچ‌کدام نتوانسته‌اند که پاسخ درخوری به این پرسش بدهند که دلیل آمدن «معه» همراه با «انزال» چیست. ولی تفسیری که ابوالفتوح رازی از این بخش از آیۀ ارائه کرده با تفاسیر دیگر متفاوت است. وی این «نور» را حضرت علی (ع) دانسته است. در این نوشتار، دیدگاه‌های مفسران طرح و ارزیابی و نقد می‌شود و نشان داده می‌شود که تفسیر ابوالفتوح رازی از آیۀ مذکور، بر خلاف تفسیر دیگر مفسران، نیازمند توجیه و تأویل نیست.